κοινή λογική πουθενά..Toυ κ.Χαρίδημου Κ. Τσούκα
καθηγητή του University of Warwick.
- Επιτηρείτε εξετάσεις στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Μια ομάδα ατόμων με αποκριάτικη αμφίεση εισβάλλει στην αίθουσα, πετάει γιαούρτια, βιαιοπραγεί εναντίον σας, και αποχωρεί («Καθημερινή», 5/3/09).
- Μιλάτε σε ημερίδα που διεξάγεται σε κτίριο του Πανεπιστημίου Αθηνών. Εισβάλλει ξαφνικά μια πολυμελής ομάδα μασκοφόρων, κραυγάζει, πετάει μπογιές, σας κλωτσά και σας τραυματίζει («Ελευθεροτυπία», 19/2/09).
- Μόλις έχετε αποβιβαστεί από τον ηλεκτρικό στην Κηφισιά, όταν μασκαράδες (κυριολεκτικά) σπάνε τα παράθυρα του συρμού και αρχίζουν να ρίχνουν μολότοφ. Εννέα βαγόνια καταστρέφονται.
- Είστε ιδιοκτήτης καταστήματος στο Κολωνάκι. Ο κύριος που κοιτάζει τη βιτρίνα σας δεν είναι υποψήφιος πελάτης, αλλά μασκοφόρος που αρχίζει να σπάει την τζαμαρία με λοστό («Καθημερινή», 14/3/09).
- Τυχαίνει να είστε μετανάστης, ιδιοκτήτης εστιατορίου στα Εξάρχεια. Μια παρέα 35 ατόμων τρώει και πίνει, αλλά αρνείται στο τέλος να πληρώσει το λογαριασμό («Καθημερινή», 15/2/09).
- Πηγαίνετε στη Λυρική Σκηνή να απολαύσετε την όπερα «Ρούσαλκα». Εκπληκτος βλέπετε μουσικούς της Λ. Σ. να διαμαρτύρονται για ένα ομοφυλοφιλικό φιλί στην παράσταση. Την επομένη, μια ομάδα ακτιβιστών ομοφυλοφίλων εισβάλλουν στη Λ. Σ., στη διάρκεια της παράστασης, προκειμένου να διαμαρτυρηθούν για την «ομοφοβία» των μουσικών της Λ. Σ. .
«Μα υπάρχει κοινή λογική;» αναρωτιούνται οι σύγχρονοι σοφιστές. Οχι, η κοινή λογική είναι ένα «βολικό κατασκεύασμα» υπαινίσσεται ο έγκριτος αρθρογράφος κ. Π. Μπουκάλας.Αν όμως δεν υπάρχει κοινή λογική, πώς εξηγείται ότι εκατομμύρια Ελληνες γελούν με τα αστεία του Λαζόπουλου, ότι η Βουλγαράκειος δήλωση πως «ό, τι είναι νόμιμο είναι και ηθικό» συνάντησε την καθολική αποδοκιμασία, ότι το σκάνδαλο του Βατοπεδίου εξόργισε το πανελλήνιο; Γιατί πληρώνουμε το λογαριασμό στο εστιατόριο, γιατί δεν κραυγάζουμε στο θέατρο ή δεν βάζουμε φωτιά στο τρένο; Τι είναι αυτό που μας κάνει να έχουμε μια λίγο – πολύ κοινή αίσθηση, ένα common sense, έναν κοινό προσανατολισμό στις δραστηριότητές μας;
Η κοινή αίσθηση, ο κοινός νους, δεν αποτελεί απλώς ένα άθροισμα ατομικών αντιλήψεων. Οπως ο Καντ γνώριζε πολύ καλά, υπάρχει κάτι μη υποκειμενικό ακόμα και στην πιο υποκειμενική εμπειρία, στο μέτρο που αυτή διαμεσολαβείται από μια κοινή γλώσσα. Δεν υπάρχει κοινωνία χωρίς κοινή λογική, χωρίς sensus communis. Η κοινή λογική είναι μια μοναδικά ανθρώπινη «έκτη αίσθηση», γράφει η Χάνα Αρέντ, η οποία «χρειάζεται για να συνέχει τις πέντε αισθήσεις μου και να συνταιριάζει τις εντυπώσεις που κομίζουν οι ιδιωτικές αισθήσεις μου με έναν κοινό κόσμο που τον μοιράζονται άλλοι». Αποκτούμε την κοινή λογική μετέχοντας στον κοινό λόγο και τις κοινές πρακτικές της κοινότητας.
Χωρίς την κοινή λογική δεν μπορούμε να διεκπεραιώσουμε ούτε την απλούστερη πράξη, να παραγγείλουμε λ. χ. έναν καφέ. Συνειδητοποιούμε την κοινή λογική όταν λείπει. Αν δυσκολευτείτε να μετάσχετε σε μια τελετή τσαγιού στην Ιαπωνία είναι διότι δεν διαθέτετε την κοινή αίσθηση των γηγενών, χάρις στην οποία η ροή της τελετής είναι όχι μόνον απρόσκοπτη, αλλά απολύτως φυσιολογική. Ο κόσμος της κοινής λογικής, παρατηρεί ο Γιούργκεν Χάμπερμας, απαρτίζεται από ένα «απόθεμα αυτονόητων, ακλόνητων πεποιθήσεων, από τις οποίες οι συμμέτοχοι στην επικοινωνία αντλούν στην επικοινωνία τους».
Η γνώση και η επι-κοινωνία προϋποθέτουν την κοινωνία. Πριν ακόμα αποκτήσουμε γνώση, ανήκουμε κάπου – σε μια κοινωνία, μια κουλτούρα, μια εποχή. Πρώτα μαθαίνουμε ότι δεν αγγίζουμε τη φωτιά και κατόπιν αναλύουμε τη χημεία της. Πρώτα μαθαίνουμε να πληρώνουμε το λογαριασμό στο εστιατόριο, να σεβόμαστε τον δάσκαλό μας, να αγαπούμε το σχολείο μας, να μην καταστρέφουμε την περιουσία των άλλων, να πληρώνουμε τα χρέη μας, να τηρούμε τους νόμους, και μετά προβληματιζόμαστε για τις πρακτικές αυτές.
Η πληθώρα των περιπτώσεων ανομίας στη σημερινή Ελλάδα (τόσο από πολίτες όσο και από θεσμικούς φορείς και το κράτος) φανερώνει την κατάρρευση του αυτονόητου, την όλο και μεγαλύτερη διάβρωση του sensus communis. Για μια σύγχρονη χώρα, ο δημόσιος λόγος μας είναι καθηλωμένος στα προφανή, συζητάμε με πάθος θέματα που σπάνια απασχολούν μια προηγμένη κοινωνία, είμαστε θλιβερά πίσω. Το ριζοσπαστικότερο πολιτικό πρόταγμα στην Ελλάδα, σήμερα, είναι η επανάσταση της κοινής λογικής. Την υποστηρίζει κανείς;
