..
"Οσο περνάει ο καιρός, τόσο επιβεβαιώνεται η θεωρία πως ο Ταγίπ Ερντογάν είναι ο... «Ανδ
ρέας» της Τουρκίας. Την περασμένη Πέμπτη έκανε μια κλασικά ανδρεϊκή χειρονομία μπροστά στα μάτια του διεθνούς κατεστημένου-τζετ σετ στο Νταβός. Χωρίς να υπολογίσει την παραβίαση κάθε διπλωματικής ετικέτας, επετέθη στον πρόεδρο του Ισραήλ χρησιμοποιώντας βαριές εκφράσεις. Το ίδιο βράδυ αποθεώθηκε από χιλιάδες οπαδούς του και οι σκηνές θύμιζαν ελληνικό κρατικό κανάλι της δεκαετίας του 1980. Με μια κίνηση κέρδισε πολλούς πόντους εν όψει των επόμενων εκλογών, αλλά έγινε δημοφιλής και στον ευρύτερο μουσουλμανικό κόσμο. Η κίνησή του θα έχει διπλωματικό κόστος και οπωσδήποτε θα υπονομεύσει καίρια τη δυνατότητα της Τουρκίας να παίζει τον ρόλο του μεσολαβητή στη Μέση Ανατολή. Οπως όμως και ο Ανδρέας, ο κ. Ερντογάν δεν ενδιαφέρεται γι’ αυτές τις λεπτομέρειες, τον ενδιαφέρει πρωτίστως η εικόνα του ως ηγέτη. Ο Ανδρέας ήξερε όταν ακολουθούσε αντιαμερικανική ρητορεία ότι μπορεί και να μην συνέφερε απολύτως τα συμφέροντα της χώρας, δημιουργούσε όμως ηγετικό προφίλ.
Πολλές, άλλωστε, είναι οι ομοιότητες ανάμεσα στην πρώτη περίοδο Ανδρέα και την εποχή Ερντογάν. Και στις δύο περιπτώσεις ... μεγάλα κομμάτια του πληθυσμού, τα οποία είχαν μείνει εκτός συστήματος, αισθάνθηκαν ότι απέκτησαν ρόλο. Και στις δύο περιπτώσεις δημιουργήθηκε μια μεσαία τάξη και «λάδωσε το έντερο», όπως λέει και ο λαός, ανθρώπων που δεν είχαν προοπτική. Στην Ελλάδα το υπάρχον τότε κατεστημένο δεν αντέδρασε ουσιαστικά στον λαϊκισμό του Ανδρέα, ούτε και μπόρεσε να αρθρώσει πολιτικό λόγο απέναντί του. Συμβιβάσθηκε όπου το συνέφερε και φοβισμένο παρακολουθούσε τις εξελίξεις. Στην Τουρκία, όμως, το βαθύ κράτος των στρατηγών, εισαγγελέων και άλλων κρατικών λειτουργών είχε πολύ μεγαλύτερη δύναμη. Γι’ αυτούς η απειλή του κ. Ερντογάν είναι τεράστια, μια και πρόκειται για μια μάχη εξουσίας που φτάνει μέχρι την τελική εξόντωση.
Ο Ανδρέας χρησιμοποίησε το όχημα της «αλλαγής» για να συσπειρώσει τους οπαδούς του, ο κ. Ερντογάν ένα συνδυασμό «αλλαγής» και μουσουλμανικών αξιών. Βέβαια οι διαφορές είναι πολλές. Ο Τούρκος πρωθυπουργός είναι αυτοδημιούργητος και αυθεντικά λαϊκός άνθρωπος με απίστευτη δύναμη και αντοχή. Ο Ανδρέας ήταν προϊόν μιας ελίτ και των καλύτερων σχολείων της εποχής του, ο οποίος ήταν εξαιρετικά ελιτίστας στις κατ’ ιδίαν επαφές του και χαρισματικά λαϊκιστής στις δημόσιες. Και οι δύο, πάντως, ήταν κλασικοί χαρισματικοί ηγέτες, σαν αυτούς που συναντάμε συνήθως σε μη ώριμες δημοκρατίες. Ο κ. Ερντογάν έχει το πολιτικό ένστικτο να κάνει μια πολιτική θεατρική κίνηση όταν και όπως χρειάζεται. Το ίδιο και ο Ανδρέας, που ήταν πολύ καλύτερος στο μπαλκόνι απ’ ό,τι στο γραφείο του πρωθυπουργού.
Είναι νωρίς να προβλέψει κανείς πώς θα καταλήξει ο κ. Ερντογάν. Στην Τουρκία, άλλωστε, η απόσταση ανάμεσα στην απομόνωση σε ένα βράχο - φυλακή και την αποθέωση είναι πάντοτε μικρή. Εχει, πάντως, καταφέρει να επιβιώσει στη λυσσαλέα μάχη με το βαθύ κράτος και διατηρεί μια απευθείας επαφή με μεγάλα κομμάτια του τουρκικού λαού, παρακάμπτοντας ακόμη και ισχυρά συμφέροντα και ΜΜΕ. Το βέβαιο είναι πως ξέρει να συγκινεί, να επιβιώνει, να παθιάζει και να είναι «πολιτικός παίκτης» όταν χρειάζεται. Να είναι, με άλλα λόγια, ο Τούρκος Ανδρέας, με τη διαφορά ότι δεν γκρεμίζει απλά ό,τι βρήκε, κτίζει κιόλας με ρίσκο.
ρέας» της Τουρκίας. Την περασμένη Πέμπτη έκανε μια κλασικά ανδρεϊκή χειρονομία μπροστά στα μάτια του διεθνούς κατεστημένου-τζετ σετ στο Νταβός. Χωρίς να υπολογίσει την παραβίαση κάθε διπλωματικής ετικέτας, επετέθη στον πρόεδρο του Ισραήλ χρησιμοποιώντας βαριές εκφράσεις. Το ίδιο βράδυ αποθεώθηκε από χιλιάδες οπαδούς του και οι σκηνές θύμιζαν ελληνικό κρατικό κανάλι της δεκαετίας του 1980. Με μια κίνηση κέρδισε πολλούς πόντους εν όψει των επόμενων εκλογών, αλλά έγινε δημοφιλής και στον ευρύτερο μουσουλμανικό κόσμο. Η κίνησή του θα έχει διπλωματικό κόστος και οπωσδήποτε θα υπονομεύσει καίρια τη δυνατότητα της Τουρκίας να παίζει τον ρόλο του μεσολαβητή στη Μέση Ανατολή. Οπως όμως και ο Ανδρέας, ο κ. Ερντογάν δεν ενδιαφέρεται γι’ αυτές τις λεπτομέρειες, τον ενδιαφέρει πρωτίστως η εικόνα του ως ηγέτη. Ο Ανδρέας ήξερε όταν ακολουθούσε αντιαμερικανική ρητορεία ότι μπορεί και να μην συνέφερε απολύτως τα συμφέροντα της χώρας, δημιουργούσε όμως ηγετικό προφίλ.Πολλές, άλλωστε, είναι οι ομοιότητες ανάμεσα στην πρώτη περίοδο Ανδρέα και την εποχή Ερντογάν. Και στις δύο περιπτώσεις ... μεγάλα κομμάτια του πληθυσμού, τα οποία είχαν μείνει εκτός συστήματος, αισθάνθηκαν ότι απέκτησαν ρόλο. Και στις δύο περιπτώσεις δημιουργήθηκε μια μεσαία τάξη και «λάδωσε το έντερο», όπως λέει και ο λαός, ανθρώπων που δεν είχαν προοπτική. Στην Ελλάδα το υπάρχον τότε κατεστημένο δεν αντέδρασε ουσιαστικά στον λαϊκισμό του Ανδρέα, ούτε και μπόρεσε να αρθρώσει πολιτικό λόγο απέναντί του. Συμβιβάσθηκε όπου το συνέφερε και φοβισμένο παρακολουθούσε τις εξελίξεις. Στην Τουρκία, όμως, το βαθύ κράτος των στρατηγών, εισαγγελέων και άλλων κρατικών λειτουργών είχε πολύ μεγαλύτερη δύναμη. Γι’ αυτούς η απειλή του κ. Ερντογάν είναι τεράστια, μια και πρόκειται για μια μάχη εξουσίας που φτάνει μέχρι την τελική εξόντωση.
Ο Ανδρέας χρησιμοποίησε το όχημα της «αλλαγής» για να συσπειρώσει τους οπαδούς του, ο κ. Ερντογάν ένα συνδυασμό «αλλαγής» και μουσουλμανικών αξιών. Βέβαια οι διαφορές είναι πολλές. Ο Τούρκος πρωθυπουργός είναι αυτοδημιούργητος και αυθεντικά λαϊκός άνθρωπος με απίστευτη δύναμη και αντοχή. Ο Ανδρέας ήταν προϊόν μιας ελίτ και των καλύτερων σχολείων της εποχής του, ο οποίος ήταν εξαιρετικά ελιτίστας στις κατ’ ιδίαν επαφές του και χαρισματικά λαϊκιστής στις δημόσιες. Και οι δύο, πάντως, ήταν κλασικοί χαρισματικοί ηγέτες, σαν αυτούς που συναντάμε συνήθως σε μη ώριμες δημοκρατίες. Ο κ. Ερντογάν έχει το πολιτικό ένστικτο να κάνει μια πολιτική θεατρική κίνηση όταν και όπως χρειάζεται. Το ίδιο και ο Ανδρέας, που ήταν πολύ καλύτερος στο μπαλκόνι απ’ ό,τι στο γραφείο του πρωθυπουργού.
Είναι νωρίς να προβλέψει κανείς πώς θα καταλήξει ο κ. Ερντογάν. Στην Τουρκία, άλλωστε, η απόσταση ανάμεσα στην απομόνωση σε ένα βράχο - φυλακή και την αποθέωση είναι πάντοτε μικρή. Εχει, πάντως, καταφέρει να επιβιώσει στη λυσσαλέα μάχη με το βαθύ κράτος και διατηρεί μια απευθείας επαφή με μεγάλα κομμάτια του τουρκικού λαού, παρακάμπτοντας ακόμη και ισχυρά συμφέροντα και ΜΜΕ. Το βέβαιο είναι πως ξέρει να συγκινεί, να επιβιώνει, να παθιάζει και να είναι «πολιτικός παίκτης» όταν χρειάζεται. Να είναι, με άλλα λόγια, ο Τούρκος Ανδρέας, με τη διαφορά ότι δεν γκρεμίζει απλά ό,τι βρήκε, κτίζει κιόλας με ρίσκο.
