Της Τ.Καραισκάκη«Μέχρι στιγμής δεν έχω εισπράξει άλλο από απόρριψη. Είμαι απογοητευμένος από όλους, δεν έχω κανένα σεβασμό ούτε για τη δική μου ούτε για τη δική σας ζωή», έγραφε ο Δημήτρης Πατμανίδης στο ιδιόχειρο σημείωμα που άφησε πριν προβεί στο απονενοημένο διάβημα.
Λεπτός, ωχρός, υπερβολικά ήσυχος, πορευόταν χωρίς φίλους, στο περιθώριο του σχολείου (μόνο γι’ αυτόν η σχολή μαθητείας του ΟΑΕΔ δεν είχε εξασφαλίσει πρακτική εξάσκηση...), στο περιθώριο της κοινωνίας. «Θα σας στερήσω ό,τι πολυτιμότερο έχετε πριν βάλω τέλος στη ζωή μου». Εφιαλτικά άγουρα χρόνια.
Την τελευταία δεκαετία (10 χρόνια συμπληρώνονται σε λίγες ημέρες από εκείνο το πρώτο μακελειό, στο λύκειο του Κολουμπάιν στις ΗΠΑ) η νεανική βία συγκλόνιζε με την αγριότητα, την ένταση, τη διάδοση, τη μη εμφανή αιτιότητά της, αλλά δεν μας τρόμαζε, γιατί εκδηλωνόταν έξω από την αυλή μας. Αυτά συμβαίνουν σε χώρες (ΗΠΑ, Γερμανία, Φινλανδία) με ελαστική νομοθεσία περί οπλοκατοχής, λέγαμε. Ομως η απελπισία δεν έχει εθνική ταυτότητα, και τα... δεκάδες «εκθαμβωτικά» -για την οργίλη εφηβεία- παραδείγματα, ασκούν ακατανίκητη αίγλη, απομακρύνοντας και τον τελευταίο ενδοιασμό, οδηγώντας το δάκτυλο στη σκανδάλη. Πανομοιότυπα τα βουτηγμένα στη θλίψη σημειώματα. «Είμαι απίστευτα δυστυχισμένος. Η κατάσταση δεν είναι δυνατόν να συνεχιστεί. Δεν αντέχω. Ολοι με κοροϊδεύουν, κανείς δεν αναγνωρίζει τις ικανότητές μου» έγραφε ο 17χρονος Τιμ Κρέτσμερ που σκότωσε προ μηνός 15 άτομα στο Βίνεντεν της Γερμανίας. Ιδια η ψυχρή στόχευση στον φακό. Ανατριχιαστική η ομοιότητα των φωτογραφιών του Δημήτρη Πατμανίδη στο My Space και του Φινλανδού Πέκα-Ερικ Αουβίνεν στο You tube. H βία γίνεται εργαλείο έκφρασης, και το όπλο μέσο άσκησης μιας μακάβριας εξουσίας.
Οι κοινωνιολόγοι μιλούν για το γκρέμισμα των παραδοσιακών αξιών, την απουσία σταθερών, την αποδυνάμωση των ιδεολογιών, τη γενικότερη κοινωνική σύγχυση, τις κοινωνικές αντιξοότητες, τα στενά περιθώρια πραγματοποίησης των ονείρων των νέων σε μια εποχή εντυπωσιακής όξυνσης των ανισοτήτων. Ομως η βία για τον μέσο πολίτη παραμένει παράλογη (δεν ταιριάζει η πολύπλοκη αιτιότητα στην απλή, μονοσήμαντη απάντηση που ζητεί). Δεν πείθει το επιχείρημα ότι είναι αποτέλεσμα της ηθικής παρακμής, της κοινωνικής αποσύνθεσης - οι νεαροί εγκληματίες συχνά προέρχονται από περιβάλλοντα σαν τα δικά του, από οικογένειες «φυσιολογικές», «συγκροτημένες», μέσα από τα δικά του σωθικά.
Eτσι, του ξεφεύγει η πιο κοντινή, η πιο απτή αιτία.
Oι έφηβοι σήμερα νιώθουν να ωθούνται σε μια ξέφρενη κούρσα επικράτησης με όρους άκρατου ανταγωνισμού σε μια κοινωνία με άνιση κατανομή προνομίων. Παράλληλα, γνωρίζουν ότι αν «αποτύχουν», ακυρώνονται κοινωνικά. Mέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον, που αναπαράγει το άγχος της επιτυχίας, αντικαθιστά τα άτομα με κοινωνική βαθμολογία, οι νέοι αναπτύσσουν την εξής θεωρία: «Αν δεν μπορείς να είσαι μαζί τους, πήγαινε εναντίον τους». Mόνο αυτό μπορεί να ανεβάσει την αυτοεκτίμησή τους, να τους προσφέρει μια εμπειρία επιτυχίας. Ο φόνος του συνομηλίκου είναι το τρόπαιο του προσωπικού αναφαίρετου κατορθώματός τους.
Την τελευταία δεκαετία (10 χρόνια συμπληρώνονται σε λίγες ημέρες από εκείνο το πρώτο μακελειό, στο λύκειο του Κολουμπάιν στις ΗΠΑ) η νεανική βία συγκλόνιζε με την αγριότητα, την ένταση, τη διάδοση, τη μη εμφανή αιτιότητά της, αλλά δεν μας τρόμαζε, γιατί εκδηλωνόταν έξω από την αυλή μας. Αυτά συμβαίνουν σε χώρες (ΗΠΑ, Γερμανία, Φινλανδία) με ελαστική νομοθεσία περί οπλοκατοχής, λέγαμε. Ομως η απελπισία δεν έχει εθνική ταυτότητα, και τα... δεκάδες «εκθαμβωτικά» -για την οργίλη εφηβεία- παραδείγματα, ασκούν ακατανίκητη αίγλη, απομακρύνοντας και τον τελευταίο ενδοιασμό, οδηγώντας το δάκτυλο στη σκανδάλη. Πανομοιότυπα τα βουτηγμένα στη θλίψη σημειώματα. «Είμαι απίστευτα δυστυχισμένος. Η κατάσταση δεν είναι δυνατόν να συνεχιστεί. Δεν αντέχω. Ολοι με κοροϊδεύουν, κανείς δεν αναγνωρίζει τις ικανότητές μου» έγραφε ο 17χρονος Τιμ Κρέτσμερ που σκότωσε προ μηνός 15 άτομα στο Βίνεντεν της Γερμανίας. Ιδια η ψυχρή στόχευση στον φακό. Ανατριχιαστική η ομοιότητα των φωτογραφιών του Δημήτρη Πατμανίδη στο My Space και του Φινλανδού Πέκα-Ερικ Αουβίνεν στο You tube. H βία γίνεται εργαλείο έκφρασης, και το όπλο μέσο άσκησης μιας μακάβριας εξουσίας.
Οι κοινωνιολόγοι μιλούν για το γκρέμισμα των παραδοσιακών αξιών, την απουσία σταθερών, την αποδυνάμωση των ιδεολογιών, τη γενικότερη κοινωνική σύγχυση, τις κοινωνικές αντιξοότητες, τα στενά περιθώρια πραγματοποίησης των ονείρων των νέων σε μια εποχή εντυπωσιακής όξυνσης των ανισοτήτων. Ομως η βία για τον μέσο πολίτη παραμένει παράλογη (δεν ταιριάζει η πολύπλοκη αιτιότητα στην απλή, μονοσήμαντη απάντηση που ζητεί). Δεν πείθει το επιχείρημα ότι είναι αποτέλεσμα της ηθικής παρακμής, της κοινωνικής αποσύνθεσης - οι νεαροί εγκληματίες συχνά προέρχονται από περιβάλλοντα σαν τα δικά του, από οικογένειες «φυσιολογικές», «συγκροτημένες», μέσα από τα δικά του σωθικά.
Eτσι, του ξεφεύγει η πιο κοντινή, η πιο απτή αιτία.
Oι έφηβοι σήμερα νιώθουν να ωθούνται σε μια ξέφρενη κούρσα επικράτησης με όρους άκρατου ανταγωνισμού σε μια κοινωνία με άνιση κατανομή προνομίων. Παράλληλα, γνωρίζουν ότι αν «αποτύχουν», ακυρώνονται κοινωνικά. Mέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον, που αναπαράγει το άγχος της επιτυχίας, αντικαθιστά τα άτομα με κοινωνική βαθμολογία, οι νέοι αναπτύσσουν την εξής θεωρία: «Αν δεν μπορείς να είσαι μαζί τους, πήγαινε εναντίον τους». Mόνο αυτό μπορεί να ανεβάσει την αυτοεκτίμησή τους, να τους προσφέρει μια εμπειρία επιτυχίας. Ο φόνος του συνομηλίκου είναι το τρόπαιο του προσωπικού αναφαίρετου κατορθώματός τους.
