"Φαίνεται πως η παγκόσμια οικονομία οδεύει προς σοβαρή επιβράδυνση για το 2010. Τα έκτακτα προγράμματα λιτότητας που εφαρμόζονται σε ορισμένες χώρες θα αποτελέσουν τροχοπέδη για την...ανάπτυξη, οι προσαρμογές στα αποθέματα θα γίνουν εν καιρώ, ενώ ο αντίκτυπος από τις φορολογικές πολιτικές που κλέβουν ζήτηση από το μέλλον θα μειωθούν. Οι συνθήκες στην αγορά εργασίας παραμένουν αδύναμες. Θα συνεχιστεί, παράλληλα, η αργή και επώδυνη διαδικασία εξυγίανσης, στην οποία υποβάλλονται οι ισολογισμοί των επιχειρήσεων αλλά και τα οικονομικά των νοικοκυριών, των χρηματοοικονομικών οργανισμών και των κυβερνήσεων.Το αποτέλεσμα είναι πως οι κυβερνήσεις και οι καταναλωτές που δαπανούν υπερβολικά και από τους οποίους απαιτείται τώρα να προσαρμοστούν -στις ΗΠΑ, στη Βρετανία, στην Ισπανία, στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες- θα συνεχίσουν να καταναλώνουν και να εισάγουν λιγότερο. Αλλά οι κυβερνήσεις και οι καταναλωτές που προχώρησαν σε υπερβολική αποταμίευση -στην Κίνα και στην αναδυόμενη Ασία, στη Γερμανία και στην Ιαπωνία- δεν δαπανούν πλέον. Σε έναν κόσμο με πλεονάζουσα προσφορά, η ανάκαμψη της συνολικής ζήτησης θα είναι αδύναμη, οδηγώντας την παγκόσμια ανάπτυξη σε ακόμη χαμηλότερα επίπεδα.
Το πιο ρεαλιστικό σενάριο για την παγκόσμια ανάπτυξη είναι οδυνηρό, ακόμη και εάν αποφευχθεί ο κίνδυνος διπλής ύφεσης. Στις ΗΠΑ προβλέπεται ανάπτυξη 1,5% φέτος, ενώ το 2011 θα είναι σχεδόν σαν να βρισκόμαστε σε ύφεση, δεδομένων της πιθανότητας για περαιτέρω αύξηση της ανεργίας, των μεγαλύτερων ελλειμμάτων στον προϋπολογισμό, της επιπλέον υποχώρησης στις τιμές των ακινήτων, των μεγαλύτερων ζημιών στις τράπεζες στα στεγαστικά δάνεια και του κινδύνου για αύξηση των τάσεων προστατευτισμού που ενδεχομένως να πλήξει και τις σχέσεις της Ουάσιγκτον με την Κίνα.
Στην ευρωζώνη η ανάπτυξη θα είναι σχεδόν μηδενική στα τέλη του έτους, καθώς η δημοσιονομική λιτότητα και η διόρθωση στις χρηματιστηριακές αγορές, σε συνδυασμό με την αύξηση στα spreads, θα έχουν αντίστοιχες επιπτώσεις. Η ενίσχυση της αστάθειας και ο κίνδυνος που εξακολουθεί να υπάρχει για το δημόσιο χρέος θα πλήξουν επίσης την επιχειρηματική και καταναλωτική εμπιστοσύνη στην Ευρώπη, και όχι μόνο.
Αυτοί που ελπίζουν ότι η κινεζική ανάπτυξη θα στηρίξει την παγκόσμια οικονομία μάλλον θα απογοητευτούν. Η κινητήριος δύναμη της παγκόσμιας ανάπτυξης τα τελευταία χρόνια επιβραδύνεται, από 11% σε 7% στα τέλη του έτους. Αυτό θα πλήξει τους Κινέζους εξαγωγείς, ενώ θα σημάνει και την απαρχή προβλημάτων για την υπόλοιπη Ασία που στηρίζεται στις κινεζικές τόσο εξαγωγές όσο και, προσφάτως, εισαγωγές.
Από πολιτική άποψη, αυτή η δεύτερη παγκόσμια επιβράδυνση δεν θα μπορούσε να έρθει σε πιο δυσμενή περίοδο. Στις ΗΠΑ, δημοκρατικοί και ρεπουμπλικανοί θα πρέπει να ξεκινήσουν σύντομα την προετοιμασία τους για τις μεσοπρόθεσμες εκλογές του Νοεμβρίου. Εν τω μεταξύ, ο Πρόεδρος, κ. Barrack Obama, θα πρέπει εκ νέου να πείσει τους Αμερικανούς φορολογουμένους ότι απαιτείται νέα αύξηση των δημοσίων δαπανών για να προφυλαχθεί η ευάλωτη οικονομία. Και μάλιστα, σε μία περίοδο κατά την οποία το εκλογικό σώμα δηλώνει μέσω δημοσκοπήσεων ότι το αμερικανικό χρέος είναι πρόβλημα ίσης σοβαρότητας με αυτό της τρομοκρατίας.
Έτσι, ο Πρόεδρος θα πρέπει να πει στους ψηφοφόρους ότι η μακροπρόθεσμη λύση για την αμερικανική οικονομία είναι η λιτότητα και οι θυσίες. Ο κ. Obama, όμως, αντιμετωπίζει και ένα ακόμη μεγαλύτερο πρόβλημα: έχει πλέον περιορισμένη επιρροή στους ελάχιστους εναπομείναντες στο στρατόπεδο των μετριοπαθών ρεπουμπλικανών. Και η πρόσφατη συνάντηση του G20 απέδειξε πως έχει ακόμη μικρότερη επιρροή στο να πείσει τους Ευρωπαίους ηγέτες να μην υπερβάλουν με τις δημοσιονομικές τους ανησυχίες.
Οι χώρες αυτές είναι μάλλον απίθανο να αλλάξουν την αρχική τους εκτίμηση ότι τα γεγονότα στην Ελλάδα, στην Ισπανία και αλλού -και οι ανησυχίες για περαιτέρω προβλήματα- απαιτούν από τη Γηραιά Ήπειρο να μάθει ζει με όσα βγάζει.
Ούτε θα πρέπει να περιμένει κανείς πολλά από την επόμενη συνάντηση του G20 στη Σεούλ τον Νοέμβριο. Η κοινή ανησυχία για παγκόσμια ύφεση πρόσφερε έναν βαθμό ομόνοιας στις προηγούμενες συναντήσεις του G20. Παρ' όλα αυτά, δεν υπάρχει διεθνής ομοφωνία για το πού βρίσκονται οι μελλοντικοί αληθινοί κίνδυνοι για την παγκόσμια οικονομία. Στους κόλπους του G20 υπάρχουν διαφορετικές απόψεις για τον ρόλο που θα πρέπει να παίζουν οι κυβερνήσεις, γεγονός που καθιστά δύσκολη την επίτευξη οποιασδήποτε ουσιαστικής συμφωνίας.
Οι επικριτές του κ. Obama συχνά τον χαρακτηρίζουν άνθρωπο του οποίου το ταλέντο περιορίζεται στους εμπνευσμένους λόγους του. Όμως, ακόμα κι αν αυτό είναι αληθές, τα λόγια έχουν σημασία. Τα σχέδια για ενίσχυση των δημόσιων δαπανών στο κοντινό μέλλον και για υιοθέτηση πολιτικής λιτότητας μακροπρόθεσμα θα καταστούν ακόμη δυσχερέστερα εάν ο Πρόεδρος δεν καταφέρει να τα εξηγήσει στον αμερικανικό λαό. Από την πλευρά τους, οι ρεπουμπλικανοί χρειάζεται να δεχθούν ότι ο δρόμος προς την παγκόσμια ανάκαμψη ξεκινά από την αμερικανική οικονομία, με ενίσχυση των επιδομάτων ανεργίας και στήριξη των κυβερνήσεων των Πολιτειών.
Οι χώρες όπου καταγράφεται μεγάλη αποταμίευση επίσης χρειάζεται να πράξουν όσα μπορούν για την παγκόσμια ζήτηση. Ειδικότερα, η κινεζική ηγεσία θα πρέπει να αναγνωρίσει πως, αν δεν προχωρήσει σε ουσιαστική ανατίμηση του νομίσματος, θα υπάρξουν σημαντικές επιπτώσεις για την οικονομία της χώρας. Δεν έχει νόημα να προσπαθεί κάποιος να ενισχύσει τους Κινέζους εξαγωγείς ενώ υπονομεύει τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των καλύτερων πελατών τους. Το Πεκίνο επίσης χρειάζεται να κινηθεί προς την ενίσχυση της εγχώριας κατανάλωσης στην Κίνα.
Η ευρωζώνη χρειάζεται δημοσιονομική λιτότητα, αλλά επίσης έχει ανάγκη ένα επίπεδο ανάπτυξης που θα προκύψει από τη χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Θα πρέπει επίσης να συζητηθεί το ενδεχόμενο της έγκαιρης αναχρηματοδότησης των χρεών των υπερχρεωμένων χωρών της ευρωζώνης. Η Γερμανία χρειάζεται να αναβάλει το πρόγραμμα δημοσιονομικής λιτότητας για περίπου δύο χρόνια, ώστε να ενισχυθούν το διαθέσιμο εισόδημα και η κατανάλωση. Εκτός της Ευρώπης, η Ιαπωνία θα πρέπει να επιταχύνει τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις.
Αυτά τα βήματα θα πάρουν καιρό. Ακόμη και αν όλα γίνουν σωστά, η παγκόσμια ανάπτυξη θα παρουσιάσει βελτίωση, αλλά με πολύ αργούς ρυθμούς. Όμως, εάν δεν ληφθούν καθόλου μέτρα, τότε ο κίνδυνος διπλής ύφεσης και νέας χρηματοοικονομικής κρίσης αυξάνεται σημαντικά. Οι ιθύνοντες δεν μπορούν πλέον να μετακυλίουν τις ευθύνες για το μέλλον".
Tων Nouriel Roubini και Ιan Bremmer
