Οι περισσότεροι πολίτες των χωρών-μελών που έχουν επωφεληθεί από τη διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης πίστευαν ότι η ενοποίηση της Ευρώπης μόνο θετικές επιδράσεις θα είχε για όλους. Ομως, τον τελευταίο καιρό βλέπουν όλο και περισσότερο ότι η ευρωπαϊκή ενοποίηση, στην πιο προχωρημένη της μορφή, που είναι η ευρωζώνη, όχι μόνο δεν είναι επωφελής γι' αυτούς, αλλά, αντίθετα, επιφέρει δεινά.
Οι...σκέψεις αυτές κυριαρχούν και στους πολίτες των πλουσιότερων χωρών του ευρωπαϊκού βορρά και, πολύ περισσότερο, σ' αυτούς του φτωχότερου νότου, με διαφορετικό βέβαια τρόπο.
Οι πολίτες των πλουσιότερων χωρών-μελών δυσανασχετούν με το βάρος που σηκώνουν λόγω της χαλαρής, έστω, οικονομικής «υποστήριξης» προς τις φτωχότερες χώρες της ευρωζώνης, οι οποίες δεν μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν την κρίση λόγω της ανικανότητας των κυβερνήσεών τους. Αντίθετα, οι πολίτες του φτωχότερου νότου υποφέρουν από τη σκληρή λιτότητα που έχει επιβληθεί στις χώρες τους, προκειμένου να αποπληρώσουν τα χρέη τους, επειδή οι κυβερνήσεις των πλουσιότερων χωρών δεν επιδεικνύουν προς αυτές την απαιτούμενη αλληλεγγύη.
Υπάρχει συνεπώς μια γενικευμένη δυσαρέσκεια για την εξέλιξη της ευρωπαϊκής ενοποίησης, την οποία οι ευρωπαίοι ηγέτες δεν μπορούν να ξεπεράσουν προτείνοντας πολιτική διέξοδο, η οποία θα μπορούσε να προσδώσει στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα έναν νέο δυναμισμό και να καταστήσει και πάλι την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση επωφελή για τους πολίτες όλων των χωρών-μελών.
Είναι όμως μόνο ζήτημα έλλειψης μεγάλων ηγετών στη σημερινή Ευρώπη; Μήπως είναι και ζήτημα έλλειψης κατάλληλης οικονομικής πολιτικής την οποία έπρεπε να ακολουθήσουν οι σημαντικότερες χώρες-μέλη με πρώτη τη Γερμανία; Μήπως ακόμη είναι και ζήτημα διαφωνίας για την κατεύθυνση της Ευρώπης μεταξύ των βασικότερων εταίρων της Ε.Ε. τα τελευταία χρόνια; Το πιθανότερο είναι να συμβαίνουν όλα αυτά μαζί: έλλειμμα ηγεσίας, έλλειψη κατάλληλης πολιτικής, έλλειψη συμφωνίας για την κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθήσει η διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Το έλλειμμα ηγεσίας είναι μάλλον προφανές, όταν οι σημερινοί ηγέτες της Ε.Ε. εγκλωβίζονται στις διαθέσεις της κοινής γνώμης των χωρών τους, χωρίς ικανότητα υπέρβασης και δημιουργίας νέας πολιτικής προοπτικής. Η έλλειψη κατάλληλης οικονομικής πολιτικής γίνεται εμφανής, εφόσον επιβάλλεται μια γενικευμένη σκληρή λιτότητα, λόγω της εμμονής στη δημοσιονομική και νομισματική πειθαρχία, η οποία ωφελεί μόνο τις ανεξέλεγκτες διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές. Αντίθετα, η αναθεώρηση της πολιτικής αυτής προς την κατεύθυνση που ακολουθούν οι ΗΠΑ θα έδινε μια αναπτυξιακή διέξοδο, συμβάλλοντας έτσι στο ξεπέρασμα της κρίσης και την ταχύτερη αποπληρωμή των χρεών των χωρών του ευρωπαϊκού νότου, ενώ ταυτόχρονα θα ξαναέδινε μια ελπιδοφόρα προοπτική στους πολίτες όλων των χωρών-μελών της ευρωζώνης.
Τέλος, η έλλειψη συνεννόησης για την κατεύθυνση της ευρωπαϊκής ενοποίησης μεταξύ της αμήχανης Γαλλίας και της ενδυναμωμένης Γερμανίας (μετά την ένωσή της και τη διεύρυνση της Ε.Ε. προς ανατολάς), με δεδομένη τη σταθερά «αντιευρωπαϊκή» στάση της Βρετανίας, μπορεί να βρίσκεται στη ρίζα της αποτελμάτωσης της ευρωπαϊκής προοπτικής για πολιτική ένωση, πράγμα που φαίνεται να παραλύει κάθε πρωτοβουλία για το ξεπέρασμα της σημερινής κατάστασης.
Ισως, η εμβάθυνση στην κρίση να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για την υπέρβασή της, μπροστά στον κίνδυνο κατάρρευσης του ευρωπαϊκού οικοδομήματος.
N.Mαραβέγιας,
Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών
Οι πολίτες των πλουσιότερων χωρών-μελών δυσανασχετούν με το βάρος που σηκώνουν λόγω της χαλαρής, έστω, οικονομικής «υποστήριξης» προς τις φτωχότερες χώρες της ευρωζώνης, οι οποίες δεν μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν την κρίση λόγω της ανικανότητας των κυβερνήσεών τους. Αντίθετα, οι πολίτες του φτωχότερου νότου υποφέρουν από τη σκληρή λιτότητα που έχει επιβληθεί στις χώρες τους, προκειμένου να αποπληρώσουν τα χρέη τους, επειδή οι κυβερνήσεις των πλουσιότερων χωρών δεν επιδεικνύουν προς αυτές την απαιτούμενη αλληλεγγύη.
Υπάρχει συνεπώς μια γενικευμένη δυσαρέσκεια για την εξέλιξη της ευρωπαϊκής ενοποίησης, την οποία οι ευρωπαίοι ηγέτες δεν μπορούν να ξεπεράσουν προτείνοντας πολιτική διέξοδο, η οποία θα μπορούσε να προσδώσει στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα έναν νέο δυναμισμό και να καταστήσει και πάλι την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση επωφελή για τους πολίτες όλων των χωρών-μελών.
Είναι όμως μόνο ζήτημα έλλειψης μεγάλων ηγετών στη σημερινή Ευρώπη; Μήπως είναι και ζήτημα έλλειψης κατάλληλης οικονομικής πολιτικής την οποία έπρεπε να ακολουθήσουν οι σημαντικότερες χώρες-μέλη με πρώτη τη Γερμανία; Μήπως ακόμη είναι και ζήτημα διαφωνίας για την κατεύθυνση της Ευρώπης μεταξύ των βασικότερων εταίρων της Ε.Ε. τα τελευταία χρόνια; Το πιθανότερο είναι να συμβαίνουν όλα αυτά μαζί: έλλειμμα ηγεσίας, έλλειψη κατάλληλης πολιτικής, έλλειψη συμφωνίας για την κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθήσει η διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Το έλλειμμα ηγεσίας είναι μάλλον προφανές, όταν οι σημερινοί ηγέτες της Ε.Ε. εγκλωβίζονται στις διαθέσεις της κοινής γνώμης των χωρών τους, χωρίς ικανότητα υπέρβασης και δημιουργίας νέας πολιτικής προοπτικής. Η έλλειψη κατάλληλης οικονομικής πολιτικής γίνεται εμφανής, εφόσον επιβάλλεται μια γενικευμένη σκληρή λιτότητα, λόγω της εμμονής στη δημοσιονομική και νομισματική πειθαρχία, η οποία ωφελεί μόνο τις ανεξέλεγκτες διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές. Αντίθετα, η αναθεώρηση της πολιτικής αυτής προς την κατεύθυνση που ακολουθούν οι ΗΠΑ θα έδινε μια αναπτυξιακή διέξοδο, συμβάλλοντας έτσι στο ξεπέρασμα της κρίσης και την ταχύτερη αποπληρωμή των χρεών των χωρών του ευρωπαϊκού νότου, ενώ ταυτόχρονα θα ξαναέδινε μια ελπιδοφόρα προοπτική στους πολίτες όλων των χωρών-μελών της ευρωζώνης.
Τέλος, η έλλειψη συνεννόησης για την κατεύθυνση της ευρωπαϊκής ενοποίησης μεταξύ της αμήχανης Γαλλίας και της ενδυναμωμένης Γερμανίας (μετά την ένωσή της και τη διεύρυνση της Ε.Ε. προς ανατολάς), με δεδομένη τη σταθερά «αντιευρωπαϊκή» στάση της Βρετανίας, μπορεί να βρίσκεται στη ρίζα της αποτελμάτωσης της ευρωπαϊκής προοπτικής για πολιτική ένωση, πράγμα που φαίνεται να παραλύει κάθε πρωτοβουλία για το ξεπέρασμα της σημερινής κατάστασης.
Ισως, η εμβάθυνση στην κρίση να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για την υπέρβασή της, μπροστά στον κίνδυνο κατάρρευσης του ευρωπαϊκού οικοδομήματος.
N.Mαραβέγιας,
Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών
