Στο "πλανητικό χωριό" του Νταβός διεξάγεται εδώ και 41 χρόνια το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ. Κάθε χρόνο την τελευταία εβδομάδα του Ιανουαρίου πολιτικοί ηγέτες και σημαντικοί οικονομικοί παράγοντες συγκεντρώνονται από 
όλο τον κόσμο στη χιονισμένη κωμόπολη της Ελβετίας και συζητούντα θέματα της παγκόσμιας οικονομίας.Όλοι τους αποδέχονται την παγκοσμιοποίηση ως μια πραγματικότητα και συζητάνε τα προβλήματα που...προκύπτουν από αυτή.
Η παγκοσμιοποίηση έχει πράγματι καθιερωθεί, αλλά κανένας δεν ξέρει τη μορφή που θα πάρει στο μέλλον. Έως τώρα το γεγονός είναι πως οι Μαρξ - Ένγκελς από τη μία και ο Φρίντμαν από την άλλη έχουν πέσει έξω στις απόψεις τους. Και οι σημερινοί σοβαροί διανοούμενοι, φιλελεύθεροι και σοσιαλίζοντες, στα κείμενα τους δείχνουν να ψάχνονται.
Για την παγκοσμιοποίηση πρώτοι μίλησαν το 1848 οι Μαρξ και Ένγκελς. Δήλωσαν τότε πεπεισμένοι ότι το προλεταριάτο θα επικρατούσε ευκολότερα αν δημιουργείτο ένα πλανητικό σύστημα παραγωγής και κατανάλωσης, με το οποίο θα καταλύονταν τα εθνικά και πολιτισμικά σύνορα. Κατ' αυτούς με την παγκοσμιοποίηση ο πλούτος θα αυξανόταν, θα εξουδετερώνονταν οι δυνάμεις του εθνικισμού και της θρησκείας και έτσι θα ήταν ευκολότερο να ηττηθεί η αστική τάξη και να επικρατήσει σε όλο τον κόσμο το εξαθλιωμένο τότε προτελαριάτο.
Οι δύο Γερμανοί φιλόσοφοι πίστευαν ότι με το σύστημα που πρότειναν η ανθρωπότητα θα ευημερούσε και θα γυρνούσε την πλάτη της στους πολέμους, στην τυραννία και στη φτώχεια. Κατά τον 20ό αιώνα δοκιμάστηκε το σύστημα των Μάρξ και Ένγκελς, αλλά στην πράξη οδήγησε σε απάνθρωπα καθεστώτα, σε ένα κρατικό καπιταλισμό, σε μια νομενκλατούρα που ήταν "πιο ίσια" σε σχέση με τους άλλους πολίτες και σε σοβινισμό, που πολλές φορές έφτασε στη βίαιη υποταγή των πιο αδύναμων λαών από τους στρατιωτικά ισχυρούς.
Ο Φρίντμαν και όσοι νεοφιλελεύθεροι διανοούμενοι και πολιτικοί τον ακολουθούν από την πλευρά τους δείχνουν δογματικά να πιστεύουν ότι η παγκοσμιοποίηση νομοτελειακά θα οδηγήσει στην επικράτηση ενός οικονομικού συστήματος παγκοσμίως, του νεοφιλελεύθερου και μιας ιδεολογίας, της κοσμοπολίτικης.
Όπως οι Μάρξ - Ένγκελς το ίδιο δογματικά πιστεύουν, ότιη κατάργηση των συνόρων, καθώς και των πολιτισμών και της ιδιοπροσωπίας των λαών θα τους οδηγήσει στην ελευθερία, στην ειρήνη και στην ευημερία. Προφανώς και οι νεοφιλελεύθεροι έπεσαν έξω, παραβλέποντας ή υποτιμώντας τις αντοχές των λαών έναντι της πίεσης που δέχονται, στρατιωτικής ή οικονομικής, στα θέματα της πολιτισμικής τους κληρονομιάς, στα οποία περιλαμβάνονται η θρησκεία και η ιστορία τους.
Ο βρετανός φιλόσοφος Τζον Γκρέϊ σε άρθρο του στο New York Review of Books, τον Οκτώβριο του 2005, εξηγεί πού έπεσαν έξω οινεοφιλελεύθεροι. Όπως αναφέρει αυτοί ερμηνεύουν την παγκοσμιοποίηση ως ένα φαινόμενο, που ξεκίνησε από την αναζήτηση του κέρδους από την παραγωγικότητα και κατά τη γνώμη τους ο εθνικισμός, με την έννοια της προσκόλλησης των λαών στις παραδόσεις τους, αποτελεί ένα είδος πολιτισμικού πισωγυρίσματος και προκαλεί καθυστέρηση στη διαδικασία ολοκλήρωσης της παγκοσμιοποίησης.
Ο Γκρέϊ παρατηρεί σχετικά ότι η οικονομική απογείωση του Ηνωμένου Βασιλείου και των ΗΠΑ συνέβη σε ένα κλίμα εθνικιστικού παροξυσμού, κάτι που συνέβη και με την τεράστια ανάπτυξη της Ιαπωνίας. Ο εθνικισμός ευνόησε την ταχεία ανάπτυξη του καπιταλισμού στον 19ο και στις αρχές του 20ού αιώνα και παίζει σήμερα τον ίδιο με τότε ρόλο στην Κίνα και στην Ινδία.
Οι δυο αυτές χώρες μπήκαν στο παιχνίδι της παγκοσμιοποίησης δυναμικά, όχι μόνο γιατί τους ανοίγονται έτσι ορίζοντες για την οικονομική τους ανάπτυξη, αλλά και γιατί τους δίνεται η ευκαιρία να αντιταχθούν στην έως σήμερα ηγεμονία της Δύσης. Και ανταγωνίζονται ικανοποιητικά τις ισχυρές δυτικές χώρες διατηρώντας τις πολιτισμικές τους ιδιαιτερότητες, που μάλιστα επιδιώκουν να τις κάνουν γνωστές ευρύτερα.
Ο Φρίντμαν, όπως παλαιότερα οι Μάρξ και Ένγκελς θεωρεί ότι το κράτος - έθνος είναι " η κύρια αιτία των συγκρούσεων και των πολέμων". Ο Γκρέϊ του απαντά ότι η πραγματικότητα τον διαψεύδει, αφού η εθνική συνείδηση κυριαρχεί επί των ιδεών της παγκοσμιοποίησης σε χώρες ανεπτυγμένες οικονομικά, όπως οι ΗΠΑ, η Γερμανία, η Γαλλία, η Ολλανδία και άλλες, που ηγούνται στη νέα παγκόσμια οικονομική κατάσταση και βέβαια σε όλες τις χώρες με τις αναδυόμενες οικονομίες. Και ότι ο εθνικισμός επικρατεί της παγκοσμιοποίησης φαίνεται στον γεωστρατηγικό σκληρότατο ανταγωνισμό που αναπτύσσεται μεταξύ των ισχυρών χωρών, όπως οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Ιαπωνία, η Ινδία και η Ρωσία για την εκμετάλλευση των ενεργειακών και άλλων φυσικών πηγών.
Κατά την άποψη του Γκρέϊ ο 21ος αιώνας, διαψεύδοντας τον Φρίντμαν, θα σημαδευτεί από μια σειρά συγκρούσεων για τον έλεγχο των πόρων, που είναι απαραίτητοι για την οικονομική και τεχνολογική ανάπτυξη των μεγάλων χωρών. Και το παιχνίδι αυτό θα είναι σε βάρος των μικρών και αδύναμων χωρών, που θα τις συνθλίψουν τα μεγάλα συμφέροντα.
Ένα ακόμη λάθος των Μάρξ - Ένγκελς - Φρίντμαν είναι η πεποίθηση τους ότι η παγκοσμιοποίηση θα οδηγούσε στην καθιέρωση ενός πολιτικού συστήματος στον πλανήτη, του σοσιαλιστικού κατά Μαρξ - Ένγκελς, του νεοφιλελεύθερου κατά τον Φρίντμαν. Η Κίνα είναι ο κυριότερος σήμερα εμπορικός και οικονομικός ανταγωνιστής των ΗΠΑ στην παγκόσμια κυριαρχία και αναπτύχθηκε οικονομικά διατηρώντας ένα ολοκληρωτικό πολιτικό καθεστώς.
Το ίδιο συμβαίνει και στο Βιετνάμ, που ο εκεί σκληρός οικονομικός καπιταλισμός συμβαδίζει με ένα ολοκληρωτικό πολιτικό σύστημα. Ως προς τη Δύση, είναι αλήθεια ότι σήμερα κλονίζεται το κράτος πρόνοια που η Ευρώπη είχε καθιερώσει παράλληλα με την οικονομική ευημερία και ήταν ένα σημαντικό ιστορικό επίτευγμα. Όμως κανένας δεν μπορεί να προδικάσει πώς θα εξελιχθεί η κοινωνική πραγματικότητα παγκοσμίως. Η ανεργία, το αίτημα για καλύτερη διαβίωση των πολλών στις αναδυόμενες οικονομίες, η πίεση για δικαιότερη κατανομή του παραγόμενουπλούτου είναι παράγοντες που θα κλονίσουν περισσότερο τις χώρες έξω από την Ευρώπη. Και τότε η ήπειρος μας μπορεί και πάλι να βρεθεί στην πρωτοπορία της παγκόσμιας οικονομίας, σταθερά συνδυάζοντας την ανθρωπιστική κουλτούρα της με τις σύγχρονες οικονομικές και κοινωνικές απαιτήσεις.
Λάθος ακόμη των νεοφιλελεύθερων ήταν η αναγόρευση της Ιρλανδίας ως του προτύπου κράτους με την μεγίστη στην Ευρώπη ανάπτυξη. Μέσα σε λίγα χρόνια η εν λόγω χώρα κατάντησε να βρίσκεται πίσω ακόμη και από την "σοσιαλίζουσα" Ελλάδα του τεράστιου και μη παραγωγικού δημόσιου τομέα. Λάθος τέλος αποδεικνύεται η δογματική θέση των νεοφιλευθέρων, ότι πρέπει να αφεθεί η αγορά απόλυτα ελεύθερη, γιατί από μόνη της θα βρει την ισορροπία της, όπως συμβαίνει στη ζούγκλα.
Όμως η πραγματικότητα είναι πως η ελεύθερη παγκοσμιοποιημένη αγορά έχει προκαλέσει τεράστιες ανισότητες και συσσώρευση πλούτου στις χώρες που έχουν την οικονομική, πολιτική και τεχνολογική ισχύ στα χέρια τους. Αλλά και οι προηγμένες ΗΠΑ, από την κυβέρνηση Μπους και μετά, μπρος στον ανταγωνισμό της Κίνας, εμφανίζονται όλο και περισσότερο να εφαρμόζουν προστατευτικές για την εγχώρια παραγωγή τους πολιτικές.
Μαρξιστές και νεοφιλελεύθεροι κάνουν το ίδιο λάθος, να βλέπουν τους ανθρώπους σαν μηχανές και σαν αριθμούς. Ο δογματισμός τους και τα μεσσιανικά τους επιχειρήματα προκαλούν τη νοημοσύνη του μέσου σύγχρονου ανθρώπου, γιατί είναι τελείως ξένα προς την καθημερινή πραγματικότητα. Και, το χειρότερο, δεν μπορούν να δεχθούν ότι έπεσαν έξω, ότι έκαναν λάθος στα δόγματα τους. Διαβάζοντας κανείς τους νεοφιλελεύθερους Τόμας Φρίντμαν και Γκυ Σορμάν βλέπει ότι επιχειρούν μάταια να δικαιολογήσουν αυτά στα οποία έχουν πέσει τελείως έξω, όπως στις κερδοσκοπικές εξαλλότητες των χρηματιστηριακών αγορών και στα χωρίς όρια παιχνίδια των τραπεζών.
Θυμίζουν φανατικούς οπαδούς μιας ομάδας που μη θέλοντας να αποδεχθούν τα λάθη της ομάδας τους ρίχνουν το βάρος της ήττας της στη διαιτησία…Και φυσικά και αυτοί, όπως οι μαρξιστές, αφήνουν τον παράδεισο για το μέλλον… Και ως προς τους κομμουνιστές και τους άλλους δογματικούς αριστερούς δεν συζητάμε τις απόψεις τους. Δεν βλέπουν όχι τι συμβαίνει στην Κίνα, στο Βιετνάμ, ή στην Κούβα, αλλά και στην Κύπρο, με τον κομμουνιστικό ΑΚΕΛ στην εξουσία.-
Για μελέτη του συγκεκριμένου θέματος προτείνουμε:
-Thomas Friedman "The World is flat: a brief history of the Twenty First Century".
-Larry Ray " Globalization and everyday life", Routledge, London and New York.
-Andre Bieler "Calvin's Economic and Social Thought", WCC, Geneva, Switzerland.
-Max Weber "Η προτεσταντική ηθική και το πνεύμα του καπιταλισμού", Εκδ. Gutenberg, Αθήνα, 1984.
-Συλλογικό έργο. Πρακτικά διεθνούς φόρουμ στο Παρίσι το 2001 με τίτλο "Ποια παγκοσμιοποίηση;", Εκδ. "Εξάντας", Αθήνα, 2005.
-Ευστρατίου Αλμπάνη "Παγκοσμιοποίηση", Εκδ. "Τροχαλία", Αθήνα, 1998.
Γιώργος Ν. Παπαθανασόπουλος
