Ο λόγος που γνωρίζουμε σήμερα ότι ο χρόνος τελειώνει για τον Χόσνι Μουμπάρακ δεν είναι οι πρωτοφανείς μαζικές διαδηλώσεις που συγκλονίζουν την Αίγυπτο εδώ και δέκα ημέρες.Είναι η δήλωση του Μπαράκ Ομπάμα, με την οποία αίρεται τυπικά και ουσιαστικά η στήριξη της Ουάσινγκτον προς τον μέχρι πρότινος στενότατο σύμμαχό της.
Και εδώ ακριβώς εντοπίζεται το πρόβλημα.
Επί δεκαετίες, η Δύση...δηλαδή οι Ηνωμένες Πολιτείες και, δευτερευόντως, η Ευρώπη, στήριξαν αυταρχικά καθεστώτα, θεωρώντας ότι μόνο έτσι θα τεθεί υπό έλεγχο ο θρησκευτικός – και εντέλει πολιτικός – εξτρεμισμός στη Μέση Ανατολή, τη Βόρεια Αφρική και την Νότια Ασία. Και σήμερα, παρά τις δημόσιες επευφημίες για την εξέγερση του Αιγυπτιακού λαού, η ανησυχία για την επόμενη ημέρα είναι έκδηλη. Μόνο το Ισραήλ λέει φωναχτά αυτό διερωτώνται όλοι: μήπως η μετάβαση στη δημοκρατία ισοδυναμεί με παράδοση της εξουσίας στους Ισλαμιστές; Πρόκειται για ένα ερώτημα στο οποίο κανείς δεν μπορεί να απαντήσει με σιγουριά.
Ωστόσο, η απλοϊκότητα των δύο γραμμών αναλύσεων που ακούμε και διαβάζουμε από πολλές πλευρές, αυτές τις μεγάλες ώρες, σχεδόν ξενίζει. Από τη μία, έχουμε τα “παιδιά των λουλουδιών”, τα οποία προβλέπουν ότι “από το 1989” του Αραβικού κόσμου, μόνο γιασεμιά θα ανθίσουν και σύντομα το Μαγκρέμπ θα μετατραπεί σε Λουξεμβούργο του Νότου. Διερωτάται κανείς αν είναι περιττό να υπενθυμίσει ότι η ιστορία μας έχει δείξει ότι οι διαδικασίες εκδημοκρατισμού είναι συνήθως μακροχρόνιες, επώδυνες και με αβέβαιο αποτέλεσμα. Εξάλλου, ας μην πάμε μακριά. Από το 1989, ξεπήδησαν Ευρωπαϊκού τύπου δημοκρατίες, όπως η Τσεχία και Πολωνία, αλλά και αυταρχικά καθεστώτα όπως το Καζακστάν και η Λευκορωσία, με ενδιάμεσες αποχρώσεις μεταξύ των δύο (Ρωσία). Από την άλλη, όμως, έχουμε εκείνους που σχεδόν αποκλείουν να μας βγει σε καλό αυτή η ιστορία. Πρόκειται για μία αντίληψη της πολιτικής που θα μπορούσε να ονομάσει κανείς “περιηγητικό ρατσισμό”. Με λίγα λόγια, η Τυνησία και η Αίγυπτος είναι όμορφες χώρες για διακοπές, οι άνθρωποί τους καλοί στα παζάρια και στις μπίζνες, αλλά ανίκανοι να διαχειριστούν μόνοι τους τις τύχες τους. Επομένως, μετά τις εξεγέρσεις τους θα παραδώσουν οπωσδήποτε την εξουσία σε φανατικούς ισλαμιστές. Η αλήθεια είναι ότι κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει την άνοδο εξτρεμιστικών ηγετών στην εξουσία, αλλά δεν έχουμε και κανένα στοιχείο που να μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι μία τέτοια εξέλιξη είναι νομοτελειακή.
Υπάρχει όμως ένα καθοριστικό επιχείρημα, το οποίο θα έπρεπε να μας πείσει να υποστηρίξουμε χωρίς κανένα ενδοιασμό τις εεξεγέρσεις στη Μεσόγειο και τον Αραβικό κόσμο. Δεν πρόκειται για την ηθική διάσταση του ζητήματος, η οποία ελάχιστη επιροή έχει στις αποφάσεις της εξωτερικής πολιτικής. Το επιχείρημα είναι ότι η πολιτική που ακολούθησε μέχρι σήμερα η Δύση απέτυχε και απέτυχε παταγωδώς. Όχι μόνο ο ισλαμικός εξτρεμισμός αναδείχθηκε σε παγκόσμια απειλή, αλλά φύτρωσε κυρίως σε εκείνα τα καθεστώτα, τα οποία ήταν και τα πιο καταπιεστικά: στη Σαουδική Αραβία, την Αίγυπτο, τη Λιβύη, το - υπό κομουνιστική διοίκηση - Αφγανιστάν και το Πακιστάν. Διότι όταν δεν αφήνεις χώρο στην κριτική, τότε είναι βέβαιο ότι θα μιλήσουν τα Καλάσνικοφ και τα γιλέκα αυτοκτονίας, υπό την καθοδήγηση όσων κινούνται εκτός κριτικής και εκτός πολιτικής: των θεολόγων του μίσους δηλαδή. Και τα Καλάσνικοφ θα στραφούν κυρίως εναντίον όσων στήριξαν τους δυνάστες.
Ανάμεσα λοιπόν στη διαιώνιση μίας βέβαιης αποτυχίας και την προοπτική μίας αβέβαιης επιτυχίας, δεν μπορεί κανείς παρά να επιλέξει τη δεύτερη οδό. Ας αφήσει λοιπόν η Δύση τα πράγματα να εξελιχθούν με τις λιγότερες δυνατές παρεμβάσεις.
Η αλλαγή ίσως να μας βγει σε καλό..
Ν.Μαλεβίτης
