Στα οικονομικά προβλήματα στην Ελλάδα, στους άθλους της λιτότητας και στο διεθνές σχέδιο για τη διάσωσή της που αρχίζει να παραλύει αναφέρεται το οικονομικό περιοδικό Economist, που επισημαίνει για ακόμη μία φορά την... δυσμενή θέση της Ελλάδας η οποία βιώνει μία κρίση χωρίς τέλος. Αναλύει βήμα προς βήμα τον οικονομικό γκρεμό που έχει οδηγηθεί η χώρα, η οποία είναι στο έλεος των αγορών, απουσία αποφασιστικής πολιτικής δράσης.
Όταν οι αρχαίοι Έλληνες επινόησαν τη λέξη "κρίση' είχαν κατά νου ένα σύντομο χρονικό διάστημα, ενός οξύ στρες. Οι σύγχρονοι Έλληνες αντιμετωπίζουν την κρίση περισσότερο από ένα χρόνο χωρίς να βλέπουν ότι υπάρχει τέρμα. Το κλίμα στην Ελλάδα είναι βαθιά απαισιόδοξο. Το σχέδιο που καταρτίστηκε τον περασμένο Μάιο για να ταξινομηθούν οι δημόσιοι κίνδυνοι της χώρας, παγίδευσε την οικονομία. Στο Σύνταγμα, στην αθηναϊκή πλατεία απέναντι από το κοινοβούλιο, οι οδηγοί-ταξί μαρτυρούν ότι τα έσοδά τους έχουν μειωθεί κατά 40% ή περισσότερο. Οι ιδιοκτήτες μπαρ και εστιατορίων πασχίζουν να προσελκύσουν τουρίστες για να γεμίσουν τα καθίσματα των σχεδόν άδειων εστιατορίων. Στο Κολωνάκι, τα καταστήματα καταρρέουν. Τουρίστες θαυμάζουν τον Παρθενώνα στην Ακρόπολη, αλλά ο κύριος πόλος έλξης της πόλης με δυσκολία γεμίζει. Εννέα ξενοδοχεία στο κέντρο έκλεισαν τους τελευταίους μήνες.
Οι λόγοι που το σχέδιο σωτηρίας της Ελλάδας συναντά δυσκολίες
Ο Economist ισχυρίζεται ότι το σχέδιο διάσωσης δεν πρόκειται να επιτευχθεί εύκολα, παραθέτοντας τους εξής λόγους. Για να δανειστεί η Ελλάδα 110 εκατ ευρώ, σε διάστημα τριών ετών, η σοσιαλιστική κυβέρνηση δεσμεύθηκε να προβεί σε δραστικό πρόγραμμα λιτότητας, ενώ ο κ. Παπανδρέου υποσχέθηκε ότι θα προβεί σε συνολική επισκευή των σοβαρών διαρθρωτικών ρωγμών της οικονομίας. Ορισμένες σημαντικές μεταρρυθμίσεις σίγουρα έχουν γίνει, μέσω διαμαρτυριών και διαδηλώσεων.
Οι δυσβάσταχτες υποσχέσεις για συντάξεις, ήδη στο 11,6% του ΑΕΠ το προηγούμενο έτος, επέφεραν δραστική μείωση, καθώς αντί να διπλασιαστεί στο 24% το 2050, η επιβάρυνση θα αυξηθεί κατά 2,5 ποσοστιαίες μονάδες. Η αγορά εργασίας έχει γίνει ελαφρώς πιο ευέλικτη μέσω των αλλαγών στις διαδικασίες διαιτησίας και με τις ρήτρες εξαίρεσης για τις μεμονωμένες επιχειρήσεις συλλογικών συμφωνιών. Η κυβέρνηση προσπάθησε επίσης να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τα μονοπώλια, όπως τον τομέα των φορτηγών- μεταφορέων. Το κατά πόσον το μέτρο των μεταρρυθμίσεων πραγματικά συνέβαλε στην αντιμετώπιση της συμφοράς στην Ελλάδα, αμφισβητείται. Ο Γιάννης Στουρνάρας, γενικός διευθυντής του ΙΟΒΕ, χαρακτηρίζει την αναδιοργάνωση των μονοπωλίων επιτυχία με επιφύλαξη. Ο Στέφανος Μάνος, πιστεύει ότι πολύ λίγα έχουν επιτευχθεί. Η μεταρρύθμιση με τα φορτηγά προχωρά σταδιακά πάνω από δυόμιση χρόνια. Οι φαρμακοποιοί έχουν διατηρήσει το μονοπώλιό τους και εξακολουθούν να απολαμβάνουν περιθώρια κέρδους. Η νομοθεσία των επιχειρήσεων δεν επιτρέπει ακόμα να ανοίγονται υποκαταστήματα σε διαφορετικές πόλεις.
Αλλά η πραγματική πηγή της κατάθλιψης είναι στις βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις της λιτότητας. Πριν από ένα χρόνο η πρόβλεψη σχεδίου ότι το ΑΕΠ θα συρρικνωθεί κατά 4% το 2010 και 2,5% το 2011 έπεσε έξω, καθώς μειώθηκε κατά 4,5% πέρυσι, ενώ ο ΙΟΒΕ προβλέπει ότι θα μειωθεί κατά 3,2% το 2011. Το ποσοστό ανεργίας αυξήθηκε από 9% στα μέσα του 2009 σε 14,2% κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2010, και αναμένεται να φτάσει το 15,5% το τρέχον έτος. Η δυστυχία ήταν αναπόφευκτη, δεδομένου των δραστικών περικοπών των δαπανών και των μεγάλων αυξήσεων φόρων. Το περασμένο έτος η περισυλλογή ήταν σε μια πρωτοφανή κλίμακα της πρόσφατης ευρωπαϊκής ιστορίας, επιμένει ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου, ο υπουργός Οικονομικών, περιλαμβάνοντας περικοπές του 15-20% της αμοιβής του δημόσιου τομέα των εργαζομένων, μείωση μεγαλύτερη από 10% σε συντάξεις και επώδυνη αύξηση των συντελεστών ΦΠΑ και άλλων φόρων. Θα υπάρξει ακόμα περισσότερος πόνος με το τριετές πάγωμα του δημόσιου τομέα των αμοιβών και την μισθοδοσία της κυβέρνησης που μειώθηκε από 800.000 το 2009 σε 650.000 το 2013.
Η φοροδιαφυγή, το έλλειμμα και το χρέος
Ακόμα κι έτσι, τα φορολογικά στοιχεία έχουν έρθει στο χειρότερο σημείο από το προβλεπόμενο. Το σημείο εκκίνησης ήταν ακόμη πιο ζοφερό από τον περασμένο Μάιο. Στα τέλη του περασμένου χρόνου το έλλειμμα του προϋπολογισμού για το 2009 αναθεωρήθηκε από το 13,6% του ΑΕΠ στο 15,4% και το δημόσιο χρέος μειώθηκε από το 115% του ΑΕΠ έως το 127%, ως μια σειρά ζημιογόνων δημόσιων επιχειρήσεων, σχετικά με τα βιβλία της κυβέρνησης. Επιπλέον, η πρόοδος στη μείωση του ελλείμματος το 2010 ήταν βραδύτερη από την προβλεπόμενη. Προσωρινές προβλέψεις που τίθενται ανεβάζουν κατά 10,6% το ΑΕΠ, αντί του αρχικού στόχου του 8,1%. Το χρέος είναι πλέον κοντά στο 145% του ΑΕΠ .
Τα μέτρα για την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής είχαν προφανή στόχο την αύξηση των εσόδων. Ο κ. Παπακωνσταντίνου ανέλαβε μία σειρά από πρωτοβουλίες, συμπεριλαμβανομένης της συγκέντρωσης της είσπραξης των φόρων, οι οποίες έχουν σχεδιαστεί για να κάνουν ακριβώς αυτό. Μπορούν να φέρουν τελικά καρπούς, αλλά ο Μιχαήλ Μασουράκης, επικεφαλής οικονομολόγος στην τράπεζα Alpha Bank, επισημαίνει, δεν υπάρχουν άμεση κέρδη που θα προκύψουν, επειδή το πρόβλημα είναι τόσο βαθιά ριζωμένο. Οι δημοσιονομικές αποτυχίες έχουν κάνει τις αγορές ακόμη πιο επιφυλακτικές για το ελληνικό χρέος. Οι αποδόσεις των δεκαετών κρατικών ομολόγων αυξήθηκαν σχεδόν 13%. Οι οργανισμοί πιστοληπτικής αξιολόγησης έχουν υποβαθμίσει πρόσφατα το ελληνικό δημόσιο χρέος ακόμη περισσότερο, από junk σε junkier. Αυτό δεν επηρεάζει την κυβέρνηση για την ώρα, γιατί μπορεί να καλύψει τις ανάγκες χρηματοδότησης του τρέχοντος έτους από τα κεφάλαια διάσωσης. Ο Economist πιστεύει ότι είναι ανέφικτο και η Ελλάδα θα προβεί σε επιπλέον δανεισμό πέρα των 110 δισ ευρώ.
Οι εξαρτημένες τράπεζες από την ΕΚΤ και οι εταιρικές απώλειες στο ΧΑ
Οι τράπεζες στην Ελλάδα-σε αντίθεση με τις Ιρλανδικές, δεν ήταν η αιτία των δυσχερειών της χώρας, αλλά δηλητηριάστηκαν από τα τοξικά δημόσια οικονομικά, αν μη τι άλλο επειδή οι υποβαθμίσεις του κυρίαρχου χρέους έβλαψαν και τη δική τους βαθμολόγηση πιστοληπτικής ικανότητας, με αποτέλεσμα όλο και περισσότερο να εξαρτώνται από την υποστήριξη της ρευστότητας από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, τώρα που ισοδυναμεί με σχεδόν το ένα πέμπτο του συνόλου των υποχρεώσεων τους. Οι καταθέτες είναι διστακτικοί και οι τράπεζες τους προσφέρουν τα υψηλότερα επιτόκια. Τα δάνεια υποχώρησαν κατά 0,2% κατά τους τελευταίους 12 μήνες μέχρι τον Ιανουάριο. Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια αυξήθηκαν στο 10% του συνόλου.
Σε μια ένδειξη των πιέσεων στις επιχειρήσεις, περισσότερες εταιρείες που είναι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο Αθηνών κατέγραψαν απώλειες το περασμένο έτος από ό, τι κέρδος. Η οικονομία κινείται σε έναν φαύλο κύκλο. Αν παραμείνει αδύναμη, θα υπονομευθεί η ικανότητα της κυβέρνησης για την επίτευξη πρόσθετων φορολογικών περικοπών που με τη σειρά του θα προκαλέσει περαιτέρω απώλεια της εμπιστοσύνης εκ μέρους των αγορών, η οποία θα συνεχίσει να κλειδώνει τις τράπεζες από τις πηγές χρηματοδότησης.
Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι η έξοδος είναι στον ορίζοντα και θα έρθει, κατ 'ουσίαν, με την προσκόλληση στο σχέδιο. Ακριβώς όπως η σκοτεινότερη ώρα έρχεται πριν από την αυγή, έτσι και με την ελληνική οικονομία. Ο κ. Παπακωνσταντίνου εντόπισε κάποια ενθαρρυντικά σημάδια: την ταχεία αύξηση των εξαγωγών αγαθών κατά τους τελευταίους μήνες, τη σημαντική μείωση του κόστους εργασίας και ενδείξεις για το ότι ο τουρισμός θα αυξηθεί αυτό το έτος.
Αλλά ακόμη και αν η Ελλάδα αρχίζει να γίνεται πιο ανταγωνιστική, έχει ακόμη πολύ δρόμο να διανύσει. Το ΔΝΤ εκτίμησε το Μάρτιο ότι οι δαπάνες της χώρας είναι 20-30% πιο αυξημένες. Η μείωσή τους θα πάρει χρόνο και η Ελλάδα δεν διαθέτει πολύ. Ο Δημήτρης Παπαλεξόπουλος, ο οποίος ηγείται της "Τιτάν", φοβάται ότι η οικονομία θα συνεχίσει να έχει χαλαρή πορεία, με αποτέλεσμα οι ιδιωτικές επενδύσεις να υπαναπτύσσονται λόγω έλλειψης πιστώσεων και εμπιστοσύνης. Πολλοί έχουν υποστηρίξει ότι η αναδιάρθρωση είναι η μόνη απάντηση. Κερδίζοντας μια αναστολή από τις αγορές, θα απαιτήσει σίγουρα κάτι πιο τολμηρό από μια ελαφρώς αυστηρότερη έκδοση του ίδιου προγράμματος. Μια επιλογή θα ήταν να μετατρέψει τη δέσμευση να αντλήσει κεφάλαια μέσω ιδιωτικοποιήσεων σε ένα ευρύτερο άνοιγμα της ελληνικής οικονομίας. Στη σύνοδο κορυφής του Μαρτίου η κυβέρνηση υποσχέθηκε να αυξήσει τα έσοδά της κατά 50 δισ ευρώ (22% του ΑΕΠ) με την πώληση περιουσιακών στοιχείων. Υπάρχει όμως αμφιβολία για τη σοβαρότητα των προθέσεων της, δεδομένου της διαφωνίας στο εσωτερικό της κυβέρνησης και από τις συνδικαλιστικές οργανώσεις.
Το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων θα πρέπει να προέλθει από τις πωλήσεις γης. Το κράτος κατέχει περισσότερες ιδιοκτησίες από τον ιδιωτικό τομέα, αλλά κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος για τις ακριβείς συμμετοχές και των ιδιωτών ιδιοκτητών-λόγω της έλλειψης ενός κατάλληλου μητρώου, με εξαίρεση ορισμένα νησιά όπως η Ρόδος (πρώην κατεχόμενη από την Ιταλία). Η θέσπιση ενός μητρώου, λέει ο κ. Παπαλεξόπουλος, θα ήταν "ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να ξεκινήσει η ανάπτυξη σε όλη την Ελλάδα".
Όλα αυτά απαιτούν στιβαρή ηγεσία, όμως, και ο κ. Παπανδρέου, στα μάτια πολλών, φαίνεται ότι αδυνατεί να παρέχει. "Οι κωπηλάτες κωπηλατούν πίσω και εμπρός την ίδια στιγμή", λέει το αφεντικό των επιχειρήσεων. Χωρίς, όμως, αποφασιστική πολιτική δράση η σκληρότερη απόφαση των αγορών θα είναι αυτή που θα επικρατήσει
