Οι μεγάλες διακυμάνσεις στο χρηματιστήριο φοβίζουν τώρα τις αγορές. Τα τελευταία χρόνια, τα κράτη επέτρεψαν την δημιουργία τεράστιων "βουνών" από χρέη τα οποία... τώρα δεν ξέρουν πώς να διαχειριστούν. Σε σχέση με το 1990, τα παγκόσμια χρέη τετραπλασιάστηκαν, φθάνοντας τα 95 τρισ. δολάρια. Το 1940 οι ΗΠΑ είχαν χρέος 49 δισ. δολάρια και σήμερα το ποσό αυτό έχει φθάσει στο αστρονομικό ύψος των 14,3 τρισ. -και τουλάχιστον άλλα 2,1 τρισ. θα προστεθούν τους επόμενους μήνες.
Και η Γερμανία όμως έχει αφεθεί στον χορό των χρεών. Μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, τα χρέη της αποτελούσαν μόνο το 15% του ΑΕΠ, και σήμερα έχουν φθάσει στο 80%. Η αναλογία αυτή είναι σημαντική για τους επενδυτές και τις αγορές. Όσο υπάρχει ανάπτυξη, πάντως, τα χρέη δεν αποτελούν σοβαρό πρόβλημα. Πραγματικό πρόβλημα γίνονται όταν δεν μπορούν να συνδυαστούν με την ανάπτυξη, διότι τότε τα κράτη δεν μπορούν να εξοφλήσουν τα χρέη τους.
Ο Ούλριχ Κάτερ, επικεφαλής οικονομολόγος της Dekabank, λέει σχετικά: «Αυτό που ζούμε αυτό το χρόνο είναι μοναδικό. Οι αγορές δείχνουν κίτρινη και κόκκινη κάρτα όχι μόνο σε αναπτυσσόμενες χώρες του τρίτου κόσμου αλλά και σε μεγάλες βιομηχανικά αναπτυγμένες χώρες. Ένα σημάδι πως τα πράγματα δεν είναι καλά».
Το μυστικό είναι η ισορροπία
Τα κράτη απλώς ζούσαν, τόσα χρόνια, πάνω από τις δυνατότητές τους. Αυτό συνέβη πάντως λιγότερο στη Γερμανία και περισσότερο στις ΗΠΑ, την Ισπανία ή την Αγγλία. Και αυτό οφείλεται κυρίως στους πολιτικούς και στις υποσχέσεις τους, τις οποίες άκουγαν με ευχαρίστηση οι εκλογείς και τους ψήφιζαν, όπως λέει ο οικονομολόγος Στέφαν Σνάιντερ από την Deutsche Bank, ο οποίος δηλώνει πως είναι σημαντικό να ξανακερδηθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών και των αγορών. Το μυστικό είναι μια ισορροπημένη πολιτική ανάμεσα στην ανάπτυξη και στα προγράμματα περικοπών, όπως πιστεύει ο Ούλριχ Κάτερ: «Αυτό είναι το δίλημμα. Οι οικονομικές αγορές ζητούν να πράττει κανείς άμεσα, πιο γρήγορα από ό,τι επιτρέπουν οι κρατικοί μηχανισμοί. Γι' αυτό το μόνο που απομένει στα κράτη είναι να προσπαθήσουν να κερδίσουν την εμπιστοσύνη των αγορών δείχνοντας σαφώς τι θέλουν για το μέλλον. Αυτό σημαίνει να μειώσουν τα χρέη τους και από την άλλη πλευρά να μην επιβαρύνουν την ανάπτυξη με αυστηρά μέτρα λιτότητας».
Αυτό δεν σημαίνει να μην έχει κανείς καθόλου χρέη, αλλά αυτά να ανταποκρίνονται σε ένα ρεαλιστικό ποσοστό του ΑΕΠ. Ορισμένοι οικονομικοί αναλυτές παρομοιάζουν την κατάσταση ελέγχου των χρεών με την προσπάθεια των ανθρώπων που είναι εξαρτημένοι από τα ναρκωτικά και προσπαθούν να απεξαρτηθούν. Θα πρέπει τώρα τα κράτη να μάθουν να ελέγχουν την εξάρτησή τους, δηλαδή τη δημιουργία νέων χρεών. Και όταν τα καταφέρουν θα ζήσουν καλύτερα.
