Έχουν περάσει πολλοί μήνες από τότε που ξεκίνησε η στρατιωτική επιχείρηση του ΝΑΤΟ στη Λιβύη. Ήδη όμως από την αρχή, με το ξέσπασμα της εξέγερσης στη χώρα, είχε γίνει σαφές ότι η 'αραβική άνοιξη' δεν θα είχε τα ίδια...
χαρακτηριστικά με αυτά της Τυνησίας ή της Αιγύπτου. Αμέσως μετά τις πρώτες συγκρούσεις και τη χρήση στρατιωτικής βίας οι δυτικές δυνάμεις ζήτησαν την αλλαγή καθεστώτος. Κάτι που προκάλεσε μεγάλη εντύπωση.
«Θύμωσε ο Σαρκοζί»
Και πρώτα από όλες η Γαλλία. Η στάση της απέναντι στην εξέγερση στη Τυνησία ήταν από ανύπαρκτη μέχρι και υποστηρικτική στο καθεστώς Μπεν ‘Αλι. Αλλά ξαφνικά στη Λιβύη η Γαλλία επέλεξε πρωταγωνιστικό ρόλο, ήταν και η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που αναγνώρισε τους αντάρτες. Ίσως να ήθελε να επανορθώσει για όσα παρέλειψε να κάνει στην Τυνησία. Ήταν τα κίνητρα της μόνο πολιτικά ή έπαιξαν ρόλο και οικονομικά συμφέροντα; Το τελευταίο, υποστηρίζει ο Άλφρεντ Χακενσμπέργκερ, εμπειρογνώμων σε θέματα Λιβύης. «Ο πρόεδρος Σαρκοζί είχε θυμώσει», λέει. «Υποδέχθηκε τον Καντάφι με τιμές και δόξες, υπογράφηκαν συμφωνίες, αλλά στο τέλος ορισμένες από αυτές δεν τις τήρησε, όπως στη περίπτωση των στρατιωτικών αεροπλάνων. Αντ΄αυτού ο Καντάφι τα παρήγγειλε στους Ρώσους».
Τα οικονομικά συμφέροντα μπορεί ίσως να ήταν ανάμεσα στους λόγους που η Ρωσία έριξε λευκό στην ψηφοφορία για το ψήφισμα 173 των ΗΕ. Στο παρελθόν η ρωσική κρατική εταιρεία εξαγωγής όπλων υπέγραψε με τη Λιβύη παραγγελία στρατιωτικού υλικού αξίας 2 δις δολαρίων. Η παραγγελία περιελάμβανε τανκς, πολεμικά και εκπαιδευτικά αεροπλάνα. Ο Λουίς Μαρτίνεθ, διευθυντής του Κέντρου Διεθνών Σπουδών (CERI) στο Παρίσι εξηγεί ως εξής τη ρωσική στάση. «Η Ρωσία φοβάται ότι θα χάσει τους βασικούς της πελάτες για τη προμήθεια όπλων», λέει. «Φοβάται επίσης ότι θα αμφισβητηθούν από τυχόν νέο καθεστώς τα σχέδια της Γκάζπρομ. Γι΄ αυτήν η Λιβύη είναι όπως ένα μικρό Ιράκ, που αγοράζει πολλά όπλα και ακολουθεί τα ίδια ακριβώς συμφέροντα».
Η δημοκρατία έχει το χρώμα του πετρελαίου
Τα συμφέροντα της Ρωσίας ξεπερνούν τον τομέα των εξοπλισμών. Στο μάτι είχε βάλει από παλαιότερα και τα πετρέλαια της Λιβύης. Ήδη από το 2007 η Γκάζπρομ πήρε την άδεια εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων στη λιβυκή έρημο από την ιταλική εταιρία ΕΝΙ, που είναι η μεγαλύτερη ξένη εταιρεία εξόρυξης πετρελαίου και ο μεγαλύτερος επενδυτής στη χώρα. Πριν ξεσπάσει η εξέγερση αντλούσε το ¼ της συνολικού ημερήσιου όγκου που ήταν 1,6 δις βαρέλια.
Η καλύτερη πρόσβαση στα πετρέλαια της Λιβύης και με τους καλύτερους όρους είναι για πολλούς παρατηρητές ο μοναδικός στόχος αυτού του πολέμου. «Οι χώρες του ΝΑΤΟ δεν δραστηριοποιήθηκαν ξαφνικά για να φέρουν τη δημοκρατία στη Λιβύη», υποστηρίζει ο Χακενσμπέργκερ. «Πρόκειται για συμφέροντα, για πετρελαϊκές πηγές, για επιρροή και εξουσία. Ο μεγαλύτερος νικητής ίσως αποδειχθεί το Κατάρ, που εξ αρχής υποστήριξε άνευ όρων τους αντάρτες. Και όπως είπαν, όποιος τους στηρίξει, αυτός θα πάρει πρώτος τις πετρελαϊκές συμβάσεις εκμετάλλευσης.
Αλλά και οι συγκρούσεις μεταξύ του στρατού και των ανταρτών αποσκοπούν στον έλεγχο των λιμανιών διακίνησης πετρελαίου και των διυλιστηρίων. Όποια πλευρά τα θέσει υπό τον έλεγχό της, αυτή θα έχει και το πρόσταγμα. Οι πετρελαϊκοί κολοσσοί και οι χώρες τους θεωρούν παρακινδυνευμένο να συνεχίζουν την παροχή στήριξης στον Καντάφι. Εξάλλου τα περισσότερα λιμάνια και διυλιστήρια βρίσκονται στο ανατολικό τμήμα της χώρας, υπό τον έλεγχο των ανταρτών.
Lina Hoffmann / Deutsche Welle
