Μία συνολική λύση στην κρίση του ευρώ πρέπει να έχει τρία βασικά συστατικά: μεταρρύθμιση και ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού συστήματος, ευρωομόλογο και ένα μηχανισμό εξόδου, επισημαίνει σε άρθρο του στους Financial Times ο μεγαλοεπενδυτής Τζορτζ Σόρος.
Πρώτον, σε ότι αφορά το.. τραπεζικό σύστημα: η συνθήκη του Μάαστριχτ σχεδιάστηκε για να αντιμετωίσει μόνο τις "ανισορροπίες" στον δημόσιο τομέα. Αλλά οι υπερβάσεις στον τραπεζικό τομέα είναι πολύ χειρότερες. Η εισαγωγή του ευρώ οδήγησε σε "έκρηξη" της αγοράς κατοικίας σε χώρες όπως η Ισπανία και η Ιρλανδία. Οι τράπεζες της Ευρωζώνης συμπεριελήφθησαν μεταξύ αυτών με τη μεγαλύτερη μόχλευση παγκοσμίως και παραμένουν υπό την ανάγκη προστασίας από τον κίνδυνο του αντισυμβαλλόμενου.
Το πρώτο βήμα έγινε με την εξουσιοδότηση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας για τη διάσωση των τραπεζών. Τώρα τα επίπεδα των ιδίων κεφαλαίων των τραπεζών χρειάζεται να αυξηθούν σημαντικά. Αν ένας οργανισμός χρειάζεται να εγγυάται για τη φερεγγυότητα των τραπεζών, θα πρέπει και να τις επιβλέπει. Ένας ισχυρός ευρωπαϊκός οργανισμός για τις τράπεζες θα μπορούσε να δώσει τέλος στην «αιμομεικτική» σχέση μεταξύ των τραπεζών και των ρυθμιστών, παρεμβαίνοντας παράλληλα πολύ λιγότερο σε ότι αφορά τη φερεγγυότητα των κρατών αντί να τους υπαγορεύει τις οικονομικές πολιτικές τους.
Δεύτερον, η Ευρώπη χρειάζεται ευρωομόλογα. Η εισαγωγή του ευρώ προϋπέθετε να ενισχύσει τη σύγκλιση. Στην πραγματικότητα προκάλεσε αποκλίσεις, με μεγάλες διαφορές στα επίπεδα χρέους και ανταγωνιστικότητας. Αν οι χώρες με μεγάλα χρέη πρέπει να πληρώσουν μεγάλα ασφάλιστρα κινδύνου, τα χρέη τους γίνονται μη βιώσιμα. Αυτό συμβαίνει τώρα. Η λύση είναι προφανής: θα πρέπει να επιτραπεί στις χώρες με ελλείμματα να αναχρηματοδοτήσουν το χρέος τους με τους ίδιους όρους όπως και οι χώρες με πλεονάσματα.
Αυτό επιτυγχάνεται με τον καλύτερο τρόπο, μέσω των ευρωομολόγων, τα οποία θα έχουν τις εγγυήσεις όλων των κρατών-μελών. Ενώ η αρχή είναι σαφής, οι λεπτομέρειες θα χρειαστούν πολλή δουλειά. Ποια υπηρεσία θα αναλάβει την έκδοση και ποιούς κανόνες θα ακολουθήσει; Πιθανόν τα ευρωομόλογα θα είναι υπό τον έλεγχο των υπουργών Οικονομικών της Ευρωζώνης. Το διοικητικό συμβούλιο θα αποτελούσε τον "δημοσιονομικό ομόλογο" της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και τον Ευρωπαίο ομόλογο του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.
Στη συνέχεια θα ξεκινήσει η συζήτηση για τα δικαιώματα ψήφου. Η ΕΚΤ λειτουργεί με την αρχή της μίας ψήφου ανά κράτος, το ΔΝΤ λειτουργεί με βάση τη συνεισφορά σε κεφάλαια. Τι πρέπει να υπερισχύσει; Η πρώτη θα μπορούσε να δώσει "λευκή επιταγή" στους πιστωτές να αντιμετωπίσουν τα ελλείμματα, η δεύτερη θα μπορούσε να διαιωνίσει μία Ευρώπη δύο ταχυτήτων. Ο συμβιβασμός είναι αναγκαίος.
Καθώς η τύχη της Ευρώπης εξαρτάται από τη Γερμανία, και καθώς τα ευρωομόλογα θα θέσουν το αξιόχρεο της Γερμανίας σε κίνδυνο, οποιοσδήποτε συμβιβασμός πρέπει να βάλει τη Γερμανία στη θέση του οδηγού.
Δυστυχώς, η Γερμανία έχει σαθρές ιδέες για την μακροοικονομική πολιτική, και θέλει την Ευρώπη να ακολουθήσει το παράδειγμά της. Αλλά αυτό που λειτουργεί για τη Γερμανία δεν μπορεί να λειτουργήσει για την υπόλοιπη Ευρώπη: καμία χώρα δεν μπορεί να τρέξει ένα χρόνιο εμπορικό πλεόνασμα χωρίς οι άλλοι να εμφανίζουν ελλείμματα. Η Γερμανία πρέπει να συμφωνήσει σε κανόνες τους οποίους οι άλλοι μπορούν επίσης να τηρήσουν.
Οι κανόνες αυτοί πρέπει να προβλέπουν τη σταδιακή μείωση του χρέους. Πρέπει επίσης να επιτρέψουν στις χώρες με υψηλή ανεργία, όπως η Ισπανία, να έχουν ελλείμματα. Κανόνες που αφορούν στόχους για κυκλικά προσαρμοσμένα ελλείμματα μπορεί να επιτύχουν και τους δύο σκοπούς. Είναι σημαντικό να παραμείνουν ανοικτοί για αναθεώρηση και βελτίωση.
Το think-tank Bruegel στις Βρυξέλλες πρότεινε τα ευρωομόλογα να αποτελούν το 60% του εξωτερικού χρέους των μελών της Ευρωζώνης. Αλλά δεδομένων των υψηλών ασφαλίστρων κινδύνου στην Ευρώπη, αυτό το ποσοστό είναι πολύ χαμηλό για ίσους όρους ανταγωνισμού. Κατά την άποψη του Τζ. Σόρος, οι νέες εκδόσεις θα πρέπει να είναι αποκλειστικά σε ευρωομόλογα στο όριο που θέτει η διοικούσα επιτροπή. Όσο υψηλότερος είναι ο όγκος των ευρωομολόγων που σκοπεύει να εκδώσει μία χώρα, τόσο πιο αυστηρές θα πρέπει να είναι οι προϋποθέσεις που θέτει η διοικούσα επιτροπή, η οποία επίσης θα έπρεπε να είναι σε θέση να επιβάλει αυτό που θέλει, καθώς η άρνηση του δικαιώματος έκδοσης επιπρόσθετων ευρωομολόγων θα πρέπει να είναι ένας ισχυρός αποτρεπτικός παράγοντας.
Η Ελλάδα αποτελεί ένα προειδοποιητικό παράδειγμα και πολλά εξαρτώνται από το πώς η κρίση της θα εξελιχθεί. Θα μπορούσε να βρεθεί η ομαλή έξοδος για μία μικρή χώρα όπως η Ελλάδα, η οποία δεν θα ίσχυε για μία μεγάλη όπως η Ιταλία. Απούσης μίας δυνατότητας ομαλής εξόδου, το καθεστώς θα πρέπει να υποστεί κυρώσεις από τις οποίες δεν υπάρχει διαφυγή, κάτι σαν ένα ευρωπαϊκό υπουργείο Οικονομικών που έχει πολιτική αλλά και οικονομική νομιμότητα. Αυτό θα μπορούσε να προκύψει από μία σε βάθος αναθεώρηση του ευρώ, η οποία είναι τόσο πολύ αναγκαία (ιδιαίτερα στη Γερμανία).
Οι αγορές μπορεί να μην προσφέρουν την αναγκαία "ανάπαυλα" για να τεθούν σε εφαρμογή οι νέες ρυθμίσεις. Υπό τη συνεχή πίεση των αγορών, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο μπορεί να χρειαστεί να βρει μία προσωρινή ρύθμιση για την αποφυγή της καταστροφής. Θα μπορούσε να επιτρέψει στην ΕΚΤ τη χορήγηση δανείων σε κυβερνήσεις που δεν μπορούν να δανειστούν μέχρι την εισαγωγή ενός καθεστώτος ευρωομολόγων. Αλλά μόνο ένα πράγμα είναι σίγουρο: τα τρία αυτά προβλήματα πρέπει να επιλυθούν αν το ευρώ πρόκειται να είναι ένα βιώσιμο νόμισμα.
