Τέσσερις κρίσεις ...σε μία

Ο λόγος που δυσκολευόμαστε ίσως να δούμε το μεγάλο «δάσος» της ολικής κρίσης, με την οποία βρίσκεται αντιμέτωπος ο κόσμος μας, είναι ότι είμαστε εγκλωβισμένοι ανάμεσα στα δέντρα των επιμέρους κρίσεων.
Οι κρίσεις αυτές είναι αλληλένδετες φυσικά, αλλά διαφορετικές...

Σε ένα πρώτο επίπεδο, έχουμε την ελληνική κρίση, η οποία μόνο ως προς τα συμπτώματά της είναι... οικονομική. Η αιτία της εντοπίζεται στο γεγονός ότι ένα συγκεντρωτικό, παρεμβατικό και αναποτελεσματικό κράτος, πρώην ανατολικού τύπου και μια κοινωνία κατακερματισμένη και εγκλωβισμένη σε προνεωτερικές δομές και πρότυπα συμπεριφοράς, απέτυχαν να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις της ευρωζώνης, παρά τις πιέσεις και τη βοήθεια που δέχθηκαν από τους Ευρωατλαντικούς θεσμούς. Το αποτέλεσμα ήταν η χώρα μας να υποκύψει σχεδόν αμαχητί, όταν στέρεψαν τα δανεικά. Η πτώση της Ελλάδας όμως θα έχει συνέπειες για όλον τον ανεπτυγμένο κόσμο. Η χώρα μας, αν πτωχεύσει, θα αποδειχθεί κάτι σαν το κανάλι Alter – δηλαδή θα πάρει πολύ κόσμο μαζί της.


Σε ένα δεύτερο επίπεδο, έχουμε την παγκόσμια κρίση τραπεζικής πίστης. Ένα δαιδαλώδες και απροσπέλαστο στις εποπτικές αρχές χρηματοπιστωτικό σύστημα, επένδυσε αλόγιστα σε μία κλασική φούσκα – αυτήν της αγοράς ακινήτων. Το μεγαλύτερο χτύπημα το δέχθηκαν φυσικά οι χώρες όπου η φούσκα είχε πάρει εξωπραγματικές διαστάσεις, δηλαδή οι ΗΠΑ, η Ιρλανδία και η Ισπανία. Η απομείωση της αξίας των επενδυτικών προϊόντων στα ακίνητα των τριών αυτών κρατών, όμως, είχε συνέπειες για ολόκληρο τον Δυτικό κόσμο, λόγω της αλληλεξάρτησης των οικονομιών και της ανυπαρξίας ασφαλιστικών δικλείδων που θα επέτρεπαν να τεθεί η κρίση υπό έλεγχο και να αποτραπεί η εξάπλωσή της.


Σε ένα τρίτο επίπεδο, έχουμε να κάνουμε με την κρίση της Δύσης, τόσο σε γεωπολιτικό, όσο και σε οικονομικό επίπεδο. Η επιβράδυνση των ρυθμών οικονομικής ανάπτυξης και η χρηματοπιστωτική ασφυξία ανέδειξαν με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο το πρόβλημα της υπερχρέωσης των Δυτικών κρατών. Το πρόβλημα, οφείλουμε να σημειώσουμε, προϋπήρχε, αλλά κρυβόταν κάτω από το χαλί της διαρκούς ανάπτυξης. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο τέλος της Μεγάλης Ύφεσης και λίγο πριν ξεσπάσει ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ έφτανε το 45% του ΑΕΠ. Σήμερα, χωρίς να έχει προηγηθεί κάποια κατακόρυφη συρρίκνωση του εθνικού προϊόντος της Υπερδύναμης του πλανήτη, το δημόσιο χρέος είναι υπερδιπλάσιο. Σε ανάλογη κατάσταση βρίσκονται και οι ευρωπαϊκές χώρες.


Ταυτόχρονα, όμως, η Ευρώπη αντιμετωπίζει και σοβαρό πρόβλημα στον αμυντικό τομέα. Ανίκανη πλέον να προβάλει στρατιωτική ισχύ σε παγκόσμιο επίπεδο (μετά βίας μπορεί σε περιφερειακό, όπως διεφάνη και από την εξέλιξη της σύγκρουσης στη Λιβύη), εξαρτάται απολύτως από τις ΗΠΑ για την άμυνά της. Και η Αμερική, όμως, είναι αμφίβολο αν θα μπορέσει να ανταποκριθεί στις ανάγκες της «κοσμοκράτειρας» δύναμης σε συνθήκες οικονομικής ασφυξίας. Ήδη, η Κίνα έχει περάσει στη δεύτερη θέση της παγκόσμιας κατάταξης στις αμυντικές δαπάνες και σχεδιάζει να τις αυξήσει κατά 142% έως το 2015!!


Επιπλέον, η Δύση υποφέρει από τη γήρανση του πληθυσμού της και ήδη σε ορισμένες χώρες το ποσοστό του πληθυσμού που εργάζεται είναι περίπου ίδιο με το ποσοστό του πληθυσμού που, για διάφορους λόγους, δεν εργάζεται. Οι ανήλικοι, οι σπουδαστές, οι συνταξιούχοι, οι ανάπηροι και οι άνεργοι είναι περίπου τόσοι συνολικά, όσοι και οι εργαζόμενοι. Όπως αντιλαμβάνεται κανείς, η κατάσταση αυτή εγκυμονεί κινδύνους για την κοινωνική ειρήνη. Ξεδοντιασμένη λοιπόν στρατιωτικά, γερασμένη και πνιγμένη στα χρέη, η Δύση φαίνεται να βουλιάζει.


Σε ένα ακόμη πιο θεμελιώδες πεδίο όμως, πέρα από την κρίση της Ελλάδας, των τραπεζών και της Δύσης, αυτό που ζούμε σήμερα είναι μία κρίση της Δημοκρατίας. Και εδώ βρίσκεται ο πυρήνας του θέματος: η υπόθεση ότι στις δημοκρατίες οι πολιτικοί είναι σε θέση να λύσουν τα προβλήματα των πολιτών και να διαχειριστούν επαρκώς την καθημερινότητά τους και τα δημόσια πράγματα, τίθεται διαρκώς από αμφισβήτηση. Το κοινωνικό συμβόλαιο είναι έτοιμο να σπάσει. Η πεποίθηση ότι όταν δεν είσαι ευχαριστημένος από τον τρόπο που διοικεί μία κυβέρνηση τη χώρα σου, πας και ψηφίζεις κάποια άλλη, αμφισβητείται ως προς την αποτελεσματικότητά της. Η πολιτική απάθεια, η αποχή από τον δημόσιο βίο, η απαξίωση των θεσμών, ο κυνισμός, η ξενοφοβία και η μισαλλοδοξία είναι τάσεις που ενισχύονται συνεχώς.


Οι τέσσερις αυτές κρίσεις μαζί συνθέτουν μία «τέλεια καταιγίδα».
Και να είμαστε βέβαιοι ότι αβύθιστα καράβια δεν υπάρχουν...
Ν.Μαλεβίτης