- Γιατί µια χώρα µε πολύ µικρή οικονοµία σπέρνει πανικό στον κόσµο του χρήµατος..
Οταν ο πρωθυπουργός της Ελλάδας, µιας χώρας που αποτελεί το 2% του ΑΕΠ της ευρωζώνης και το 0,35% του παγκόσµιου ΑΕΠ, δηµοσιοποίησε την πρόθεση της κυβέρνησής του να διενεργήσει δηµοψήφισµα, πέρα από τον... εµφανή εκνευρισµό που προκάλεσε στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, οδήγησε άµεσα και τα χρηµατιστήρια σε απώλειες άνω των 2 τρισ. δολαρίων µέσα σε ένα 24ωρο. Το ευρώ έχασε απότοµα πολύ έδαφος, το κόστος δανεισµού όχι µόνο της Ιταλίας αλλά και της Γαλλίας εκτινάχθηκε, ενώ η απόσυρση κεφαλαίων από την ευρωζώνη σε όλες τις αγορές (χρηµατιστηριακές, οµολογιακές και συναλλαγµατικές) διογκώθηκε µε ταχύτατους ρυθµούς σε ελάχιστο χρόνο. Και ενώ οι διαχειριστές κεφαλαίων είχαν χάσει τον ύπνο τους, οι... ελπίδες κατάρρευσης της ελληνικής κυβέρνησης, απόρροια του «ηλεκτροσόκ» προς την ελληνική πλευρά του αποκαλούµενου και ως «πολεµικού συµβουλίου της ευρωζώνης» ( Μέρκελ , Σαρκοζί, Τρισέ - Ντράγκι, Μπαρόζο , Ροµπάι και Γιούνκερ ) βελτίωσαν το επενδυτικό κλίµα.
Για τις αγορές, ο κ. Γ. Παπανδρέου θέλησε αρχικώς να µετατοπίσει το βασικό µερίδιο ευθύνης στον ελληνικό λαό, καταδικάζοντας όµως προτού ακόµη ξεκινήσουν τις διαδικασίες υλοποίησης της πρόσφατης συµφωνίας της Ελλάδας µε τους πιστωτές της. Ετσι, το ενδεχόµενο ανεξέλεγκτης χρεοκοπίας, εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ, ταχείας µετάδοσης της κρίσης σε άλλες χώρες, καθώς και ταχείας απόσυρσης τραπεζικών καταθέσεων ήρθε δυναµικά στο προσκήνιο.
Το καλύτερο σενάριο πλέον για την Ελλάδα είναι, σύµφωνα µε την Deutsche Bank, η συγκρότηση µεταβατικής κυβέρνησης ικανής να προωθήσει τις βασικές απαιτήσεις των δανειστών της, καθώς η άµεση προσφυγή στις κάλπες ενέχει τεράστιο ρίσκο.
Η ιαπωνική Nomura εκτίµησε πάλι ότι δεν έχει τόσο µεγάλη σηµασία ποιος κυβερνά την Ελλάδα, αλλά το αν θα µείνει τελικά στην ευρωζώνη και, ακόµη πιο σηµαντικό, αν σε περίπτωση εξόδου και άλλες υπερχρεωµένες χώρες θα ακολουθήσουν.
Για τον οικονοµολόγο Βίλεµ Μπάιτερ της Citigroup πάντως µια έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ θα είχε τεράστιο κόστος, καθώς θα επιφέρει την κατάρρευση του τραπεζικού συστήµατος και του νέου νοµίσµατος, τεράστια ύφεση και πιθανώς υπερπληθωρισµό.
Εικονική οικονομία
Το γεγονός πάντως ότι δύο χρόνια τώρα µια χώρα µικρής οικονοµικής εµβέλειας προκαλεί πανικό στις αγορές παγκοσµίως αποδεικνύει τον παγκοσµιοποιηµένο χαρακτήρα του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος, υποστηρίζει η Λυδία Μαλάκη του λονδρέζικου οίκου Schroders. Οπως εξηγεί, ενώ θα έπρεπε να υπάρχει ένας λογικός σύνδεσµος ανάµεσα στην πραγµατική οικονοµία και στις χρηµατιστηριακές αξίες, τα πράγµατα µετά την παγκόσµια κρίση του 2008 και τη χρεοκοπία της Lehman Brothers έδειξαν ότι ο χρηµατοπιστωτικός κλάδος απέκτησε µια σηµαντική και αυξανόµενη αυτονοµία µε στόχο τη µεγέθυνση των κερδών του. Με τη δηµιουργία πολυσύνθετων επενδυτικών προϊόντων σταδιακά δηµιουργήθηκε µάλιστα µια εικονική πραγµατικότητα αξιών η οποία είναι πολλαπλάσια του παγκόσµιου ΑΕΠ. Ζούµε εποµένως σε µια εποχή όπου ο χρηµατοπιστωτικός κλάδος επηρεάζει επικίνδυνα την «υγεία» των οικονοµιών.
«Σκοτεινές συναλλαγές» 705 τρισ. δολ.
Είναι χαρακτηριστικό ότι, σύµφωνα µε τον Γιοχάνες Τόρµαν και την οµάδα των αναλυτών της HSBC, ενώ το 2011 το παγκόσµιο ΑΕΠ θα διαµορφωθεί στα 64,1 δισ. ευρώ, στην παγκόσµια αγορά παραγώγων, η οποία παραµένει κυρίαρχη στον κόσµο του χρήµατος, «παίζονται» σήµερα 790 τρισ. δολάρια, εκ των οποίων µόνο τα 85 τρισ. δολάρια αφορούν συναλλαγές εντός των οργανωµένων αγορών. Τα 705 τρισ. δολ, αφορούν λοιπόν «σκοτεινές συναλλαγές» σε µη οργανωµένες αγορές µικρότερης διαφάνειας µεταξύ των µεγάλων του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος, επηρεάζοντας όµως παράλληλα την πορεία των οικονοµιών, καθώς οι αγορές έχουν πλέον την ιδιότητα όχι απλώς να αποτιµούν αλλά και να σχεδιάζουν τις µελλοντικές αξίες.
Οταν οι πιέσεις των αγορών εκτίναξαν τα spreads των ελληνικών οµολόγων, η πορεία της ελληνικής οικονοµίας άλλαξε ρότα, αναφέρει η κυρία Μαλάκη, υποστηρίζοντας ότι στο σηµερινό παγκοσµιοποιηµένο σύστηµα οι αγορές επηρεάζουν τα θεµελιώδη οικονοµικά µεγέθη που υποτίθεται ότι απλά αντανακλούν. Ας δεχθούµε επίσης, αναφέρει, ότι σε αυτό το σκηνικό οι αγορές παύουν να συµπεριφέρονται µε τον αναµενόµενο ορθολογικό τρόπο και χαρακτηρίζονται από συνεχείς δυναµικές ανισορροπίες µε απρόσµενες εξελίξεις.
Η Ελλάδα, ως µέλος της ΕΕ και του ευρώ, βρίσκεται ακριβώς στο κέντρο αυτών των ανισορροπιών που χαρακτηρίζουν µια γενικότερη αλληλένδετη κρίση στον ευρωπαϊκό Νότο και µια κρίση ενωµένης πολιτικής ηγεσίας στην ΕΕ. Αν λάβουµε υπόψη µας ότι σήµερα το νοµοθετικό και θεσµικό πλαίσιο των αγορών έχει επιτρέψει τη δηµιουργία σύνθετων επενδυτικών εργαλείων, η κατάρρευση των αγορών µπορεί να αποδειχθεί µια πολύ επικερδής ενέργεια για τους µερικούς λίγους. Εποµένως, καµία σηµασία δεν έχει η συνεισφορά της ελληνικής οικονοµίας στο παγκόσµιο ή ευρωπαϊκό ΑΕΠ, αλλά οι εµφανείς ή µη συνδετικοί κρίκοι της που καθορίζουν την κατεύθυνση των αγορών.
Οι νέοι παγκόσμιοι παίκτες
Σε µια παγκοσµιοποιηµένη αγορά µάλιστα, ακόµη και αν τα συµφέροντα των αναδυοµένων χωρών δεν ταυτίζονται απαραιτήτως µε αυτά των βιοµηχανικά αναπτυγµένων, είναι ωστόσο άµεσα συνδεδεµένα. Η πιθανότητα εξάλλου µετάδοσης της κρίσης χρέους στις αναδυόµενες χώρες είναι µεγάλη. Αυτό ισχύει τόσο για τις αγορές, για τα νοµίσµατα, όσο και για τα οµόλογα των χωρών, και µάλιστα ανεξάρτητα από τις προοπτικές ανάπτυξής τους.
Ως τώρα η Κίνα φαίνεται περισσότερο έτοιµη να παίξει τον ρόλο του σωτήρα στην κρίση του ευρώ. ∆ιαθέτει τεράστια συναλλαγµατικά αποθέµατα (3 τρισ. δολάρια), ενώ φαίνεται πρόθυµη να αγοράσει κρατικά οµόλογα υπό την προϋπόθεση ότι θα υπάρχει η εγγύηση του ∆ΝΤ ή της ΕΚΤ. Στο πλαίσιο της συνόδου των G20 πάντως, χώρες µε µεγάλα συναλλαγµατικά αποθέµατα αλλά και αδύναµη εγχώρια ζήτηση, όπως η Βραζιλία, η Κίνα και η Γερµανία, φαίνεται να συµφωνούν πλέον να παίξουν µεγάλο ρόλο στην παγκόσµια εξισορρόπηση.
Οι συνέπειες της «πυρηνικής επιλογής» για την Ελλάδα
Ο «δεκάλογος της καταστροφής» όπως τον καταγράφουν οι ευρωπαϊκές τράπεζες από μια πιθανή έξοδο από το ευρώ
Η έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ, η επονοµαζόµενη «πυρηνική επιλογή», θα οδηγούσε το νέο νόµισµα και το βιοτικό επίπεδο των Ελλήνων στα τάρταρα και τον πληθωρισµό στα ύψη, την ώρα που το χρέος της χώρας θα παραµείνει σε ευρώ, εκτιµούν µεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες. Καθώς µάλιστα το µέλλον της Ελλάδας στην ευρωζώνη ακροβατεί σε τεντωµένο σχοινί, ξένες τράπεζες φαίνεται ότι εξετάζουν κάθε δανειακή σύµβαση που έχει συναφθεί µε ελληνικές επιχειρήσεις, ενώ αναζητούν τρόπους να αντισταθµίσουν την έκθεσή τους στη χώρα. Την ίδια στιγµή θεωρούν πως οι πιθανές συνέπειες για την Ελλάδα µιας τέτοιας επιλογής θα µπορούσαν να κωδικοποιηθούν κυρίως ως εξής:
1 Η ονοµαστική αξία του ενεργητικού και παθητικού του τραπεζικού συστήµατος θα επανυπολογίζονταν εκ νέου προκειµένου να υποτιµηθεί το νόµισµα. Αρχικά οι τραπεζικοί λογαριασµοί πέραν αυτών των ξένων κατοίκων θα µετατραπούν στο νέο νόµισµα µε ισοτιµία 1 ευρώ = 1 µονάδα του νέου νοµίσµατος, όπως επίσης αντίστοιχα και τα δάνεια της κεντρικής τράπεζας προς τις εµπορικές τράπεζες.
2 Θα είχαµε ελέγχους των κεφαλαίων τόσο λόγω του τεράστιου ελλείµµατος τρεχουσών συναλλαγών όσο και για να περιοριστούν οι ηµερήσιες αναλήψεις χρηµάτων προκειµένου να αποτραπεί η κατάρρευση του τραπεζικού συστήµατος, το οποίο δεν θα έχει πλέον πρόσβαση στη ρευστότητα της ΕΚΤ.
3 Η χρεοκοπία δεν θα εξάλειφε την ανάγκη για δηµοσιονοµική προσαρµογή, αφού το ισοζύγιο θα συνεχίσει να είναι ελλειµµατικό και ως εκ τούτου θα πρέπει να υπάρξει ακόµη µεγαλύτερη λιτότητα από αυτή που προβλέπει το σχέδιο της τρόικας. Υποθέτοντας πως κάτι τέτοιο είναι πολιτικά ανέφικτο, η κεντρική τράπεζα θα αναλάµβανε τη νοµισµατοποίηση του χρέους, δηλαδή θα τύπωνε χρήµα.
4 Ολα τα συµβόλαια στη χώρα (δάνεια, µισθοί, ενοίκια, λογαρια σµοί) θα πληρώνονται στο νέο νόµισµα, µε αρχική ισοτιµία µετατροπής 1 ευρώ = 1 µονάδα του νέου νοµίσµατος. Θα υπήρχε αυξηµένη πιθανότητα χρεοκοπίας εταιρειών που κατέχουν χρέος σε ξένο νόµισµα, το οποίο θα οδηγούσε σε σωρεία νοµικών προσφυγών στις πιστώτριες χώρες.
5 Το σπιράλ που πιθανότατα θα δηµιουργούνταν στους µισθούς (ιδιαίτερα αν η κεντρική τράπεζα αρχίσει να τυπώνει χρήµα) θα εξάλειφε ταχύτατα το οποιοδήποτε ανταγωνιστικό όφελος.
6 Θα ήταν πολύ δύσκολο η χώρα να επαναφέρει το παραδοσιακό της νόµισµα. Τα τεχνικά προβλήµατα θα ήταν τεράστια: οι νοµικοί και υπολογιστικοί κώδικες θα έπρεπε να ξαναγραφτούν, τα ATMs να επαναπρογραµµατιστούν κτλ. Ως τότε ίσως χρησιµοποιούνται προσωρινά τα χαρτονοµίσµατα του ευρώ.
7 Η χώρα θα µπορούσε να εξέλθει ακόµη και από την ΕΕ και να έλθει αντιµέτωπη µε την επιβολή εµπορικών δασµών.
8 Η µετάδοση της κρίσης και σε άλλες χώρες της περιφέρειας, δεδοµένου ότι θα υπάρχει προηγούµενο αποχώρησης µιας χώρας από την ευρωζώνη, θα οδηγούσε σε έκρηξη των spreads των οµολόγων και µαζική φυγή καταθέσεων από τις τράπεζες, οι οποίες θα υποστούν ένα «πιστωτικό γεγονός», ενεργοποιώντας τα ασφάλιστρα κινδύνου. Για την Ελλάδα η πληρωµή (αν απαιτηθεί) των CDS υπολογίζεται στα 20 δισ. ευρώ.
9 Η ΕΚΤ θα πρέπει να προχωρήσει σε µια τεράστια παροχή ρευστότητας και σε αγορές κρατικών οµολόγων, ενώ η ΕΚΤ και όλος ο ιδιωτικός τοµέας και οι πιστώτριες χώρες θα πρέπει να διαγράψουν τελείως τις απαιτήσεις τους για αποπληρωµή χρεών από τη χώρα που θα εξέλθει της ευρωζώνης, µε µόνη πιθανή εξαίρεση το ∆ΝΤ.
10 Η πιστωτική κρίση που θα δηµιουργούνταν ενδεχοµένως θα έκανε την κρίση του 2008 να µοιάζει πολύ ήπια και η παγκόσµια οικονοµία θα πέσει σε βαθιά ύφεση.Το Βήμα της Κυριακής.
