Αν τα credit default swaps (cds) είναι πράγματι όπλα μαζικής καταστροφής, όπως συχνά χαρακτηρίζονται, τότε η Ελλάδα ναι, μπορεί να καυχηθεί ότι τα εξουδετέρωσε..
Η συμφωνία της 27ης Οκτωβρίου μπορεί να θεωρηθεί ως η εκδίκηση της Ελλάδας, απέναντι σε όσους θέλησαν να... ποντάρουν στη χρεοκοπία της. Διατηρώντας τον εθελοντικό χαρακτήρα της συμφωνίας, οι Ευρωπαίοι ουσιαστικά πέτυχαν να αναδιαρθρώσουν το ελληνικό χρέος με "κούρεμα" 50%, χωρίς αυτό να θεωρηθεί πιστωτικό γεγονός. Δηλαδή, χωρίς να πυροδοτηθεί η αποζημίωση όσων αγόρασαν ασφαλιστικά συμβόλαια έναντι μιας ελληνικής χρεοκοπίας, μέσω των CDS.
Αυτή η τεχνικής φύσης λεπτομέρεια της συμφωνίας της 27ης Οκτωβρίου προκάλεσε καταιγισμό αντιδράσεων, δημοσιεύματα, αναλύσεις και εκθέσεις επενδυτικών οίκων. Ούτε λίγο ούτε πολύ, τραπεζικοί παράγοντες θεωρούν ότι η ελληνική συμφωνία ακυρώνει τον λόγο ύπαρξης των credit default swaps. Και βάζει ταφόπλακα τουλάχιστον σε ένα κομμάτι αυτής της αγοράς, το ύψος της οποίας αγγίζει τα 26,3 τρισ. δολάρια.
Τα credit default swaps είναι, ουσιαστικά, συμβόλαια που ασφαλίζουν τα ομόλογα. Είτε πρόκειται για ομόλογα επιχειρήσεων ή κρατών. Ο οργανισμός που πουλά το CDS υπόσχεται ότι σε μια ενδεχόμενη χρεοκοπία, θα πληρώσει στον αγοραστή το σύνολο της ονομαστικής αξίας των ομολόγων που έχει ασφαλίσει. Έτσι, τα CDS αποτελούν ένα χρήσιμο εργαλείο αντιστάθμισης επενδυτικού κινδύνου. Μπορούν, όμως, να γίνουν και όπλο στα χέρια των κερδοσκόπων. Στα λεγόμενα "naked" trades, ο αγοραστής των CDS δεν έχει στην κατοχή του τα υποκείμενα ομόλογα, αλλά ουσιαστικά, επενδύει στο ενδεχόμενο χρεοκοπίας.
Πρόκειται για μια αδιαφανή αγορά, καθώς τα συμβόλαια αλλάζουν χέρια σε "over-the-counter" συναλλαγές. Δηλαδή, δεν διαπραγματεύονται σε κάποιο χρηματιστήριο και δεν εκκαθαρίζονται ή καταγράφονται από κάποια κεντρική αρχή.
Η γέννηση των CDS θα πρέπει να αναζητηθεί κάπου στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Όμως, η αγορά άρχισε να αναπτύσσεται με εκθετικούς ρυθμούς από το 2003 και μετά. Το 2007, η αξία της άγγιξε το αστρονομικό ποσό των 62,2 τρισ. δολαρίων. Ενώ, σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, σήμερα κυμαίνεται κοντά στα 26 τρισ. δολάρια.
Ο διασημότερος επενδυτής του πλανήτη, ο Γουόρεν Μπάφετ, έχει χαρακτηρίσει τα CDS όπλα μαζικής καταστροφής. Η αλήθεια είναι ότι αυτά τα συμβόλαια ήταν ο λόγος για τον οποίο η χρεοκοπία της Lehman Brothers έφτασε να απειλεί το παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα, το 2008.
Ο ασφαλιστικός κολοσσός της AIG είχε πουλήσει στις μεγαλύτερες τράπεζες του πλανήτη CDS, που ασφάλιζαν τιτλοποιήσεις στεγαστικών δανείων. Αγνοώντας τα προβλήματα στα λεγόμενα subprime δάνεια, η ασφαλιστική πουλούσε ολοένα και περισσότερα τέτοια συμβόλαια, για να συγκεντρώνει προμήθειες. Χωρίς να φαντάζεται ότι κάποια μέρα θα καλούνταν να αποζημιώσει όσους τα αγόραζαν. Με την κατάρρευση της στεγαστικής πίστης, η AIG έπρεπε ξαφνικά να πληρώσει περίπου μισό τρισ. δολάρια στις τράπεζες που είχαν αγοράσει αυτές τις ασφάλειες. Η λίστα περιελάμβανε τα μεγαλύτερα ονόματα του διεθνούς χρηματοοικονομικού στερεώματος. Από την Goldman Sachs έως τη Societe Generale και την Deutsche Bank. Αν η ασφαλιστική κατέρρεε, το ντόμινο δεν θα σταματούσε πουθενά. Γι’ αυτό και η διάσωση της AIG με περισσότερα από 100 δισ. δολάρια από την αμερικανική κυβέρνηση, θεωρήθηκε αναγκαία.
Έχοντας αυτή την εμπειρία κατά νου, οι Ευρωπαίοι ηγέτες ήταν αποφασισμένοι να αποτρέψουν με κάθε τρόπο ένα ελληνικό πιστωτικό γεγονός. Δεν ήταν διατεθειμένοι να πυροδοτήσουν ένα ντόμινο, με αβέβαιες επιπτώσεις. Παρά τις διαβεβαιώσεις των αναλυτών, ότι το ύψος των ελληνικών CDS δεν είναι ούτε κατά διάνοια ικανό να αποτελέσει συστημικό κίνδυνο. Τα διαθέσιμα στοιχεία τοποθετούν τις συνολικές ανοικτές θέσεις στα credit default swaps που ασφαλίζουν ελληνικά ομόλογα στα 74,8 δισ. δολάρια. Οι καθαρές θέσεις (δηλαδή, αυτές που δεν αντισταθμίζονται από άλλες επενδυτικές τοποθετήσεις του κατόχου τους) ανέρχονται μόλις σε 3,7 δισ. δολάρια. Έτσι, οικονομολόγοι υπολογίζουν ότι στην περίπτωση πιστωτικού γεγονότος, όσοι εξέδωσαν αυτά τα συμβόλαια δεν θα πλήρωναν παρά μόλις 1,85 δισ. δολάρια.
Όμως, καταφέρνοντας να κλείσουν μια συμφωνία, έστω και τυπικά εθελοντική (αφού όσα διέρρευσαν από τη Σύνοδο Κορυφής της 26ης Οκτωβρίου δείχνουν έναν ξεκάθαρο εκβιασμό των τραπεζιτών από το δίδυμο Μέρκελ - Σαρκοζί, με το δίλημμα: "ή δέχεστε ή αφήνουμε την Ελλάδα να χρεοκοπήσει"), οι Ευρωπαίοι υπονομεύουν ολόκληρη την αγορά των CDS.
Βλέποντας τους πολιτικούς να αλλάζουν τους κανόνες της αγοράς και να "βαφτίζουν" μια αναδιάρθρωση χρέους μη πιστωτικό γεγονός, οι επενδυτές θα χάσουν την εμπιστοσύνη τους στα credit default swaps, υποστηρίζουν αναλυτές. Πρακτικά, αφού αυτά δεν τους προστατεύουν απέναντι στις ζημιές από τα ομόλογα, δεν θα έχουν πια κανέναν λόγο να τα αγοράζουν.
Το σημαντικότερο επεισόδιο σε αυτό το σίριαλ, που έχει γίνει ύψιστης σημασίας για όσους εμπλέκονται στις αγορές, πρόκειται να παιχτεί στις αρχές του 2012, όταν θα λάβει χώρα η ανταλλαγή των ελληνικών ομολόγων. Τότε, η International Swaps and Derivatives Association (ISDA) θα κληθεί να αποφανθεί αν η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους αποτελεί πιστωτικό γεγονός. Το περίεργο είναι ότι η επιτροπή αυτή δεν αποτελεί κάποια επίσημη εποπτική αρχή, αλλά την ένωση των ίδιων των παικτών της αγοράς. Την αποτελούν εκπρόσωποι 10 κορυφαίων τραπεζών (όπως οι Goldman Sachs, Morgan Stanley, Bank of America, UBS, Deutsche Bank) και 5 επενδυτικών εταιρειών (BlueMountain Capital, BlackRock, Citadel, D.E. Shaw και Pimco).
Από τη σύστασή της, η επιτροπή έχει κληθεί μόνο μία φορά να λάβει παρόμοια απόφαση. Στην περίπτωση της αναδιάρθρωσης του χρέους του Ισημερινού, το 2008. Αν κανείς πιστέψει τα όσα γράφονται, η ετυμηγορία για την Ελλάδα θα μπορούσε να είναι η τελευταία της. Η αγορά των CDS που ασφαλίζουν κρατικά ομόλογα θα πεθάνει μέσα στο 2012, προέβλεψε τραπεζική πηγή του Reuters που έχει καλή γνώση της κατάστασης.
Κορίνα Σαμάρκου
