"Το βράδυ πριν από τις εκλογές στην Ελλάδα η Αθήνα ζητωκραύγαζε από χαρά.
Η εθνική ομάδα πέτυχε μία απροσδόκητη νίκη στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου. Στον επόμενο γύρο η Ελλάδα θα παίξει εναντίον της Γερμανίας. Αυτός κι αν είναι διασκεδαστικός συμβολισμός..."
στους Financial Times
Η βασική σημασία των ελληνικών εκλογών, πάντως, είναι πως πρακτικά αποφεύχθηκε η ανάγκη για αναμέτρηση ανάμεσα στην Ελλάδα και τη Γερμανία.
Ενδεχόμενη καθαρή νίκη του αριστερού ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να προκαλούσε... κρίση ακυρώνοντας τη συμφωνία στήριξης για την Ελλάδα. Με έναν κεντρώο κυβερνητικό συνασπισμό, η χώρα ενδεχομένως να μπορέσει να συνάψει συμφωνία που θα της επιτρέψει να παραμείνει στο ευρώ και να προχωρήσει κουτσά-στραβά σε ένα τροποποιημένο πρόγραμμα λιτότητας. Η οικονομική εκδοχή του αγώνα Ελλάδας - Γερμανίας, κατά συνέπεια, θα πάρει παράταση, με την ελπίδα ότι και οι δύο πλευρές θα συμβιβαστούν τελικά σε μία αξιοπρεπή ισοπαλία.
Η Ευρώπη θα πρέπει να εκμεταλλευθεί αυτήν τη μικρή ανάσα από τις ελληνικές εκλογές για να σκεφτεί εκ νέου όλη την προσέγγιση στην ευρωκρίση. Αυτήν τη στιγμή, η συζήτηση έχει κολλήσει. Οι πολιτικοί, ειδικότερα στη Γερμανία, καλούνται να προχωρήσουν σε δραματικά βήματα προς την τραπεζική, τη δημοσιονομική και την πολιτική ενοποίηση ώστε να σωθεί το ενιαίο νόμισμα.
Απαντούν -δικαίως- ότι απλούστατα δεν υπάρχουν οι πολιτικές και οι διπλωματικές συνθήκες για ένα τέτοιο βήμα. Εν τω μεταξύ, όμως, αντιμετωπίζουν σε πλήρη εξέλιξη την πανευρωπαϊκή χρηματοοικονομική κρίση, που θα έχει βαρύ πλήγμα στους εθνικούς προϋπολογισμούς.
Εάν η Ευρώπη δεν μπορεί να λύσει αυτό το πρόβλημα προχωρώντας στην κατεύθυνση της πολιτικής ενοποίησης, τότε θα πρέπει να σκεφθεί πιο σοβαρά το ενδεχόμενο να οπισθοδρομήσει: να επιστρέψει στο καθεστώς των εθνικών νομισμάτων.
Προς το παρόν, πάντως, οι Ευρωπαίοι ηγέτες συγκεντρώνουν όλες τις προσπάθειές τους στην αποτροπή του κακού. Αυτό συνεπάγεται ότι θεωρείται απίθανο να προκληθεί διάσπαση του ευρώ από την Ελλάδα, γιατί πρακτικά θα επρόκειτο για εθελοντική κρίση. Η Ε.Ε. έχει τα χρήματα για να διατηρήσει την Ελλάδα στο ενιαίο νόμισμα εάν το θέλει. Αντιθέτως, εάν η Ιταλία και η Ισπανία αντιμετωπίσουν προβλήματα χρηματοδότησης μέσω αγορών, η Ε.Ε. απλούστατα δεν θα μπορεί να συγκεντρώσει μέσω των ταμείων στήριξης τα απαραίτητα κεφάλαια για να τις σώσει. Σε αυτό το σημείο, η διάσπαση της ευρωζώνης καθίσταται πιθανή.
Κατά συνέπεια, το πιο σημαντικό γεγονός στην κρίση της ευρωζώνης τις τελευταίες επτά ημέρες δεν ήταν οι ελληνικές εκλογές, αλλά η αποτυχία στήριξης των ισπανικών τραπεζών το προηγούμενο Σαββατοκύριακο. Οι Ευρωπαίοι νόμιζαν ότι ξεπέρασαν τις προσδοκίες των αγορών ανακοινώνοντας βοήθεια 100 δισ. ευρώ. Τελικά, όμως, η απόδοση των ισπανικών ομολόγων ενισχύθηκε μετά την ανακοίνωση της βοήθειας. Οι επενδυτές φαίνεται πως έχουν καταλήξει στο ότι η Ισπανία δεν μπορεί να δανειστεί άμεσα για να σώσει τις τράπεζές της, ότι κινδυνεύει να χάσει εντελώς την πρόσβαση στις αγορές.
Είναι ορατό, κατά συνέπεια, το ενδεχόμενο να χρειαστεί κανονικό πακέτο στήριξης για την οικονομία της, που ενδέχεται να αγγίξει -αν όχι να ξεπεράσει- τα 500 δισ. ευρώ, καταστρέφοντας ολοσχερώς το ευρύτερο τείχος προστασίας που κατασκεύασε η Ε.Ε. για τον περιορισμό της κρίσης.
Και ποια θα είναι η θέση της Ιταλίας; Το έλλειμμα του ιταλικού προϋπολογισμού αυτήν τη στιγμή είναι αρκετά περιορισμένο ως ποσοστό του ΑΕΠ, πολύ μικρότερο από της Βρετανίας, επί παραδείγματι. Το συνολικό δημόσιο χρέος της Ιταλίας, όμως, εκτινάχθηκε σε νέο ρεκόρ, αγγίζοντας το 1,95 τρισ. ευρώ και ξεπερνά κατά πολύ το 120% του ΑΕΠ. Η χώρα φέτος πρέπει να δανειστεί εκατοντάδες δισ. από τις αγορές μόνο για να αναχρηματοδοτήσει το χρέος της.
Πάντως, το πιθανότερο είναι πως το ΔΝΤ και η Ε.Ε. δεν θα μπορέσουν να συγκεντρώσουν τα τεράστια κεφάλαια που θα χρειαστεί η Ιταλία - η χώρα με το τρίτο μεγαλύτερο χρέος στον κόσμο. Κατά συνέπεια, το ΔΝΤ ανέκαθεν πίστευε ότι είναι επιτακτικό να διατηρηθεί η ικανότητα της Ιταλίας να δανειστεί από τις αγορές. Το κόστος δανεισμού της, όμως, ενισχύεται. Βρισκόμαστε επικίνδυνα κοντά στο σημείο εκείνο όπου θα αποκοπεί και η πρόσβαση της Ιταλίας στις αγορές ομολόγων.
Στη Γερμανία υπάρχουν κάποιοι που ακόμη πιστεύουν ότι η χαοτική αποχώρηση της Ελλάδας από το ευρώ μπορεί να έχει ευεργετικό αντίκτυπο για την υπόλοιπη Ευρώπη, γιατί θα καθιστήσει σαφές ότι υπάρχουν δυσμενέστερες επιλογές από την ελεγχόμενη λιτότητα.
Υπάρχουν επίσης κάποιοι στον χρηματοοικονομικό κόσμο που υποστηρίζουν ότι ο άμεσος αντίκτυπος από την ελληνική αποχώρηση θα ήταν κολοσσιαίος. Από τη στιγμή που οι επενδυτές θεωρήσουν ότι οι χώρες μπορούν να αποχωρήσουν από το ευρώ, τότε αναπόφευκτα θα επανεκτιμήσουν τον κίνδυνο τοποθετήσεων και σε άλλα κράτη της ευρωζώνης, εντείνοντας περαιτέρω τις πιέσεις προς την Ισπανία και την Ιταλία.
Για τον λόγο αυτόν, οι ευρωπαϊκές αρχές θα πρέπει να είναι ευγνώμονες που το αποτέλεσμα των ελληνικών εκλογών μειώνει τις πιθανότητες αντιπαράθεσης. Προκαλώντας την αναμέτρηση με την Ελλάδα, η Ε.Ε. θα μπορούσε τελικά να επιταχύνει τη δημιουργία μιας αμετάκλητης κατάστασης για την Ιταλία και την Ισπανία.
Ακόμη κι αν πιστεύετε, όπως εγώ, ότι κάποια στιγμή το ευρώ θα πρέπει να διαλυθεί -ή να συρρικνωθεί, σε μία ευρωζώνη του πυρήνα με λιγότερα μέλη-, θα ήταν να λάθος να προκληθεί τώρα αυτή η κρίση. Γιατί δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι οι ευρωπαϊκές αρχές πλησιάζουν στο να βρουν λιγότερο καταστροφικούς τρόπους να τερματίσουν το πείραμα του ευρώ. Θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί η παλαιά φόρμουλα του Barack Obama για τον πόλεμο του Ιράκ: «Όσο απρόσεκτοι ήμασταν στην είσοδο, τόσο προσεκτικοί πρέπει να είμαστε κατά την αποχώρηση».
ΠΗΓΗ: FT.com
