Γύρω από το καυτό θέμα των αποκρατικοποιήσεων παίζεται εδώ και πολλά χρόνια ένα πολύ διασκεδαστικό "έργο", αρκεί να είσαι απλός θεατής κι όχι πολίτης αυτής της άμοιρης χώρας.
Το ένα κόμμα εγκαλεί το άλλο ότι "πούλησε τσάμπα τα… ασημικά" κι απειλεί ότι όταν έλθει στην εξουσία θα ανατρέψει τα συμπεφωνηθέντα, ώσπου γίνεται κυβέρνηση κι απλώς αλλάζουν οι… ρόλοι. Η τρέχουσα περίοδος δεν πρόκειται να... αποτελέσει εξαίρεση. Γι' αυτό και θα είναι χρήσιμο αν ξεκαθαρίσουν από τώρα έστω τα βασικά.
Από "ταμειακής" πλευράς, το πιο βασικό είναι να εξασφαλίσει η κυβέρνηση ικανοποιητικά τιμήματα.
Όμως, ο μόνος τρόπος να εξασφαλιστεί ικανοποιητικό τίμημα υπό τις σημερινές συνθήκες distressed selling στις οποίες βρίσκεται η χώρα είναι να προβλεφθούν ρήτρες "claw back" και "earn out".
Δηλαδή, ρήτρες που να διασφαλίζουν με συγκεκριμένα κριτήρια μελλοντικό όφελος για τον πωλητή, είτε με τη μορφή συμμετοχής στα κέρδη (earn out) είτε με την επιστροφή ποσοστού ιδιοκτησίας (claw back) εφόσον καλυφθούν κάποιες συνθήκες ανάπτυξης και κερδοφορίας.
Επί αυτού του θέματος, όλες οι πληροφορίες συγκλίνουν στο ότι το επιτελείο του ΤΑΙΠΕΔ έχει καταλήξει σε τέτοιες μορφές διεκδίκησης μελλοντικού οφέλους.
Το δεύτερο θέμα αφορά το «τι θα πωληθεί» και με πόσο επείγουσες διαδικασίες.
Ασφαλώς, τυχόν μεταφορά ιδιοκτησίας φυσικών πόρων και μονοπωλιακών δικτύων από τον κρατικό στον ιδιωτικό τομέα (π.χ. δίκτυα ύδρευσης και ηλεκτροδότησης, υδροφόρος ορίζοντας κ.λπ.) θα προκαλούσε εύλογες αντιδράσεις. Κατά τα φαινόμενα, όμως, τέτοιες σκέψεις δεν υπάρχουν στην κυβέρνηση.
Οπότε περνάμε σε θέματα που άπτονται της λειτουργίας των "κοινωφελών" υπηρεσιών, που εκ της φύσεώς τους έχουν είτε μονοπωλιακό είτε ολιγοπωλιακό χαρακτήρα.
Κι εδώ θα παίξει ρόλο η προετοιμασία πριν από την πώληση.
Πρόκειται για ζήτημα ιδιαίτερα ακανθώδες, που κατά την άποψή μου θίγει την ουσία του προβλήματος. Πού είναι το πρόβλημα; Ότι ανεξαρτήτως του ποιος είναι ο ιδιοκτήτης, όταν υπάρχει μονοπώλιο ή ολιγοπώλιο οι μηχανισμοί της "αγοράς" παύουν να λειτουργούν προς όφελος του καταναλωτή, ήτοι της κοινωνίας.
Εδώ λοιπόν, εφόσον δεν υπάρχουν περιθώρια κατάργησης του μονοπωλίου ή του ολιγοπωλίου, προκύπτει η σημασία του κράτους ως "ρυθμιστή" της αγοράς, με τρόπο που να διασφαλίζεται το κοινωνικό αλλά και το εθνικό συμφέρον.
Η διασφάλιση αυτών των συμφερόντων περνά μέσα από τη θέσπιση κανονιστικών πλαισίων και "ρυθμιστικών αρχών", θεσμών δηλαδή που εν Ελλάδι εξακολουθούν να βρίσκονται σε νηπιακή ηλικία.
Ασφαλώς προκειμένου π.χ. να αποκρατικοποιηθεί η ΔΕΗ, είτε η ΕΥΔΑΠ και η ΕΥΑΘ, είτε τα λιμάνια, θα πρέπει να υπάρξει ενδελεχής μελέτη της ξένης εμπειρίας με στόχο να διαμορφωθεί το πλαίσιο λειτουργίας αυτών των κρίσιμων κοινωφελών αγορών.
Ομοίως θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη σημασία στη συγκρότηση των ανεξάρτητων ρυθμιστικών αρχών, ώστε να στελεχωθούν με υπερκομματικά κριτήρια από πρόσωπα εγνωσμένου κύρους και γνώσεων, ανεξάρτητα από πολιτικά και επιχειρηματικά συμφέροντα. Γι' αυτό θα πρέπει να διασφαλιστούν δύο ακόμη στοιχεία "αμεροληψίας":
Εξονυχιστικό "πόθεν έσχες" και θέσπιση "ασυμβίβαστου", που θα ισχύει επί σειρά ετών, για… ευνόητους λόγους
Κι έλεγχος πεπραγμένων όχι μόνο από τη Βουλή αλλά και από υπερκείμενο διοικητικό μηχανισμό, προκειμένου να θεραπεύονται φαινόμενα παντοδυναμίας και "αυτοκρατορικής" συμπεριφοράς.
Η εμπειρία της Ελλάδας, αλλά και τα φαινόμενα που σημειώθηκαν και σημειώνονται σε χώρες πολύ πιο προχωρημένες από τη δική μας σε θέματα μείωσης του κράτους και ενίσχυσης της ιδιωτικής πρωτοβουλίας αναδεικνύουν σήμερα ως κορυφαίο σημείο προστασίας του "δημόσιου συμφέροντος" με την πραγματική του έννοια όχι το θέμα της ιδιοκτησίας, αλλά το θέμα του ελέγχου λειτουργίας.
Κι αυτός ο έλεγχος μπορεί να είναι αποτελεσματικός μόνο όταν διασφαλίζεται η δημιουργική "σύγκρουση συμφερόντων" μεταξύ ελεγκτή και ελεγχομένου, προς όφελος του κοινωνικού συνόλου.
Γ.Παπανικολάου
ΥΓ.: Ένα ακόμη κρίσιμο στοιχείο που πρέπει να ληφθεί υπ' όψιν, λόγω της αναπτυξιακής του σημασίας, αλλά και της συμμετοχής των Ελλήνων επενδυτών στην όποια ανάκαμψη, αφορά την παραμονή των εταιριών (που ενδεχομένως θα μεταβιβαστούν σε ξένα χέρια) στο ελληνικό χρηματιστήριο.
Τυχόν έξοδος της ΔΕΗ και των άλλων "κρατικόχαρτων" από το χρηματιστήριο θα επέφερε συντριπτικό πλήγμα στην ελληνική αγορά, με σημαντικά επακόλουθα σε διάφορους τομείς.
Γι' αυτό και θα ήταν σκόπιμο η παραμονή εντός του Χ.Α. για ένα εύλογο χρονικό διάστημα να περιληφθεί ως όρος πώλησης των εισηγμένων ΔΕΚΟ.
