Πολύ πιθανό να μην γίνει το “Grexit” για την Ελλάδα (η γνωστή συντομογραφία των λέξεων Greece και exit για την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ),
αλλά να γίνει πλέον ορατό το “Crexit”, η έξοδος από την κρίση (crisis και exit)...
Άρθρο του Michael Heise*,
σήμερα στους Financial Times.
Πολλοί θα θυμούνται το 2012 με δύο μόνο λέξεις: «Ό,τι χρειαστεί». Η ανάκαμψη των ευρωπαϊκών χρηματοπιστωτικών αγορών, την οποία προκάλεσε η περίφημη δήλωση του Mario Draghi με αυτά τα λόγια, υπήρξε... εντυπωσιακή.
Στις αρχές του καλοκαιριού, πριν την επίδειξη δύναμης του διοικητή της ΕΚΤ, η στεναχώρια ήταν απλωμένη σε όλη την Ευρώπη, καθώς έσβηναν οι ελπίδες επίλυσης της κρίσης χρεών και ο κερματισμός της ευρωζώνης γινόταν ορατή πιθανότητα.
Εκτοτε, τα yields στα ομόλογα της περιφέρειας έχουν συρρικνωθεί δραματικά και τα χρηματιστήρια έχουν ανακάμψει θεαματικά. Το ιταλικό 10ετές yield έχει πέσει από 6,4% σε 4,2%, το ισπανικό από 7,4% σε 4,9%, ο δείκτης Euro Stoxx 50 έχει ανακάμψει 25% μετά την δήλωση του «ό,τι χρειαστεί» και ο Dax στην Φρανκφούρτη έκλεισε την καλύτερη χρονιά από το 2003. Και όλα αυτά, παρά την επίμονη σειρά από υποτονικούς οικονομικούς δείκτες.
Έχει λόγους ύπαρξης αυτή η αισιοδοξία ή μήπως οι αγορές υπερβάλλουν; Μήπως απλά αψηφούν την υποτονική οικονομική δραστηριότητα και την αργή κίνηση της πολιτικής προόδου στην Ευρώπη και επικεντρώνονται στις ενδείξεις ανάκαμψης σε ΗΠΑ και Κίνα; Μήπως οι αγορές απλώς κουράστηκαν με την ατελείωτη κρίση χρεών και υποτιμούν τώρα την πιθανότητα ανανέωσης της ευρω-ταραχής;
Αν και τα σενάρια διάλυσης δεν είναι τόσο ισχυρά όσο ήταν πριν λίγους μήνες, δεν έχουν εξαφανιστεί από το προσκήνιο και οι παράπλευρες επιπτώσεις που θα προκαλούσαν, θα ήταν μεγαλύτερες από της κατάρρευσης της Lehman.
Πώς, λοιπόν, δικαιολογείται η αισιοδοξία όσον αφορά την Ευρώπη ότι, αν και δεν έχει γλιτώσει εντελώς από τον κίνδυνο, έχει τουλάχιστον αφήσει τα χειρότερα πίσω της; Η δέσμευση του κ. Draghi ότι το ευρώ είναι «μη αναστρέψιμο» μολονότι βελτίωσε την ψυχολογία των αγορών, δεν έχει βρει επαρκή απτή στήριξη σε πολιτικό επίπεδο.
Από το καλοκαίρι, οι ρυθμιστές έχουν επιδείξει μεγαλύτερη αίσθηση της ανάγκης να τεθεί υπό έλεγχο η κρίση. Οι προτάσεις για ενιαία τραπεζική εποπτεία στην Ευρώπη πήραν σάρκα και οστά στην σύνοδο του Δεκεμβρίου. Επιπλέον, έχει γίνει πρόοδος στην απομόχλευση και την μείωση του ρίσκου στους τραπεζικούς ισολογισμούς, με αποτέλεσμα να έχουν μειωθεί αισθητά οι κίνδυνοι συστημικού τραπεζικού κινδύνου.
Οι αγορές έχουν επισης αναθαρρήσει με τις ενδείξεις ότι τα μέτρα μεταρρυθμίσεων στις προβληματικές χώρες, αρχίζουν να αποδίδουν καρπούς. Αν και οι πληγές της ύφεσης δεν αφήνουν ακόμη να φανεί η πρόοδος, στα στατιστικά μεγέθη φαίνεται πλέον ότι οι μακροοικονομικοί δείκτες κινούνται προς την σωστή κατεύθυνση.
Επιβεβαιώνεται επίσης ότι οι έχει μπει σε σωστή τροχιά η διόρθωση των ανισορροπιών σε προβληματικές οικονομίες. Η ανταγωνιστικότητα αυξάνεται, τα εξωτερικά ελλείμματα μειώνονται και η δημοσιονομική εντιμότητα επιστρέψει. Βεβαίως, χρειάζονται και πρόσθετα μέτρα για να βελτιωθούν οι μεσοπρόθεσμες προοπτικές ανάπτυξης στις οικονομίες. Αλλά σε γενικές γραμμές πολύ συχνά υποβαθμίζεται η κλίμακα ορισμένων μεταρρυθμίσεων που έχουν ήδη γίνει.
Στην Ισπανία και την Πορτογαλία η πρόοδος ξεκίνησε δύο χρόνια πριν και στην Ιταλία ένα χρόνο περίπου πριν. Εκτός από τις μεταρρυθμίσεις στις συντάξεις και την ασφάλιση, το επίκεντρο τέθηκε στην βελτίωση της λειτουργίας των αγορών εργασίας μέσα από ποικίλα μέτρα, όπως αλλαγές στις ρυθμίσεις περί απολύσεων, «αποκέντρωση» στις διαβουλεύσεις για μισθολογικές αυξήσεις και μείωση των επιδομάτων ανεργίας.
Αν και είναι δύσκολο να γίνουν άμεσες συγκρίσεις, πολλά από τα μέτρα που ελήφθησαν σε αυτά τα κράτη, μοιάζουν με τα βήματα που έγιναν στην Ατζέντα 2010 στην Γερμανία. Εκεί, κατάφεραν να βελτιώσουν άμεσα και δυναμικά την κατάσταση στην απασχόληση. Σε μια γενική εκτίμηση, λοιπόν, φαίνεται ότι δεν είναι απίθανο να περιμένουμε ότι θα γίνουν ορατά τα θετικά αποτελέσματα στο ΑΕΠ και τις αγορές εργασίας τον επόμενο ή τον μεθεπόμενο χρόνο και στην ευρω-περιφέρεια.
Συνοπτικά, υπάρχουν σοβαροί λόγοι να πιστεύουμε ότι η τρέχουσα αισιοδοξία στις αγορές δεν είναι απλά ένα χαρούμενο εποχικό ξεφάντωμα και ότι το φως στο τέλος του τούνελ δεν είναι ένα τρένο που έρχεται από την αντίθετη κατεύθυνση να μας συντρίψει.
Αν και ο δρόμος παραμένει μακρύς και επικίνδυνος στην περιφέρεια της ευρωζώνης, έχει ήδη καλυφθεί μεγάλο κομμάτι της διαδρομής προς ένα πιο φωτεινό μέλλον. Καθώς υπάρχουν ενδείξεις για παγκόσμια ανάκαμψη, το έτος 2013 λογικά θα φέρει κι άλλες ενθαρρυντικές ενδείξεις, τόσο οικονομικές όσο και πολιτικές. Πολύ πιθανό να μην γίνει το “Grexit” για την Ελλάδα (η γνωστή συντομογραφία των λέξεων Greece και exit για την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ), αλλά να γίνει πλέον ορατό το “Crexit”, η έξοδος από την κρίση (crisis και exit). Οι αγορές δεν έχουν εφησυχάσει: Βγαίνουν μπροστά από την στροφή προς το καλύτερο, μετά από αρκετά χρόνια εξαντλητικής χρηματοοικονομικής ταραχής.
FT.com
*Ο Michael Heise είναι chief economist και head of corporate development της Allianz SE
αλλά να γίνει πλέον ορατό το “Crexit”, η έξοδος από την κρίση (crisis και exit)...
Άρθρο του Michael Heise*,
σήμερα στους Financial Times.
Πολλοί θα θυμούνται το 2012 με δύο μόνο λέξεις: «Ό,τι χρειαστεί». Η ανάκαμψη των ευρωπαϊκών χρηματοπιστωτικών αγορών, την οποία προκάλεσε η περίφημη δήλωση του Mario Draghi με αυτά τα λόγια, υπήρξε... εντυπωσιακή.
Στις αρχές του καλοκαιριού, πριν την επίδειξη δύναμης του διοικητή της ΕΚΤ, η στεναχώρια ήταν απλωμένη σε όλη την Ευρώπη, καθώς έσβηναν οι ελπίδες επίλυσης της κρίσης χρεών και ο κερματισμός της ευρωζώνης γινόταν ορατή πιθανότητα.
Εκτοτε, τα yields στα ομόλογα της περιφέρειας έχουν συρρικνωθεί δραματικά και τα χρηματιστήρια έχουν ανακάμψει θεαματικά. Το ιταλικό 10ετές yield έχει πέσει από 6,4% σε 4,2%, το ισπανικό από 7,4% σε 4,9%, ο δείκτης Euro Stoxx 50 έχει ανακάμψει 25% μετά την δήλωση του «ό,τι χρειαστεί» και ο Dax στην Φρανκφούρτη έκλεισε την καλύτερη χρονιά από το 2003. Και όλα αυτά, παρά την επίμονη σειρά από υποτονικούς οικονομικούς δείκτες.
Έχει λόγους ύπαρξης αυτή η αισιοδοξία ή μήπως οι αγορές υπερβάλλουν; Μήπως απλά αψηφούν την υποτονική οικονομική δραστηριότητα και την αργή κίνηση της πολιτικής προόδου στην Ευρώπη και επικεντρώνονται στις ενδείξεις ανάκαμψης σε ΗΠΑ και Κίνα; Μήπως οι αγορές απλώς κουράστηκαν με την ατελείωτη κρίση χρεών και υποτιμούν τώρα την πιθανότητα ανανέωσης της ευρω-ταραχής;
Αν και τα σενάρια διάλυσης δεν είναι τόσο ισχυρά όσο ήταν πριν λίγους μήνες, δεν έχουν εξαφανιστεί από το προσκήνιο και οι παράπλευρες επιπτώσεις που θα προκαλούσαν, θα ήταν μεγαλύτερες από της κατάρρευσης της Lehman.
Πώς, λοιπόν, δικαιολογείται η αισιοδοξία όσον αφορά την Ευρώπη ότι, αν και δεν έχει γλιτώσει εντελώς από τον κίνδυνο, έχει τουλάχιστον αφήσει τα χειρότερα πίσω της; Η δέσμευση του κ. Draghi ότι το ευρώ είναι «μη αναστρέψιμο» μολονότι βελτίωσε την ψυχολογία των αγορών, δεν έχει βρει επαρκή απτή στήριξη σε πολιτικό επίπεδο.
Από το καλοκαίρι, οι ρυθμιστές έχουν επιδείξει μεγαλύτερη αίσθηση της ανάγκης να τεθεί υπό έλεγχο η κρίση. Οι προτάσεις για ενιαία τραπεζική εποπτεία στην Ευρώπη πήραν σάρκα και οστά στην σύνοδο του Δεκεμβρίου. Επιπλέον, έχει γίνει πρόοδος στην απομόχλευση και την μείωση του ρίσκου στους τραπεζικούς ισολογισμούς, με αποτέλεσμα να έχουν μειωθεί αισθητά οι κίνδυνοι συστημικού τραπεζικού κινδύνου.
Οι αγορές έχουν επισης αναθαρρήσει με τις ενδείξεις ότι τα μέτρα μεταρρυθμίσεων στις προβληματικές χώρες, αρχίζουν να αποδίδουν καρπούς. Αν και οι πληγές της ύφεσης δεν αφήνουν ακόμη να φανεί η πρόοδος, στα στατιστικά μεγέθη φαίνεται πλέον ότι οι μακροοικονομικοί δείκτες κινούνται προς την σωστή κατεύθυνση.
Επιβεβαιώνεται επίσης ότι οι έχει μπει σε σωστή τροχιά η διόρθωση των ανισορροπιών σε προβληματικές οικονομίες. Η ανταγωνιστικότητα αυξάνεται, τα εξωτερικά ελλείμματα μειώνονται και η δημοσιονομική εντιμότητα επιστρέψει. Βεβαίως, χρειάζονται και πρόσθετα μέτρα για να βελτιωθούν οι μεσοπρόθεσμες προοπτικές ανάπτυξης στις οικονομίες. Αλλά σε γενικές γραμμές πολύ συχνά υποβαθμίζεται η κλίμακα ορισμένων μεταρρυθμίσεων που έχουν ήδη γίνει.
Στην Ισπανία και την Πορτογαλία η πρόοδος ξεκίνησε δύο χρόνια πριν και στην Ιταλία ένα χρόνο περίπου πριν. Εκτός από τις μεταρρυθμίσεις στις συντάξεις και την ασφάλιση, το επίκεντρο τέθηκε στην βελτίωση της λειτουργίας των αγορών εργασίας μέσα από ποικίλα μέτρα, όπως αλλαγές στις ρυθμίσεις περί απολύσεων, «αποκέντρωση» στις διαβουλεύσεις για μισθολογικές αυξήσεις και μείωση των επιδομάτων ανεργίας.
Αν και είναι δύσκολο να γίνουν άμεσες συγκρίσεις, πολλά από τα μέτρα που ελήφθησαν σε αυτά τα κράτη, μοιάζουν με τα βήματα που έγιναν στην Ατζέντα 2010 στην Γερμανία. Εκεί, κατάφεραν να βελτιώσουν άμεσα και δυναμικά την κατάσταση στην απασχόληση. Σε μια γενική εκτίμηση, λοιπόν, φαίνεται ότι δεν είναι απίθανο να περιμένουμε ότι θα γίνουν ορατά τα θετικά αποτελέσματα στο ΑΕΠ και τις αγορές εργασίας τον επόμενο ή τον μεθεπόμενο χρόνο και στην ευρω-περιφέρεια.
Συνοπτικά, υπάρχουν σοβαροί λόγοι να πιστεύουμε ότι η τρέχουσα αισιοδοξία στις αγορές δεν είναι απλά ένα χαρούμενο εποχικό ξεφάντωμα και ότι το φως στο τέλος του τούνελ δεν είναι ένα τρένο που έρχεται από την αντίθετη κατεύθυνση να μας συντρίψει.
Αν και ο δρόμος παραμένει μακρύς και επικίνδυνος στην περιφέρεια της ευρωζώνης, έχει ήδη καλυφθεί μεγάλο κομμάτι της διαδρομής προς ένα πιο φωτεινό μέλλον. Καθώς υπάρχουν ενδείξεις για παγκόσμια ανάκαμψη, το έτος 2013 λογικά θα φέρει κι άλλες ενθαρρυντικές ενδείξεις, τόσο οικονομικές όσο και πολιτικές. Πολύ πιθανό να μην γίνει το “Grexit” για την Ελλάδα (η γνωστή συντομογραφία των λέξεων Greece και exit για την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ), αλλά να γίνει πλέον ορατό το “Crexit”, η έξοδος από την κρίση (crisis και exit). Οι αγορές δεν έχουν εφησυχάσει: Βγαίνουν μπροστά από την στροφή προς το καλύτερο, μετά από αρκετά χρόνια εξαντλητικής χρηματοοικονομικής ταραχής.
FT.com
*Ο Michael Heise είναι chief economist και head of corporate development της Allianz SE
