Αργά ή γρήγορα θα βγάλουμε τα πετρέλαια. Πρώτα στο Ιόνιο, στην Κρήτη και αν ο Ερντογάν πάρει κάποιες υποσχέσεις, στο Αιγαίο.
Έχουμε, βέβαια, πολλά να δούμε ακόμα και για περισσότερα να ανησυχήσουμε..
Ειδικός δεν είμαι, αλλά απ΄ ό,τι καταλαβαίνω, εκτός από τα οικονομικά οφέλη, η Ελλάδα έχει να κερδίσει μια θέση... ισχύος στην περιοχή αλλά και τη δημιουργία μιας ασφαλούς ενεργειακής ζώνης. Ποιος δηλαδή, θα πειράξει έναν από τους βασικότερους τροφοδότες φυσικού αερίου της Ευρώπης; Ποιος θα διαταράξει την ειρήνη στην περιοχή, όταν θα εμπλακούν ρώσικα, νορβηγικά και αμερικάνικα συμφέροντα; Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα, σε λίγα χρόνια, Ελλάδα και Κύπρος, να διαθέτουν ισχυρές οικονομίες και γεωπολιτική ασφάλεια. Αυτό σημαίνει, πάντα κάτω από προϋποθέσεις, λιγότερους στρατιωτικούς εξοπλισμούς και εξαφάνιση πολλών «φαντασμάτων» του παρελθόντος, όσον αφορά τους κινδύνους.
Παρ΄ όλες τις ευοίωνες προοπτικές, εντυπωσιακή είναι η απουσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τον σχεδιασμό και το γενικότερο project της εκμετάλλευσης του ελληνικού υπεδάφους. Πραγματικά, μου φαίνεται πολύ παράξενο πως μπορεί μια ένωση με κοινό νόμισμα με προοπτικές για δημοσιονομική ενοποίηση και με κατάρτιση κοινού προϋπολογισμού, να μην συμμετέχει στην εξόρυξη του ορυκτού της πλούτου.
Η Ευρώπη δεν είναι ενεργειακά αυτόνομη. Πιο συγκεκριμένα, εισάγει ενέργεια από δύο κυρίως κρίσιμες γεωστρατηγικά περιοχές: τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή αφενός και τη Ρωσία και την πρώην Σοβιετική Ένωση αφετέρου. Η Ευρώπη (όπως και η Κίνα και η Ινδία) διαθέτει τεράστια αποθέματα άνθρακα ικανά να καλύψουν τη ζήτηση για πολλές ακόμα δεκαετίες. Ωστόσο, η αυτοκίνηση και η αναζήτηση καθαρότερων πηγών ενέργειας έχουν καταστήσει την αξιοποίηση αυτών των αποθεμάτων λιγότερο ελκυστική και έχουν κάνει επιτακτική την ανάγκη για πετρέλαιο και, κυρίως, για φυσικό αέριο.
Η Ευρώπη διαθέτει λιγοστές εγχώριες πηγές υδρογονανθράκων. Αυτές βρίσκονται συγκεντρωμένες, κυρίως, στη Βόρεια Θάλασσα στα χέρια της Νορβηγίας και, λιγότερο, της Μεγάλης Βρετανίας. Το 2007 η Ευρωπαϊκή Ένωση κάλυψε μόλις το 20% της ζήτησης σε πετρέλαιο και το 38% της ζήτησης σε φυσικό αέριο από τη δική της παραγωγή. Αντίστοιχα, η εξάρτηση από τις εισαγωγές έφτασε το 80% για το πετρέλαιο και το 62% για το φυσικό αέριο. Η εξάρτηση αυτή από το εξωτερικό βαίνει διαρκώς αυξανόμενη, καθώς τα κοιτάσματα της Βόρειας Θάλασσας είναι γερασμένα και οδεύουν προς την εξάντλησή τους κατά τα επόμενα 15 χρόνια.
Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω στοιχεία και άλλα, που γνωρίζουν καλύτερα οι αναλυτές, καταλαβαίνει κανείς την αδυναμία της Ένωσης να ανταποκριθεί στην προάσπιση των συμφερόντων της. Δεν ξέρω αν είμαι υπερβολικός αλλά μου θυμίζει κάπως το ελληνικό κράτος, που βασίστηκε σε μία μεταπρατική οικονομία χωρίς εσωτερική παραγωγικότητα και κάλυψη των εθνικών συμφερόντων.
Αυτή η αδιαφορία δείχνει ότι έχουμε πολύ δρόμο ακόμα για να φτάσουμε στην κοινή σκέψη ενός ευρωπαϊκού μέλλοντος. Μας λείπουν δύο πολύ σημαντικοί παράγοντες συνοχής: Ο ευρωπαϊκός στρατός και η ευρωπαϊκή συνείδηση. Η κοινή άμυνα θα δημιουργούσε την αίσθηση της υπεράσπισης κοινών συμφερόντων και η συνείδηση την κατανόησή τους. Δυστυχώς όμως, και στα δύο μένουμε πίσω και δεν υπάρχουν άμεσα σχέδια για το μέλλον.
Οι όποιες δεσμεύσεις περί μεγαλύτερης οικονομικής σύγκλισης δεν φαίνεται να πείθουν, όταν βλέπει κανείς την αδυναμία των Ευρωπαίων να κατανοήσουν τα κοινά τους συμφέροντα. Γίνεται δηλαδή μια προσπάθεια θεσμικής προόδου χωρίς όμως έμπρακτες αποδείξεις συνοχής. Ας σκεφτούμε, πως θα αισθανόταν απέναντι στην Ελλάδα και την Κύπρο ο Γερμανός, αν του εξηγούσαν πως, στο μέλλον, θα είναι οι ευρωπαϊκές «επαρχίες» που θα του προσφέρουν φυσικό αέριο. Πως θα αισθανόμαστε όλοι αν βλέπαμε να εξελίσσεται ένα μεγάλο ενεργειακό σχέδιο που θα ενσωμάτωνε δραστικά την ποσόστωση των πηγών ενέργειας και όχι θεσμικά όπως είναι τώρα (κάθε χώρα ξεχωριστά, υποχρεούται σε κανονισμούς και ποσοστώσεις).
Οι λαοί χρειάζονται όραμα και μακρόπνοα σχέδια για να ξεδιπλώσουν τον πολιτισμό τους. Έως τώρα η Ε.Ε καλλιέργησε πολλές προσδοκίες αλλά μοιάζει να μη μπορεί να τις υποστηρίξει με σχέδιο και γενναίες κινήσεις, σε επιχειρησιακό επίπεδο. Γι΄ αυτό το λόγο, χρειάζεται να βρει πιο πειστικούς τρόπους έμπνευσης της ευρωπαϊκής ασφάλειας στους λαούς της, μέσα από την πραγματική οικονομία, την παιδεία και την κοινή άμυνα. Μόνο όταν αφήσουμε πίσω μας τις εύλογες απορίες για τη διαχείριση των συμφερόντων μας, θα αισθανθούμε καλύτερα και θα συνεχίσουμε δημιουργικά αυτό, για το οποίο είμαστε τόσο υπερήφανοι, τον ευρωπαϊκό πολιτισμό.
Ανδρέας Ζαμπούκας,
Καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας.
