Μέχρι το 2007, οι Ευρωπαίοι απολάμβαναν ένα ζηλευτό βιοτικό επίπεδο για δύο λόγους:
-ο πρώτος ήταν η μοναδική στην Ιστορία πολιτική συναίνεση για αναδιανομή του παραγόμενου πλούτου, μέσω των κοινωνικών μεταβιβάσεων.
-Ο δεύτερος ήταν ότι... παραγόταν αρκετός πλούτος για να συντηρηθεί αυτό το μοντέλο.
Για το αν ισχύει η πρώτη προϋπόθεση, μπορεί να διαφωνούμε μεταξύ μας.
Για τη δεύτερη όμως, υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι σύντομα θα πάψει να ισχύει. Με άλλα λόγια, η άρρωστη διετής στασιμότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας σε επίπεδα σημαντικά χαμηλότερα από τα αντίστοιχα προ κρίσης ενδεχομένως να μην είναι συγκυριακή.
Ας δούμε ποιοι παράγοντες συνέβαλαν ιστορικά στην οικονομική ευρωστία των εθνών και των αυτοκρατοριών: ήταν η δημογραφική ακμή, η πρόσβαση σε φυσικούς πόρους, η εκπαίδευση, η τεχνολογική καινοτομία και η στρατιωτική ισχύς, με την τελευταία να είναι συνήθως, αλλά όχι πάντοτε, συνάρτηση των προηγούμενων παραγόντων.
Ποιες από τις παραπάνω συνθήκες ισχύoυν σήμερα;
Η πρόσβαση της Ευρώπης σε φυσικούς πόρους είναι περιορισμένη. Τη στιγμή που η Αμερική έχει εκμεταλλευθεί στο έπακρο την επανάσταση του σχιστολιθικού αερίου και πετρελαίου, για να καταστεί ενεργειακά αυτόνομη, αλλάζοντας τις παγκόσμιες γεωπολιτικές ισορροπίες, η Ευρώπη εξαρτάται πλήρως από τη Ρωσία για την τροφοδοσία της με ενέργεια.
Στον στρατιωτικό τομέα τα πράγματα είναι ακόμη χειρότερα, αφού η Ευρώπη δεν έχει τη δυνατότητα, ούτε καν τη φιλοδοξία, προβολής ισχύος σε παγκόσμιο επίπεδο και εξαρτάται απολύτως από τις ΗΠΑ.
Το πλέον ανησυχητικό είναι ότι εφόσον οι δημογραφικές τάσεις που παρατηρούνται σήμερα συνεχιστούν, τότε σε λίγες μόλις δεκαετίες το 1/3 του ευρωπαϊκού πληθυσμού θα είναι άνω των 65 ετών.
Επιπλέον, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας (Golden Growth), η Ευρώπη μένει πίσω και στον τομέα της καινοτομίας, ακόμη και σε σχέση με χώρες όπως η Ινδία.
«Αποτελούν μυστήριο οι φτωχές επιδόσεις της Ευρώπης στους περισσότερους τομείς προηγμένων τεχνολογιών, όπως το Ιντερνετ, η βιοτεχνολογία, το λογισμικό υπολογιστών, ο ιατρικός εξοπλισμός και οι ημιαγωγοί», σημειώνουν οι συντάκτες της έκθεσης. Στο ίδιο κείμενο, υπογραμμίζεται ότι η παραγωγικότητα των Ευρωπαίων βαίνει συνεχώς μειούμενη. Επίσης, τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια χάνουν συνεχώς θέσεις στην παγκόσμια κατάταξη, όχι μόνο σε σχέση με τα αμερικανικά, αλλά και σε σχέση με τα ασιατικά.
Στις μετρήσεις του ΟΟΣΑ για τις επιδόσεις των παιδιών στην ανάγνωση, τα μαθηματικά και τις φυσικές επιστήμες, οι μαθητές των περισσότερων ευρωπαϊκών χωρών υπολείπονται των Κορεατών, των Ιαπώνων, των Καναδών και άλλων.
Με τα διαχειριστικά λάθη στην αντιμετώπιση της κρίσης, χάθηκε ακόμη και η εμπιστοσύνη στο χρηματοπιστωτικό σύστημα της Ευρώπης, στην ασφάλεια των συναλλαγών, στις δυνατότητες των οικονομιών της. Αν συνεχιστούν αυτές οι τάσεις, η ήπειρός μας -ήδη αδύναμη γεωπολιτικά- θα υποβαθμιστεί και στη Β΄ οικονομική κατηγορία.
Σύντομα, δεν θα είναι τίποτε περισσότερο από ρομαντικός τουριστικός προορισμός για τους κατοίκους των αναδυόμενων οικονομιών, οι οποίοι θα μας επισκέπτονται για να θαυμάζουν τα λαμπρά μνημεία του ενδόξου παρελθόντος και να παρατηρούν τους γεροξεκούτηδες πολίτες των λιλιπούτειων κρατών μας (μικρότερα τα περισσότερα από τις γειτονιές του Πεκίνου) να τσακώνονται και να διεκδικούν να διασπαστούν σε ακόμη μικρότερες μονάδες. Αυτό είναι το σκοτεινό δάσος που δεν βλέπουμε.
Αρνούμενοι να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα, οι ηγέτες των κρατών της Ευρωζώνης τοποθετούν στην ηγεσία των ευρωπαϊκών οργάνων ό,τι πιο «δεύτερο» κυκλοφορεί στην πολιτική πιάτσα, μόνο και μόνο για να μη χάσουν τις εξουσίες τους. Καλλιεργούν την εντύπωση ότι η αντιμετώπιση της κρίσης ισοδυναμεί με «διάσωση» του Νότου από τον ενάρετο Βορρά, λες και ο δεύτερος δεν επωφελήθηκε από το ενιαίο νόμισμα, λες και δεν θα πληγεί καίρια από την εν εξελίξει διάσπαση της κοινής αγοράς. Βόρειοι και Νότιοι κατασκευάζουμε μαζί φαντασιακούς εχθρούς, ηθικολογούμε, κάνουμε ό,τι μπορούμε για να ξυπνήσουμε τα φαντάσματα του παρελθόντος.
Η παρτίδα σε λίγο δεν θα σώζεται...
Του Νίκου Χρυσολωρά
