Toύρκος γιατρός που ζει στις ΗΠΑ σε συνέντευξή του υποστήριξε ότι ο... ελληνικός καφές κάνει καλό στην καρδιά. Μόλις η επισήμανσή του έγινε γνωστή στους συμπατριώτες του, ξέσπασε θύελλα αντιδράσεων και οργανώθηκε πάραυτα εκστρατεία εναντίον του, με τη συγκέντρωση υπογραφών. Η αναφορά στον ελληνικό και όχι στον τούρκικο καφέ θεωρήθηκε εθνική προδοσία!
Η «μάχη» του καφέ, που πίνεται σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή, στα Βαλκάνια και τη Βόρεια Αφρική, αποκαλύπτει όχι μόνον τον ζήλο με τον οποίο.. επιμένουν οι λαοί να θεωρούν δικό τους ένα κοινό προϊόν, τη μανία με την οποία διεκδικούν την προελευσή του, αλλά και το πώς, σήμερα, «σπίθα» για το ξέσπασμα ενός ακόμη εθνικοπατριωτικού παραληρήματος μπορεί να δώσει και ο... καφές.
Το ότι κανένας από τους λαούς της Ανατολικής Μεσογείου δεν αποδέχεται την «ξένη» ρίζα στο πατροπαράδοτο, πλέον, καθημερινό του ρόφημα είναι αποτέλεσμα της πανίσχυρης διαδικασίας ενσωμάτωσης και οικειοποίησης ενός δημοφιλούς προϊόντος.
Αυτό πολιτογραφείται στη χώρα που χρησιμοποιείται.
Οι Αραβες τον λένε αραβικό (άλλωστε, ως πρώτοι που παρασκεύαζαν τέτοιου είδους καφέ φέρονται οι Βεδουίνοι της Μέσης Ανατολής και η διάδοση προς δυσμάς άρχισε με την ανάπτυξη του λιμανιού της Υεμένης), οι Αρμένιοι τον αποκαλούν αρμένικο, οι Τούρκοι τούρκικο, οι Κύπριοι κυπριακό, οι Βόσνιοι βοσνιακό, οι Σέρβοι σέρβικο κ.ο.κ.
Βέβαια, καμιά φορά αυτή η διαδικασία πολιτoγράφησης μπορεί να ολοκληρωθεί –και ανάλογα με τους ανέμους των εποχών– αιώνες μετά, όπως για παράδειγμα στην Ελλάδα.
Διότι εμείς εδώ, τον ελληνικό καφέ πριν από ολίγες δεκαετίες τούρκικο τον λέγαμε, καθώς μας ήρθε κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Μάλιστα, σε ορισμένες χώρες των Βαλκανίων, όπως η Βουλγαρία, ακόμη τούρκικο τον λένε. Ομως, ωρίμασε η στιγμή και με τη βοήθεια διαφημιστικής εκστρατείας ελληνικής βιομηχανίας καφέ ελληνοποιήθηκε, η εθνικότητά του σφραγίστηκε ανεξίτηλα και ουδείς πλέον την αμφισβητεί.
Ηδη από τη δεκαετία του ’80, δεν υπήρχε περίπτωση να ζητήσεις σε καφενέ τούρκικο καφέ και να μη σε κοιτάξουν στραβά.
Ωστόσο είναι ακραίο, η «αλλαγή εθνικότητας» του καφέ από έναν Τούρκο ομογενή στις ΗΠΑ –όπου ενδεχομένως είναι περισσότερο διαδεδομένος ο ελληνικός καφές– να θεωρείται μέγα ατόπημα.
Η υπερβολή της συγκέντρωσης υπογραφών, η φουρτούνα των αντιδράσεων, το μίσος δείχνουν φανατισμό. Τη γελοία μισαλλοδοξία εκείνου που περιορίζει το ιδεώδες του πατριώτη στο πώς αποκαλεί τον καφέ.
Τέτοιες εκφάνσεις είναι, άλλωστε, κοινές εκατέρωθεν των συνόρων (για παράδειγμα, στη χώρα μας, ένας «αληθινός» «σωστός» Ελληνας δεν βλέπει τούρκικα σίριαλ). Τέτοιας λογής δοξασίες καταγράφονται σε εποχές κατ’ εξοχήν ανελεύθερες και αντιδιαλεκτικές. Σε εποχές επανόδου των εθνικιστικών παθών, της λατρείας της φυλής.
Πάθη που θα γίνουν θανατηφόρα αν δεν σταθούμε ικανοί να τα αναγνωρίσουμε (καθώς είμαστε στο μάτι του κυκλώνα, πολλοί τα λογαριάζουν αναμενόμενα, ακόμη και φυσιολογικά!) και να τα αντιπαλέψουμε.
Της Τασούλας Καραϊσκάκη
