- Το κύμα λαϊκής δυσαρέσκειας που εκδηλώνεται στη Βραζιλία -το σημαντικότερο μετά το 1992, οπότε ο τότε πρόεδρος Φερνάντο Κολόρ ντε Μέλο υποχρεώθηκε σε παραίτηση λόγω κατηγοριών για διαφθορά- αποκαλύπτει το διπλό πρόσωπο της χώρας, αυτό της ραγδαίας ανάπτυξης τα δέκα τελευταία χρόνια, αλλά και της μεγάλης φτώχειας.
Η κοινωνική έκρηξη οφείλεται στην αφύπνιση της μεσαίας τάξης που αναδύθηκε την... ίδια αυτήν περίοδο (το 2009 ήταν η πρώτη χρονιά κατά την οποία περισσότεροι από τους μισούς Βραζιλιάνους μπορούσαν να χαρακτηρισθούν ως μέλη της μεσαίας τάξης) και τώρα πλέον αισθάνεται ώριμη να διεκδικήσει υποδομές, κράτος και δημοκρατία, εφάμιλλα μιας πραγματικά αναπτυγμένης χώρας. Η διεκδικητικότητα αυτή γίνεται εντονότερη τώρα που τα μεσαία στρώματα φοβούνται ότι μπορούν να επιστρέψουν στη φτώχεια.
Κι αυτός ο φόβος δεν είναι αβάσιμος, καθώς η χώρα περνά μια δύσκολη περίοδο οικονομικής κάμψης, αύξησης του πληθωρισμού και κυρίως των τιμών των ειδών διατροφής. Και παρότι η ανισότητα μεταξύ πλουσίων και φτωχών μειώνεται συνεχώς τα 14 τελευταία χρόνια -40 εκατομμύρια άνθρωποι βγήκαν από τη φτώχεια εξαιτίας των πετυχημένων σχετικών προγραμμάτων, όπως το Bolsa Familia, πρόγραμμα οικογενειακών επιδομάτων-, η Βραζιλία παραμένει από τις πιο άνισες κοινωνίες στον κόσμο.
Η ανισότητα παραμένει πάνω από το 0,5 - όταν το 0,4 θεωρείται το όριο της κοινωνικής αποσταθεροποίησης. Επίσης η κακή ποιότητα των δημόσιων υπηρεσιών, όπως για παράδειγμα των μεταφορών, είναι εντυπωσιακά δυσανάλογη με τη φορολογική επιβάρυνση (36% του ΑΕΠ, το υψηλότερο ποσοστό εκτός χωρών ΟΟΣΑ), ενώ πέρυσι το ΑΕΠ αυξήθηκε λιγότερο από 2% και το 2013 αναμένεται να αυξηθεί κατά 2,9%, αν και οι αρχικές εκτιμήσεις έκαναν λόγο για 3% και άνω.
Επίσης, η διαφθορά παραμένει σε υψηλά επίπεδα, ενώ στην Αστυνομία βρίσκονται ακόμα μεγάλα κατάλοιπα των δυνάμεων της δικτατορίας.
Για όλα αυτά διαμαρτύρονται τις δύο τελευταίες εβδομάδες χιλιάδες κόσμου σε όλες τις μεγάλες πόλεις της Βραζιλίας κι επειδή ακριβώς τα αιτήματά τους είναι τόσα πολλά και διαφορετικά, αλλά και επειδή και οι ίδιοι οι διαδηλωτές συμπληρώνουν ένα ψηφιδωτό από πολλές μικρές και διαφορετικές ψηφίδες, η κυβέρνηση έχει βρεθεί σε ιδιαίτερα δύσκολη θέση.
Η δημοφιλία της έπεσε κατά οκτώ μονάδες τον Ιούνιο, για πρώτη φορά από την εκλογή της Ντίλμα Ρούσεφ στην προεδρία το 2010, ενώ αυξάνεται και η υποστήριξη στους διαδηλωτές: στο Σάο Πάουλο ήταν 55%, όταν ξεκίνησαν οι διαμαρτυρίες και τώρα φτάνει το 77%.
Οι διαδηλωτές του «Κινήματος της Σαλάτας» (όπως ονομάστηκε από το γεγονός ότι αρκετοί διαδηλωτές συνελήφθησαν με μόνο
ενοχοποιητικό στοιχείο το ότι κουβαλούσαν ξίδι για να αντιμετωπίσουν τα χημικά) προέρχονται «από πολύ διαφορετικά στρώματα της κοινωνίας», τονίζει ο Ναρκίσο Φερνάντεζ, διευθυντής του Συνδικάτου Εργαζομένων του Μετρό. «Πολλοί προέρχονται από την άνω μεσαία τάξη, πολλοί είναι φοιτητές (ο αριθμός των οποίων διπλασιάστηκε από το 2000 έως το 2011), αλλά και αρκετοί προέρχονται από την υψηλή τάξη και από την εργατική τάξη».Η πρόεδρος της χώρας, που θα διεκδικήσει το 2014 την επανεκλογή της, καλείται πρώτον να καταλάβει τους διαδηλωτές και τα αιτήματά τους και δεύτερον να αντιδράσει σωστά. Αν και δηλώνει υπερήφανη για τους εκατοντάδες χιλιάδες διαδηλωτές, «που θέτουν σημαντικά ερωτήματα στην κυβέρνηση, ενισχύοντας τη δημοκρατία και βοηθώντας τη Βραζιλία να γίνει ισχυρότερη», δεν φαίνεται διατεθειμένη να προχωρήσει σε ουσιαστικές κινήσεις για την αντιμετώπιση των θεμάτων που πυροδότησαν τις μαζικές κινητοποιήσεις.
Επιπλέον, έστειλε και δυνάμεις της Εθνοφρουράς σε πέντε από τις έξι πόλεις που φιλοξενούν τους αγώνες του Κυπέλλου Συνομοσπονδιών για την τήρηση της τάξης στους δρόμους, δίνοντάς τους βέβαια την εντολή «να αποφύγουν πάση θυσία τις βιαιότητες».
Ωστόσο, όλοι επισημαίνουν ότι οι Βραζιλιάνοι δεν πρόκειται να ικανοποιηθούν με ορισμένα απλώς «θερμά λόγια» της προέδρου, αλλά θα θελήσουν να δουν και πράξεις.
Διαδηλώσεις... μπάρμπεκιου μέσω Facebook
Το κίνημα δυσαρέσκειας στη χώρα είχε ξεκινήσει με πιο χαμηλούς τόνους και με μικρότερη συμμετοχή από το 2011, οπότε και εμφανίσθηκε ένα νέο είδος διαμαρτυρίας: η διαδήλωση του μπάρμπεκιου.
Η πρώτη τέτοια διαδήλωση έγινε τον Μάιο του 2011, όταν η κυβέρνηση του Σάο Πάολο ακύρωσε την άδεια για την κατασκευή υπόγειου μετρό στη σικ γειτονιά Ιγιενόπολις, επειδή οι πλούσιοι κάτοικοί της είχαν υπογράψει μια διαμαρτυρία, σύμφωνα με την οποία το μετρό θα οδηγούσε στην άφιξη ναρκομανών, ζητιάνων, διαφορετικών ανθρώπων, κάτι που θα είχε ως αποτέλεσμα την υποβάθμιση των ιερών της δρόμων και την αύξηση των περιστατικών στο «αστυνομικό δελτίο».
Ο δημοσιογράφος Ντανίλο Σαράιβα, μέσω του προφίλ του στο Facebook, κάλεσε τους φίλους του σε μπάρμπεκιου έξω από το εμπορικό κέντρο του προαστίου ενάντια στο «ελιτίστικο ύφος της συνοικίας». Εμφανίσθηκαν 1.000 άτομα. Από τότε, οι χρήστες του Facebook και των άλλων μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχουν οργανώσει πολλά τέτοια... μπάρμπεκιου προκειμένου να διαμαρτυρηθούν για ό,τι τους ενοχλεί: την αστυνομική βία κυρίως προς τους χρήστες ναρκωτικών και σπανίως προς τους εμπόρους, την κακή κατάσταση σχολείων και νοσοκομείων ή την ομοφοβία.
Και κάθε φορά η συμμετοχή αυξάνει όπως και ο παλμός. Εξάλλου, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι ιδιαιτέρως δημοφιλή στη Βραζιλία. Τα τρία τελευταία χρόνια, περισσότεροι απ' ένα εκατομμύριο τον μήνα γίνονται μέλη του Facebook, με αποτέλεσμα η Βραζιλία να έχει τη δεύτερη μεγαλύτερη κοινότητα του... Facebook μετά τις ΗΠΑ.
Η στήριξη από τον Νεϊμάρ και το «οφσάιντ» του Πελέ
Οι δημοτικές αρχές των δύο μεγαλύτερων πόλεων της Βραζιλίας, του Σάο Πάολο και του Ρίο ντε Τζανέιρο, ακολουθώντας το παράδειγμα κι άλλων μικρότερων πόλεων, αποφάσισαν να αποσύρουν την αύξηση των εισιτηρίων στις συγκοινωνίες της πόλης, αύξηση που πυροδότησε το τεράστιο λαϊκό κύμα διαμαρτυρίας σ' όλη τη χώρα.
Ωστόσο, η απόφαση αυτή δεν φαίνεται ικανή να κατευνάσει τους διαδηλωτές που συνέχισαν και χτες απτόητοι τις μεγάλες κινητοποιήσεις.
Είχε προηγηθεί την Τετάρτη διαμαρτυρία έξω από το στάδιο όπου διεξαγόταν ο αγώνας στη Φορταλέζα μεταξύ Βραζιλίας και Μεξικού, όπου 15 χιλιάδες άτομα απέκλεισαν για 30 λεπτά την πρόσβαση στο γήπεδο. Η Αστυνομία απάντησε στον πετροπόλεμο των διαδηλωτών με δακρυγόνα και πλαστικές σφαίρες.
Οι διαδηλωτές κρατούσαν πανό που έγραφαν «ένας δάσκαλος έχει μεγαλύτερη αξία από τον Νεϊμάρ», αναφερόμενοι στον διάσημο Βραζιλιάνο σταρ της Μπαρτσελόνα.
Πριν από τον αγώνα ο Νεϊμάρ τάχθηκε υπέρ των διαδηλώσεων, τονίζοντας σε μήνυμά του στο Facebook: «Αγαπώ την πατρίδα μου. Για τον λόγο αυτό θέλω μια Βραζιλία ασφαλέστερη, υγιέστερη και εντιμότερη. Ο μόνος τρόπος να εκπροσωπήσω και να υπερασπιστώ τη Βραζιλία είναι στο γήπεδο. Από τούδε και στο εξής θα μπαίνω στο γήπεδο εμπνευσμένος από το κίνημα αυτό».
Ο θρύλος, ωστόσο, του ποδοσφαίρου Πελέ ζήτησε από τους διαδηλωτές να «αφήσουν όλη αυτή τη φασαρία (!) και να θυμηθούν πως η εθνική ομάδα είναι η χώρα και το αίμα τους».
Οι δηλώσεις του αυτές προκάλεσαν ποικίλα ειρωνικά σχόλια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ και ένας άλλος παλιός ποδοσφαιρικός θρύλος, ο Ρομάριο, δήλωσε πως ο Πελέ δεν «έχει ιδέα για το τι γίνεται στη χώρα».
Tης ΧΡΥΣΟΥΛΑΣ ΚΑΤΣΑΡΟΥ
