Το γιγάντιο κοίτασμα του Ισραήλ και οι προοπτικές που διανοίγονται για τη μεταφορά του φυσικού αερίου στις ευρωπαϊκές αγορές αλλάζουν τα γεωπολιτικά δεδομένα στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η Ελλάδα επιδιώκει να αναδειχθεί στον νέο ευρωπαϊκό διάδρομο μεταφοράς, με έναν αγωγό από το Ισραήλ και την Κύπρο έως την Κρήτη και την ηπειρωτική χώρα, απ' όπου μέσω του ΤΑΡ και του... ελληνο-βουλγαρικού αγωγού το αέριο θα κατευθύνεται στην Ευρώπη. Ανάλογο πρότζεκτ προτείνει και η Τουρκία μέσω υποθαλάσσιας σύνδεσης με το Ισραήλ. Το Τελ Αβίβ βρίσκεται σε επαφές και με τις δύο χώρες, χωρίς να έχει καταλήξει, ενώ εξετάζει και λύσεις με τερματικά υγροποίησης. Η κούρσα για τους αγωγούς της Μεσογείου μόλις ξεκίνησε...
Κομβικό ρόλο στην αξιοποίηση του φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου, μία περιοχή που μπορεί να αναδειχθεί στον τρίτο πόλο τροφοδοσίας της Ευρώπης, επιδιώκει να παίξει η Ελλάδα, εκμεταλλευόμενη τη γεωπολιτική της θέση για τη μεταφορά του αερίου.
Κατά την πρόσφατη επίσκεψη του πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά στο Ισραήλ καταδείχθηκε ο νέος ενεργειακός σχεδιασμός, με το ελληνικό πρότζεκτ για αγωγό μεταφοράς αερίου, ο οποίος θα συνδέει το Ισραήλ και την Κύπρο με την Κρήτη και από εκεί με την ηπειρωτική Ελλάδα, από όπου μέσω διασυνδέσεων προς Βουλγαρία και Ιταλία, το αέριο της Μεσογείου θα καταλήγει στις ευρωπαϊκές αγορές. Πρόκειται για ένα σχέδιο με ιδιαίτερη σημασία όχι μόνον ενεργειακά αλλά και πολιτικά, αφού η διαδρομή του αγωγού μπορεί να οριοθετήσει την ελληνική ΑΟΖ στη θαλάσσια αυτή περιοχή, σε μία περίοδο που η ελληνική κυβέρνηση αναζητεί συμμαχίες για να στηρίξει τις θέσεις της.
Το Τελ Αβίβ πάντως δεν έχει καταλήξει στον τρόπο με τον οποίο θα εξάγει το αέριο από το γιγαντιαίο κοίτασμα Λεβιάθιαν, που ανακάλυψε το 2010. Παρότι ο υπουργός Ενέργειας του Ισραήλ Silvan Shalom αντιμετώπισε με ενδιαφέρον το ελληνικό πρότζεκτ, που του παρουσίασε ο υπουργός Περιβάλλοντος - Ενέργειας Γιάννης Μανιάτης, το Τελ Αβίβ εξετάζει και άλλα σενάρια: Την κατασκευή υποθαλάσσιου αγωγού μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας και την εξαγωγή του αερίου στην Ευρώπη μέσω του τουρκικού δικτύου, την υλοποίηση αγωγού από το κοίτασμα σε μονάδα υγροποίησης αερίου στο Ισραήλ ή την Κύπρο, καθώς και την κατασκευή πλωτών μονάδων LNG.
Από τον περασμένο Αύγουστο, εκπρόσωπος της ισραηλινής Delek, η οποία συμμετέχει στην ανάπτυξη του ισραηλινού κοιτάσματος, αποκάλυψε πως οι εταιρείες της κοινοπραξίας έχουν ξεκινήσει επαφές με την Τουρκία για τον αγωγό και παράλληλα εξετάζουν την εξαγωγή αερίου στην Ιορδανία, την Αίγυπτο και την Παλαιστινιακή Αρχή.
Κόστος 3 δισ. δολ.
Το κόστος του αγωγού Ισραήλ-Τουρκίας εκτιμάται σε περίπου 3 δισ. δολάρια, έναντι 4,7 δισ. ευρώ που υπολογίζεται ότι θα κοστίσει ο αγωγός Ισραήλ- Κύπρου-Ελλάδας, σύμφωνα με το σχέδιο που παρουσίασε στους Ισραηλινούς η ελληνική πλευρά.
Η Αγκυρα κινείται έντονα για να κερδίσει τον «ισραηλινό» αγωγό, όμως σε πολιτικό επίπεδο αντιμετωπίζει δύο θεμελιώδη ζητήματα. Το ένα σχετίζεται με τη στάση της Λευκωσίας, δεδομένου ότι όποιος αγωγός κατασκευαστεί θα μεταφέρει και κυπριακό αέριο και το δεύτερο, με τις επιφυλάξεις που φαίνεται να διατηρεί η κυβέρνηση του Τελ Αβίβ ως προς την Τουρκία, παρά την επαναπροσέγγιση των δύο χωρών τους τελευταίους μήνες.
Είναι χαρακτηριστικά τα δημοσιεύματα του ισραηλινού Τύπου, που εκτιμούν ότι η τουρκική δίοδος μπορεί να σημάνει την εξάρτηση του Ισραήλ από την Τουρκία ή «βλέπουν» το Τελ Αβίβ σε ρόλο ειρηνοποιού μεταξύ Αγκυρας και Λευκωσίας προκειμένου να γίνει ο αγωγός. Αλλωστε, μέρος του ευρύτερου πεδίου Λεβιάθαν βρίσκεται στα κυπριακά χωρικά ύδατα, οπότε θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι το όποιο πρότζεκτ μεταφοράς πρέπει να έχει τη συναίνεση της Κύπρου.
Αλλοι πάλι δεν αποκλείουν αλλαγή της στάσης της Άγκυρας ως προς το Κυπριακό και επισημαίνουν το πρόσφατο άνοιγμα Ερντογάν προς τους Κούρδους και τη συμφωνία που έκλεισε με την Τοπική Κυβέρνηση του Κουρδιστάν στο Ιράκ για τη μεταφορά του κουρδικού πετρελαίου στις διεθνείς αγορές μέσω Τουρκίας.
Το «ελληνικό πρότζεκτ» είναι πιο ακριβό, αλλά εξασφαλίζει απ' ευθείας πρόσβαση στις ευρωπαϊκές αγορές, έχει ήδη ενταχθεί στα πρότζεκτ κοινού ενδιαφέροντος της Ε.Ε. και ενδεχομένως μπορεί να εξασφαλίσει χρηματοδότηση. Σε πολιτικό επίπεδο το Ισραήλ δείχνει μεγάλο ενδιαφέρον, όπως φάνηκε τόσο από το τριμερές Μνημόνιο Κατανόησης Ελλάδος- Κύπρου - Ισραήλ, το οποίο υπογράφηκε πριν από λίγους μήνες όσο και από τις πρόσφατες συμφωνίες Ελλάδος ? Ισραήλ για ενεργειακή συνεργασία, η οποία αναφέρεται και στη μεταφορά αερίου μέσω Ελλάδας. Αντιμετωπίζει βέβαια την αντίθεση της Τουρκίας, η οποία αναμένεται να εκδηλωθεί σε πολλά επίπεδα.
Κύπρος
Η λύση ενός τερματικού υγροποίησης (LNG) στο Βασιλικό της Κύπρο φάνηκε να χάνει έδαφος, μετά τα αποτελέσματα της πρόσφατης επιβεβαιωτικής γεώτρησης στο κυπριακό πεδίο «Αφροδίτη», που έδειξε απολήψιμα αποθέματα λιγότερα από αυτά που αναμένονταν, κατά μέση εκτίμηση 5 τρισ. κυβικά πόδια, ποσότητα σημαντική μεν, αλλά χαμηλότερη από αυτή που απαιτείται για την κατασκευή σταθμού υγροποίησης. Το Ισραήλ μπορεί να αποφασίσει την κατασκευή σταθμού LNG στο έδαφός του, ωστόσο λόγοι ασφαλείας όπως και οι αντιδράσεις που αναμένεται να έχει το έργο από Ισραηλινούς ακτιβιστές, κατοίκους κ.λπ., ενδεχομένως να δώσουν μία δεύτερη ευκαιρία στη μονάδα του Βασιλικού.
Ο «δρόμος» που θα ακολουθήσουν οι ισραηλινές εξαγωγές θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την ποσότητα του αερίου που θα διατεθεί στις ξένες αγορές. Πρόκειται για ένα θέμα που απασχολεί έντονα το Ισραήλ, αφού πολλοί επιμένουν ότι το αέριο πρέπει να «κρατηθεί» για τον εφοδιασμό της χώρας και τη διασφάλιση των μελλοντικών γενεών. Πρόσφατα, η κυβέρνηση αποφάσισε ότι προς εξαγωγή θα είναι το 40% της παραγωγής, συμπεριλαμβανομένων των ποσοτήτων που θα πωλούνται στην Παλαιστίνη και την Ιορδανία. Το άλλο ερώτημα, που θα καθορίσει το είδος της επένδυσης για τη μεταφορά του αερίου, σχετίζεται με τον προσανατολισμό των εξαγωγών, αφού πληθαίνουν οι εισηγήσεις για πωλήσεις μεγάλων ποσοτήτων LNG στις πιο επικερδείς αγορές της Ασίας και του Ειρηνικού, όπου οι τιμές του φυσικού αερίου είναι υψηλότερες σε σχέση με την Ευρώπη.
H τελική απόφαση του Τελ Αβίβ είναι αυτή που θα καθορίσει και τον τρόπο μεταφοράς. Και όπως επισημαίνουν πολλοί αναλυτές η απόφαση δεν πρέπει να καθυστερήσει αφού συνεχώς τα δεδομένα μεταβάλλονται, ανακαλύπτονται νέα κοιτάσματα και η επανάσταση του σχιστολιθικού αερίου απειλεί να αλλάξει όλη τη δυναμική των αγορών.
Δήλωση του υπουργού Περιβάλλοντος - Eνέργειας Γιάννη Mανιάτη
Εξετάζουμε συγκεκριμένα επενδυτικά σχέδια
«Eφαρμόζουμε στην πράξη μια καλά σχεδιασμένη και δυναμική ενεργειακή πολιτική, που αναβαθμίζει την Eλλάδα και της παρέχει αδιαμφισβήτητα συγκριτικά και γεωπολιτικά πλεονεκτήματα. H συνεργασία που οικοδομούμε με τον Iσραήλ έχει σαφή στρατηγική στόχευση. Eίναι σημαντικό ότι στις συναντήσεις μας εξετάστηκαν συγκεκριμένα επενδυτικά «projects» και καθορίστηκαν τα βήματα που θα ακολουθηθούν για την έρευνα και αξιοποίηση των υδρογονανθράκων, τη μεταφορά του φυσικού αερίου από το Iσραήλ και την Kύπρο προς τις ευρωπαϊκές αγορές, αλλά και η μεταξύ μας ενεργειακή διασύνδεση. Tο έργο κατασκευής του υποθαλάσσιου αγωγού, που έχει ήδη ενταχθεί στα έργα Kοινού Eυρωπαϊκού Eνδιαφέροντος -PCI's-, είναι τεχνικά υλοποιήσιμο και οικονομικά βιώσιμο. H Eλλάδα εξελίσσεται σε ισχυρό ενεργειακό κόμβο στον Eυρω-μεσογειακό χώρο, γεγονός που συμβάλλει αποφασιστικά στη σταθερότητα, την επανεκκίνηση της ανάπτυξης και τη δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης».
Κοινή δήλωση
Ενδιαφέρον από ισραηλινές εταιρείες για συμμετοχή στις έρευνες στην Ελλάδα
Eνδιαφέρον για συμμετοχή στις έρευνες για φυσικό αέριο και πετρέλαιο στην Ελλάδα εκδηλώνουν ισραηλινές εταιρείες, που αναμένουν την προκήρυξη των σχετικών διαγωνισμών. Εκπρόσωποι της Delek, από τους βασικούς εταίρους στην κοινοπραξία που αναπτύσσει το κοίτασμα του Λεβιάθιαν, έχουν επανειλημμένα επισκεφθεί το υπουργείο Περιβάλλοντος-Ενέργειας για το θέμα των ερευνών στη θαλάσσια περιοχή Νότια της Κρήτης, ενώ η επίσης ισραηλινή Ratio, με σημαντικό ποσοστό στα ισραηλινά κοιτάσματα, συνεργάζεται με την Energean Oil & Gas, την εταιρεία που εκμεταλλεύεται το κοίτασμα του Πρίνου, στο πρότζεκτ για την έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονάνθρακων στον Θερμαϊκό και τον Κόλπο του Ορφανού. Το ενδιαφέρον των Ισραηλινών αποτυπώθηκε και στην κοινή δήλωση που υπέγραψαν ο υπουργός Γιάννης Μανιάτης με τον Ισραηλινό ομόλογό του Silvan Shalom για την αξιοποίηση και την έρευνα φυσικών πόρων στη λεκάνη της Μεσογείου. Οσον αφορά τις παραχωρήσεις στο Ιόνιο και στο υποσχόμενο πεδίο Νότια της Κρήτης η ελληνική πλευρά εκτιμά ότι οι διαγωνισμοί θα προκηρυχθούν προς το τέλος του 2014, αφού πρώτα ολοκληρωθεί η επεξεργασία των σεισμικών δεδομένων που συνέλεξε η νορβηγική εταιρεία PGS, μέσα στο πρώτο τρίμηνο του επόμενου χρόνου. Τέλος, σημαντικό ενδιαφέρον συγκεντρώνει το πρότζεκτ ηλεκτρικής διασύνδεσης Ισραήλ - Κύπρου και Ελλάδας.
Της Μανταλένας Πίου
