- Η παγκόσμια οικονομία θα ταλαντεύεται μεταξύ φούσκας και ύφεσης, προειδοποιεί ο Π. Κρούγκμαν σε άρθρο του στους New York Times.
- Γιατί «τρομάζει» μια κρίση στις αναδυόμενες.
- Μεγάλη η ευθύνη των πολιτικών της Δύσης.
Διαβάστε παρακάτω σε μετάφραση ολόκληρο το άρθρο του στους NYT:
Είναι αλήθεια ότι οι άμεσες επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία από την Τουρκία, με μια οικονομία στο μέγεθος του Λος Άντζελες, δεν θα είναι μεγάλες. Αλλά...
ακούμε την απεχθή αυτή λέξη μετάσταση - το είδος της μετάστασης που κάποτε οδήγησε στην εξάπλωση της κρίσης της Ταϊλάνδης σε ολόκληρη την Ασία, πιο πρόσφατα προκάλεσε την εξάπλωση της ελληνικής κρίσης σε όλη την Ευρώπη και τώρα όλοι ανησυχούν ότι μπορεί να οδηγήσει στην εξάπλωση των προβλημάτων της Τουρκίας σε όλες τις αναδυόμενες αγορές.
Είναι από πολλές πλευρές μια γνώριμη ιστορία. Αλλά αυτό είναι και ένας από τους λόγους που είναι τόσο ανησυχητική. Γιατί συνεχίζουμε να έχουμε αυτές τις κρίσεις; Και εδώ είναι το ενδιαφέρον. Τα διαλείμματα μεταξύ των κρίσεων φαίνεται να γίνονται μικρότερα και το κόστος από κάθε νέα κρίση φαίνεται να είναι μεγαλύτερο από ό,τι στην προηγούμενη. Τι συμβαίνει;
Πριν πάω στην Τουρκία μια σύντομη ανασκόπηση των παγκόσμιων οικονομικών κρίσεων.
Για μια γενιά μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα δεν γνώρισε κρίσεις με βάση τα σημερινά κριτήρια - ίσως γιατί οι περισσότερες χώρες επέβαλαν περιορισμούς στις διασυνοριακές ροές κεφαλαίου, οπότε ο διεθνής δανεισμός ήταν περιορισμένος. Στα τέλη της δεκαετίας του 1970 ωστόσο, η απορρύθμιση και η αυξανόμενη επιθετικότητα των τραπεζών οδήγησαν σε αύξηση των κεφαλαίων προς τη Λατινική Αμερική, η οποία ακολουθήθηκε από απότομη διακοπή το 1982 και από κρίση που οδήγησε σε μία δεκαετία οικονομικής στασιμότητας.
Η Λατινική Αμερική επέστρεψε τελικά στην ανάπτυξη (αν και το Μεξικό είχε μια άσχημη υποτροπή το 1994), αλλά, στη δεκαετία του 1990, η ίδια ιστορία εξελίχθηκε σε μεγαλύτερη αυτήν τη φορά κλίμακα στην Ασία: τεράστιες ροές ρευστότητας ακολουθήθηκαν από μια απότομη διακοπή και από οικονομική κατάρρευση. Κάποιες από τις οικονομίες της Ασίας επανήλθαν γρήγορα, αλλά οι επενδύσεις δεν ανέκαμψαν ποτέ πλήρως ούτε και η ανάπτυξη.
Πιο πρόσφατα, μια άλλη εκδοχή της ίδιας ιστορίας εξελίχθηκε μέσα στην Ευρώπη, με τη ροή κεφαλαίων προς την Ελλάδα, την Ισπανία και την Πορτογαλία να ακολουθείται από ξαφνική διακοπή και απίστευτη οικονομική αιμορραγία.
Όπως είπα, αν και η εξέλιξη της ιστορίας είναι ίδια, τα αποτελέσματα γίνονται χειρότερα. Το ΑΕΠ στο Μεξικό έπεσε 4% κατά τη διάρκεια της κρίσης του 1981-1983. Υποχώρησε 14% στην Ινδονησία από το 1997 ως το 1998. Έχει υποχωρήσει περισσότερο από 23% στην Ελλάδα.
Οπότε είναι προ των πυλών μια ακόμα χειρότερη κρίση; Τα βασικά οικονομικά μεγέθη είναι σχετικά καθησυχαστικά. Η Τουρκία, συγκεκριμένα, έχει χαμηλό δημόσιο χρέος και ενώ οι επιχειρήσεις της έχουν δανειστεί πολύ από το εξωτερικό, η συνολική οικονομική κατάσταση δεν φαίνεται πολύ άσχημη. Αλλά κάθε προηγούμενη κρίση ξεπέρασε τις πιο απαισιόδοξες εκτιμήσεις. Και οι ίδιες δυνάμεις που έστειλαν κεφάλαια στην Τουρκία κάνουν και πιο ευάλωτη την παγκόσμια οικονομία.
Ενδεχομένως να έχετε ακούσει ότι μεταξύ των οικονομολόγων γίνεται μια μεγάλη συζήτηση για το κατά πόσον είμαστε αντιμέτωποι με μακροχρόνια στασιμότητα. Τι είναι αυτό: Λοιπόν, ένας τρόπος να το περιγράψουμε είναι μια κατάσταση στην οποία η ποσότητα που θέλουν να αποταμιεύσουν οι άνθρωποι ξεπερνάει τον όγκο των επενδύσεων που αξίζει να κάνουν.
Όταν ισχύει κάτι τέτοιο, υπάρχουν δύο πιθανά αποτελέσματα. Αν οι επενδυτές είναι προσεκτικοί, προσπαθούμε να ξοδέψουμε λιγότερα από το εισόδημά μας και από τη στιγμή που αυτό που ξοδεύω είναι το εισόδημά σου και αυτό που ξοδεύεις το εισόδημά μου, το αποτέλεσμα είναι μια επίμονη οικονομική στασιμότητα.
Διαφορετικά, οι επενδυτές -απελπισμένοι από τις χαμηλές επιστροφές και αναζητώντας αποδόσεις- μπορούν να αυταπατώνται, ρίχνοντας χρήματα σε προβληματικά σχέδια, όπως τα subprime δάνεια και οι ροές κεφαλαίου στις αναδυόμενες. Αυτό μπορεί να τονώσει την οικονομία για λίγο, αλλά τελικά οι επενδυτές έρχονται αντιμέτωποι με την πραγματικότητα, τα λεφτά στερεύουν και ακολουθεί ο πόνος.
Αν αυτή είναι μια καλή περιγραφή της κατάστασης, και πιστεύω ότι είναι, έχουμε μια παγκόσμια οικονομία που θα ταλαντεύεται μεταξύ φούσκας και ύφεσης. Και αυτή δεν είναι μια ενθαρρυντική σκέψη καθώς παρατηρούμε αυτό που φαίνεται να είναι το σκάσιμο μιας φούσκας στις αναδυόμενες.
Το μεγαλύτερο ζήτημα είναι ότι η Τουρκία δεν είναι πραγματικά το πρόβλημα, ούτε είναι η Νότια Αφρική, η Ρωσία, η Ουγγαρία, η Ινδία και οποιαδήποτε άλλη χώρα δέχεται χτύπημα αυτήν τη στιγμή. To πραγματικό πρόβλημα είναι ότι οι πλούσιες οικονομίες του κόσμου -οι ΗΠΑ, η ευρωζώνη και μικρότεροι παίκτες- έχουν αποτύχει να αντιμετωπίσουν τις δικές τους αδυναμίες.
Είναι προφανές ότι είμαστε αντιμέτωποι με έναν ιδιωτικό τομέα που θέλει να αποταμιεύει πολύ και να επενδύει πολύ λίγο, έχουμε επιδιώξει πολιτικές λιτότητας που βαθαίνουν τις δυνάμεις της ύφεσης. Ακόμη χειρότερα, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, επιτρέποντας στην ανεργία να φουντώνει, υποβαθμίζουμε τις μακροπρόθεσμες καθώς και τις βραχυπρόθεσμες προοπτικές μας, γεγονός που θα πλήξει ακόμα περισσότερο τις ιδιωτικές επενδύσεις.
Το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης αντιμετωπίζει ήδη τον κίνδυνο μιας αποπληθωριστικής παγίδας ιαπωνικού τύπου. Μια κρίση στις αναδυόμενες αγορές θα μετέτρεπε τον κίνδυνο αυτό σε πραγματικότητα.
Οπότε η Τουρκία φαίνεται να αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα - και η Κίνα, ένας πολύ μεγαλύτερος παίκτης, μοιάζει και αυτή κάπως επισφαλής. Όμως αυτό που καθιστά τα προβλήματα αυτά τρομακτικά είναι η αδυναμία των οικονομιών της Δύσης. Αδυναμία που έχει γίνει πολύ χειρότερη από την εφαρμογή κακών, πολύ κακών, πολιτικών.
