Στις 11 Ιουλίου του 1942, τα...άρρενα μέλη της Ισραηλιτικής Κοινότητας της Θεσσαλονίκης, από 18-45 ετών, διατάσσονται να συγκεντρωθούν στην πλατεία Ελευθερίας, με πρόσχημα την καταγραφή τους. Εκεί, οι Ναζί, υποχρεώνοντάς τους σε πολύωρη ορθοστασία, κάτω από τον ήλιο και υποβάλλοντάς τους σε εξευτελιστικές "γυμναστικές ασκήσεις", τους βασανίζουν και τους ταπεινώνουν για ώρες.
Πολλοί οδηγούνται σε καταναγκαστικά έργα οδοποιίας, κατασκευής οχυρωματικών έργων ή συντήρησης των σιδηροδρομικών γραμμών, στη βόρεια, την κεντρική και τη νότια Ελλάδα. Η καταγραφή των μελών της Κοινότητας συνεχίζεται και στις 13, 14, 15 και 16 Ιουλίου. Όσοι μεταφέρονται στις τοποθεσίες των έργων αναγκάζονται να εργαστούν σε βάρδιες 10-12 ωρών, υπό απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης. Το ποσοστό θνησιμότητας, μέσα στους πρώτους 2,5 μήνες, φτάνει το 12%.
Οι γερμανικές δυνάμεις κατοχής αρνούνται να απελευθερώσουν τα κρατούμενα μέλη της Κοινότητας και προκειμένου να αποφευχθεί ο βέβαιος θάνατος των υπολοίπων, λόγω των απάνθρωπων συνθηκών και των ασθενειών, η Κοινότητα αναγκάζεται να έρθει σε συμφωνία με τον ανώτερο στρατιωτικό διοικητή Μακεδονίας και Αιγαίου του Γ΄Ράιχ Μαξ Μέρτεν, για την καταβολή λύτρων ύψους 2,5 δισ. δραχμών.
Καθώς επρόκειτο για ένα αστρονομικό, για τα δεδομένα της εποχής, χρηματικό ποσό, η Κοινότητα αποφασίζει να εκποιήσει περιουσιακά της στοιχεία αναζητώντας, ταυτόχρονα, δωρεές από το σύνολο των μελών της και εβραϊκούς οργανισμούς στην Αθήνα και το εξωτερικό.
Ο δικαστικός αγώνας για την ηθική δικαίωση και την επιστροφή των λύτρων ξεκινά το 1997, μέσω των ελληνικών δικαστηρίων. Η όλη διαδικασία διαρκεί 17 χρόνια και τελικά, τον περσινό Δεκέμβριο (2013), το αίτημα της Κοινότητας απορρίπτεται από τον Άρειο Πάγο, λόγω δωσιδικίας.
Όπως αναφέρει στη σχετική ανακοίνωσή της η Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης, κατόπιν δικών της ενεργειών και έρευνας στα αρχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, εντοπίστηκαν επτά από τις επιταγές με τις οποίες έγινε η αποπληρωμή των λύτρων, από τον Νοέμβριο του 1942 μέχρι και τον Ιανουάριο του 1943, ύψους 1,036,000,000 δραχμών. Οι εξοφληθείσες επιταγές φέρουν, στην πίσω όψη τους, την υπογραφή του Μαξ Μέρτεν και των εντολοδόχων του.
"Οι Γερμανικές Δυνάμεις Κατοχής απελευθέρωσαν τα μέλη της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης που επέζησαν των απάνθρωπων συνθηκών εργασίας, πριν τον εκτοπισμό τους στο στρατόπεδο θανάτου του Άουσβιτς Μπίρκενάου, γεγονός που καταδεικνύει πως απώτερος στόχος ήταν η απόλυτη οικονομική αφαίμαξη της Ισραηλιτικής Κοινότητας πριν τη βέβαιη και προ-μεθοδευμένη εξόντωση των μελών της" επισημαίνεται σε σημερινή ανακοίνωση της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, που υπογράφει ο πρόεδρός της και πρόεδρος του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Δαυίδ Σαλτιέλ.
"Για την Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης, η αναγνώριση της ιστορικής αλήθειας και η δικαίωση αποτελεί ένα κυρίαρχο ηθικό ζήτημα" υπογραμμίζεται.
