Στη Σύναξη των Προκαθημένων των Ορθοδόξων Εκκλησιών, που ολοκληρώθηκε την Κυριακή στην Κωνσταντινούπολη, ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος επέλεξε να παρέμβει με εμφατικό τρόπο στη συζήτηση που διεξάγεται στην Τουρκία σχετικά με τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί.
Ο Πατριάρχης τόνισε πως αν η.... Αγία Σοφία, που από το 1935 λειτουργεί ως μουσείο, πρόκειται να μετατραπεί πάλι σε χώρο λατρείας, «θα πρέπει να λειτουργήσει ως εκκλησία, διότι γι’ αυτό κτίστηκε».
Η δήλωσή του είχε ένα άμεσο αποτέλεσμα, κινητοποίησε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ο Κύπριος ευρωβουλευτής Τάκης Χατζηγεωργίου κατέθεσε ερώτηση για το θέμα, ζητώντας να μάθει κατά πόσον η Κομισιόν συμφωνεί ή διαφωνεί «με την άποψη πως εάν πρόκειται η Αγία Σοφία να μετατραπεί σε κάτι διαφορετικό από ό,τι είναι σήμερα, αυτό να είναι σε εκκλησία προκειμένου να προστατευτεί η πολιτιστική και ιστορική της ταυτότητα».
Η παρέμβαση Βαρθολομαίου αποτελεί μια προσπάθεια διεθνοποίησης της συζήτησης για το μέλλον της Αγίας Σοφίας, η οποία διεξάγεται στο εσωτερικό της Τουρκίας και συνδέεται άμεσα με τα εκλογικά σχέδια του Ερντογάν.
Το θέμα αυτό, που είχε απασχολήσει και το φθινόπωρο την επικαιρότητα, φούντωσε ξανά τον Ιανουάριο. Το πρωθυπουργικό περιβάλλον «διέρρευσε» ότι ο Ερντογάν σχεδιάζει να μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί, πριν από τις προεδρικές εκλογές του Αυγούστου, ώστε να συσπειρώσει έτσι ξανά γύρω του τους συντηρητικούς μουσουλμάνους αλλά και τους Τούρκους εθνικιστές. Μάλιστα, για να κατευνάσει τις αναμενόμενες ισχυρές αντιδράσεις από το εξωτερικό, ο Ερντογάν σκοπεύει να επιτρέψει ταυτόχρονα την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης.
Σύμφωνα με τις διαρροές αυτές, το σχέδιο προβλέπει να ξαναλειτουργήσει η Αγία Σοφία ως τέμενος την Παρασκευή 30 Μαΐου, μια ημέρα μετά την Επέτειο της Αλωσης από τον Μωάμεθ τον Πορθητή, ο οποίος μετέτρεψε την Αγία Σοφία σε τζαμί. Εννοείται ότι στη λειτουργία αυτή θα παραστεί και ο Ερντογάν.
Το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών θεωρεί ότι όλη αυτή η συζήτηση είναι ανεδαφική και ότι ο Ερντογάν δεν θα τολμήσει, φοβούμενος τις ισχυρές αντιδράσεις από τον χριστιανικό κόσμο. Στο Οικουμενικό Πατριαρχείο ωστόσο, όπου παρακολουθούν τα πράγματα καθημερινά και εκ του σύνεγγυς, εκτιμούν, ότι το θέμα είναι σοβαρό. Γνωρίζουν ότι τα γεγονότα στο Γκεζί, η σύγκρουση με τον Φετουλάχ Γκιουλέν και οι αποκαλύψεις για τις υποθέσεις διαφθοράς έχουν πλήξει τη δημοτικότητα του Τούρκου πρωθυπουργού, ο οποίος βλέπει τα ποσοστά του κόμματός του να υποχωρούν, τελευταία, στο 38%.
Η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί είναι μια κίνηση, η οποία θα βοηθούσε τον Ερντογάν να επανασυσπειρώσει τους ψηφοφόρους στους οποίους απευθύνεται και να διασφαλίσει το 40% που του ανοίγει τον δρόμο για την προεδρία.
Πιθανόν το σημαντικότερο εσωτερικό εμπόδιο σε αυτά τα σχέδια να είναι το γεγονός ότι η Αγία Σοφία μετατράπηκε σε μουσείο από τον ίδιο τον Κεμάλ το 1935. Η ακύρωση της απόφασης αυτής σηματοδοτεί μια ρήξη με την κληρονομιά του, και μπορεί να εκληφθεί σε εθνικιστικούς κύκλους ως ασέβεια, με εκλογικό αντίκτυπο.
Στο πλαίσιο αυτό δεν είναι καθόλου τυχαίο, ότι τον Φεβρουάριο, ο Γιουσούφ Χαλακόγλου, βουλευτής του εθνικιστικού κόμματος MHP, βασιζόμενος σε αμφιλεγόμενης αξίας ιστορικά επιχειρήματα πρότεινε να κηρυχθεί το διάταγμα του 1935 αποτέλεσμα πλαστογραφίας και υποστήριξε ότι ο Κεμάλ ουδέποτε ήθελε τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε μουσείο. Ο Χαλακόγλου δεν έπεισε πάντως ούτε τους συντηρητικούς μουσουλμάνους. Η πιο συντηρητική εφημερίδα της Τουρκίας, η «Γιενί Ακίτ», υπενθύμισε ότι ο Κεμάλ πέθανε το 1938 και άρα θα ήταν αδύνατον η απόφαση να μετατραπεί η Αγία Σοφία σε μουσείο να είχε ληφθεί παρά τη θέλησή του, πέραν του ότι θα είχε εκτελέσει όποιον είχε διανοηθεί να πλαστογραφήσει την υπογραφή του.
Αυτή η συζήτηση πάντως δείχνει ότι το θέμα είναι υπαρκτό. Σε κάθε περίπτωση, αν ο Ερντογάν αποφασίσει να προχωρήσει και στα δύο σκέλη του σχεδίου, αυτό θα συνιστά μια ρήξη με την ώς τώρα εξωτερική πολιτική της Τουρκίας. Γιατί σε ό,τι αφορά την επαναλειτουργία της σχολής της Χάλκης, η Αγκυρα πάντα προσπαθούσε να δημιουργήσει ζήτημα αμοιβαιότητας με την Ελλάδα, θέτοντας ως προϋπόθεση γι’ αυτό, να λειτουργήσει τζαμί στην Αθήνα.
