- Διαφορές και ομοιότητες.
Aρχαιολόγοι παραλληλίζουν το εντυπωσιακό ταφικό μνημείο στο λόφο Καστά με τύμβους στην Πέλλα, όπου βρίσκονται μακεδονικοί τάφοι με... πολλούς θαλάμους.
Ένας μάλιστα από τους τάφους στην Πέλλα έχει επτά δωμάτια και θολωτή οροφή, ενώ οι υπόλοιποι έχουν μέχρι δυο δωμάτια.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Ιωάννη Ακαμάτη οι διαφορές και οι ομοιότητες μεταξύ του επταθάλαμου τάφου της Πέλλας και αυτού της Αμφίπολης συνοψίζονται στα εξής:
Ο τάφος της Πέλλας είναι μικρότερος από αυτόν της Αμφίπολης (αν και με σημαντικές ταφές) και έχει λαξευθεί στον βράχο, σε αντίθεση με της Αμφίπολης που είναι χτιστός. Επίσης, ο τάφος της Πέλλας έχει πολλές θύρες που οδηγούν σε θαλάμους, ενώ στον τύμβο Καστά μέχρι στιγμής έχει βρεθεί μια θύρα σε κάθε θάλαμο.
Όσο για τις ομοιότητες, είναι ο μακρύς διάδρομος και οι κλίμακες.
Οσον αφορά τον επταθάλαμο τάφο της Πέλλας ο κ. Ακαμάτης δηλώνει στην εφημερίδα ότι «χρησιμοποιήθηκε για τις ταφές μια πολύ σημαντικής οικογένειας από το τέλος του 4ου αιώνα π.Χ. ως τις αρχές του 1ου αιώνα π. Χ.
Η αρχιτεκτονική του εν λόγω τάφου που σχετίζεται με ταφικά μνημεία με θήκες στα τοιχώματα μπορεί να θεωρηθεί αφετηρία της εξέλιξης της χριστιανικής κατακόμβης και βεβαιώνει την αλληλεπίδραση των πολιτισμικών στοιχείων με την έντονη διακίνηση ανθρώπων, προϊόντων και ιδεών στα ελληνιστικά βασίλεια».
Ένας από τους στενούς συνεργάτες του Δ.Λαζαρίδη, την περίοδο που νεαρός αρχαιολόγος ανέσκαπτε το λόφο Καστά, μιλά για τις σκέψεις και τις εκτιμήσεις του σπουδαίου επιστήμονα στην ιστοσελίδα xronometro.com. Σύμφωνα με την μαρτυρία του συνεργάτη του που όμως θέλησε να κρατήσει την ανωνυμία του, ο Δημήτρης Λαζαρίδης, του είχε εκμυστηρευτεί, τη δεκαετία του ’80 τα συμπεράσματά του.
Σύμφωνα με την εκδοχή αυτή, ο σπουδαίος αρχαιολόγος πίστευε πως ο Τύμβος μπορεί να κρύβει όχι μόνο τέσσερις ταφικούς θαλάμους που απασχολούν σήμερα την ανασκαφική ομάδα της Κατερίνας Περιστέρη, αλλά συνολικά ότι υπήρχαν πιθανότητες να φτάνουν τους οκτώ! Ήταν ο πρώτος που μίλησε για πολυεπίπεδο ταφικό μνημείο, παρόλο που πολλά από αυτά τα στοιχεία του δεν πρόλαβε να τα μεταφέρει με τη γραφίδα του στις πολλές σημειώσεις που κρατούσε.
Μάλιστα, ο μεγάλος δάσκαλος της αρχαιολογίας είκαζε ότι υπήρχε και δεύτερη είσοδος στο μνημείο στην κορυφή του Τύμβου και ότι αυτή είχε διανοιχτεί από τον Δεινοκράτη, τον αρχιτέκτονα στον οποίο αποδίδεται το μνημείο.
Μάλιστα, ο Λαζαρίδης πίστευε ότι «σφραγίστηκε» από το Λιοντάρι της Αμφίπολης, το οποίο όπως έχει επισημανθεί και επιβεβαιώνεται από την αρχαιολογική κοινότητα βρισκόταν στην κορυφή του τύμβου. Για το λόγο αυτό, ξεκίνησε το ανασκαφικό του έργο από το πάνω μέρος του λόφου στην περιοχή Καστά, για να βρει την μυστική πύλη, ωστόσο έμεινε μόνο με τα ευρήματα αρχαϊκών τάφων.
