Η ελληνική πλευρά έχει ευθύνες για τη μη εκπλήρωση των στόχων που είχαν τεθεί στα προηγούμενα προγράμματα. Ιδίως του δεύτερου.
Όμως, ευθύνες έχουν κι οι πιστωτές.
Γι' αυτό καλό θα είναι να μην επαναλάβουν τα λάθη του παρελθόντος.
Αναφερθήκαμε πριν από λίγες μέρες στην ανάγκη να... μάθουμε από τα λάθη μας.
Όμως, λάθη έκαναν επίσης κι οι δανειστές στο σχεδιασμό των οικονομικών προγραμμάτων. Κυρίως του πρώτου μνημονίου τον Μάιο του 2010 που έπεσε τελείως έξω ως προς τους στόχους του.
Οι συχνές δηλώσεις περί Grexit που τροφοδοτούσαν κυρίως η απροθυμία κι η αδυναμία της Ελλάδας να υλοποιήσει δημοσιονομικά μέτρα και μεταρρυθμίσεις για τα οποία είχε δεσμευθεί εγγράφως επέτειναν το πρόβλημα.
Πέραν του γεγονότος ότι αρκετές δηλώσεις ήταν αντιφατικές.
Κι αυτό γιατί δεν μπορείς, από τη μια πλευρά, ως δανειστής να επιθυμείς να σου επιστρέψει ο δανειζόμενος τα χρήματα και από την άλλη να υπονομεύεις την προσπάθειά του να βγει στις αγορές για να τα πάρει και να στα δώσει.
Όμως, αρκετοί, όπως ο πρώην αντικαγκελάριος της Γερμανίας βιετναμικής καταγωγής (δεν θυμόμαστε το όνομά του) έκανε ακριβώς αυτό. Προέβαινε συχνά σε δηλώσεις περι Grexit.
Yπό αυτή την έννοια, η χθεσινή παρέμβαση του κ. Ντάισελμπλουμ με την οποία ζητά να σταματήσουν οι αναφορές στο Grexit έχει βάση.
Όμως, πλέον δύσκολα μπορούν να αποφευχθούν από τη στιγμή που ο κ. Σόιμπλε έχει βάλει το θέμα του προσωρινού Grexit στο τραπέζι.
Για να περιορισθούν οι αναφορές στο Grexit, το νέο τριετές πρόγραμμα θα πρέπει να είναι αξιόπιστο και να εφαρμοσθεί πειστικά.
Κοινώς, θα πρέπει να αποφευχθούν τα λάθη των δύο προηγούμενων μνημονίων και ιδίως του πρώτου.
Είναι παραδεκτό ότι τα δύο βασικά λάθη που έγιναν στο σχεδιασμό ήταν τα ακόλουθα.
Πρώτον, η απαίτηση των προγραμμάτων για υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα χωρίς εμπροσθοβαρή ελάφρυνση του χρέους.
Όπως έχουμε ξαναπεί δεν είναι μια απλή απόφαση γιατί συνδέεται με τη διαχειρισιμότητα του δημοσίου χρέους.
Οσο υψηλότερο είναι το πρωτογενές πλεόνασμα, τόσο ταχύτερη θα είναι η αποκλιμάκωση του χρέους ως προς το ΑΕΠ αν οι υπόλοιπες μεταβλητές, π.χ. κόστος δανεισμού, ρυθμός ανάπτυξης, παραμείνουν σταθερές.
Για να επιτευχθεί σχετικά χαμηλό πρωτογενές πλεόνασμα και να μειωθεί σημαντικά ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ χρειάζεται ελάφρυνση του χρέους.
Στην προκειμένη περίπτωση, μιλάμε για αναδιάρθρωση του χρέους μέσω, κυρίως, της επιμήκυνσης της διάρκειας των δανείων που έχουν δοθεί στην Ελλάδα αφού το «κούρεμα» της ονομαστικής αξίας αποκλείεται εντός ευρωζώνης.
Δεν είναι τόσο εύκολο όσο ακούγεται αν έλθει κανείς στη μεριά των δανειστών.
Αφενός επειδή συνεπάγεται «κρυφά» κόστη για τους φορολογουμένους των χωρών τους και αφετέρου γιατί είναι σαν να επιβραβεύουν έναν κακό μαθητή.
Επομένως, η λογική υπαγορεύει τη δημιουργία κινήτρων στο δανειστή, δηλαδή σε μας, υπό τη μορφή της ελάφρυνσης του χρέους για να υλοποιήσουμε τις δεσμεύσεις μας.
Τον ίδιο σκοπό υπηρετούσε η δέσμευση του Eurogroup τον Νοέμβριο του 2012 που μιλούσε για ελάφρυνση του χρέους υπό την προϋπόθεση ότι θα παράγονταν πρωτογενή πλεονάσματα και θα υλοποιούνταν οι μεταρρυθμίσεις.
Κι όμως δεν επιτεύχθηκε παρότι ήρθαμε κοντά πέρυσι.
Η σημερινή κυβέρνηση προτάσσει, όπως είναι φυσικό, τα χαμηλότερα πρωτογενή πλεονάσματα που έχουν δοθεί από τους δανειστές σε σύγκριση με εκείνα του δεύτερου προγράμματος.
Όμως, είναι προφανές ότι αυτά δόθηκαν λόγω της επιδείνωσης των οικονομικών προοπτικών της Ελλάδας και δεν αντιπροσωπεύουν πραγματική δημοσιονομική ελάφρυνση.
Τα περιοριστικά μέτρα που ελήφθησαν και τα νέα που ίσως ληφθούν για να βγει το πρωτογενές πλεόνασμα του 1% ως προς το ΑΕΠ φέτος και το 2% του χρόνου το αποδεικνύουν.
Ούτε το πρωτογενές πλεόνασμα του 3,5% ως προς το ΑΕΠ που εμφανίζεται να είναι ο νέος μεσοπρόθεσμος στόχος είναι εφικτό.
Κατά την άποψή μας, ο μεσοπρόθεσμος στόχος για το πρωτογενές πλεόνασμα δεν θα πρέπει να υπερβαίνει το 2,5% του ΑΕΠ που είχε ζητήσει η προηγούμενη κυβέρνηση στις ανεπίσημες συζητήσεις που έκανε σύμφωνα με αξιωματούχο.
Εξυπακούεται ότι αυτό συνεπάγεται σήμερα πολύ μεγαλύτερη ελάφρυνση του χρέους από εκείνη που απαιτείτο 10 ή 12 μήνες πριν.
Ασφαλώς, είναι πιο δύσκολο για τους δανειστές να το καταπιούν αλλά δεν μπορεί να γίνει διαφορετικά.
Θα πρέπει λοιπόν να αποδεχθούν χαμηλότερα πρωτογενή πλεονάσματα σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα και πιθανή εμπροσθοβαρή ελάφρυνση του χρέους που θα μπορούσε να γίνει τμηματικά για να δοθούν κίνητρα στην ελληνική πλευρά.
Το δεύτερο μεγάλο λάθος στο σχεδιασμό των προηγούμενων μνημονίων, κυρίως του πρώτου, ήταν η μικρότερη έμφαση στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που άπτονται του ανταγωνισμού.
Το άνοιγμα των κλειστών αγορών, επαγγελμάτων κ.τ.λ. ήταν μερικά από αυτά αλλά συνάντησαν την έντονη αντίδραση όσων θίγονταν.
Πρόκειται για κινήσεις που έχουν πολιτικό κόστος βραχυπρόθεσμα αλλά οικονομικά οφέλη μεσομακροπρόθεσμα.
Ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν απέναντι τα προηγούμενα χρόνια και θα έχει ενδιαφέρον να δούμε τι στάση θα κρατήσει τώρα.
Η σύνδεση των μεταρρυθμίσεων με τις εκταμιεύσεις των δόσεων των δανείων είναι ο τρόπος που μάλλον έχουν στο νού τους οι δανειστές για να πιέσουν.
Όμως, αρκετές φορές στο παρελθόν δεν λειτούργησε.
Εν πάση περιπτώσει, οι δανειστές θα πρέπει να διορθώσουν τα λάθη που έκαναν κι οι ίδιοι στο σχεδιασμό των προηγούμενων προγραμμάτων αν θέλουν το τρίτο πρόγραμμα να έχει τύχη.
Τα χαμηλά πρωτογενή πλεονάσματα με την εμπροσθοβαρή ελάφρυνση του χρέους και η έμφαση στις μεταρρυθμίσεις που τονώνουν τον ανταγωνισμό πληγώνοντας τα καρτέλ και τους ολιγάρχες θα πρέπει να αποτελούν μέρη του τρίτου μνημονίου.
Dr. Money
