- Απάντηση της κ.Περιστέρη σε δημοσίευμα της εφημερίδας "Αυγή".
Οσο πλησιάζουν οι επίσημες ανακοινώσεις για τα επιστημονικά συμπεράσματα της περίφημης ανασκαφής στον λόφο Καστα τόσο φουντώνει η κόντρα για τη χρονολόγηση...του μνημείου, για την ταυτότητα του επιφανούς νεκρού αλλά και για αυτή καθ εαυτή τη μέθοδο της ανασκαφής.
Οι κόντρες πέραν της κοινότητας των αρχαιολόγων έχουν αρχίσει να μεταφέρονται και σε «ρεπορταζιακό» επίπεδο με την επικεφαλής της ανασκαφικής ομάδας στην Αμφίπολη, Κατερίνα Περιστέρη, να απαντά μάλλον σε υψηλούς τόνους σε δημοσίευμα της Αυγής που εμπεριέχει κριτική και πληροφορίες για συγκεκριμένα τμήματα της ανασκαφής.
Διαβάστε παρακάτω και τα δύο κείμενα και βγάλτε τα συμπεράσματάς σας.
Η επιστολή της κυρίας Περιστέρη προς την «Αυγή» έχει ως εξής:
Προς την Εφημερίδα Αυγή
9 Αυγούστου 2015
Αξιότιμε κ. Διευθυντά
Με οργή και έκπληξη διάβασα στο σημερινό άρθρο της εφημερίδας σας το πρωτοσέλιδο με τίτλο «Φιάσκο Σαμαρά η Αμφίπολη» το οποίο εκτός του ότι βρίθει από ανακρίβειες, με απαξιώνει προσωπικά και λοιδορεί το επιστημονικό μου έργο ενώ εκτοξεύει την ασύλληπτη κατηγορία ότι έθεσα σε κίνδυνο το Μνημείο με τη χρήση εκσκαφέων για την αποχωμάτωση.
Στο άρθρο της η κ. Πόλυ Κρημνιώτη ισχυρίζεται ότι «τα επιστημονικά δεδομένα που προκύπτουν από την ανασκαφική έρευνα, έρχονται να ανατρέψουν τη χρονολόγηση του Μνημείου, η οποία διολισθαίνει από τον 4ο π.Χ αιώνα στους ύστερους ελληνιστικούς χρόνους (δεύτερο μισό του 2ου π.Χ αιώνα -1ος αιώνας).
Αν δεν με απατά η μνήμη μου, την ΑΝΑΣΚΑΦΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ, την πραγματοποίησα εγώ ως επικεφαλής της ανασκαφής και Προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Σερρών συνεπικουρούμενη από επιστημονική ομάδα όλων των ειδικοτήτων (αρχιτέκτονες, μηχανικούς, συντηρητές όπως επίσης και εκπροσώπους Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων). Αναρωτιέμαι η εφημερίδα σας σε ποια ανασκαφική έρευνα αναφέρεται;
Γράφετε επίσης για την «έκθεση αυτοψίας που πραγματοποίησε κλιμάκιο του Υπουργείου Πολιτισμού αποτελούμενο από έγκριτους αρχαιολόγους, με πολυετή ανασκαφική εμπειρία στη Μακεδονία, στον αρχαιολογικό χώρο και στο Μουσείο της Αμφίπολης όπου φυλάσσονται η κεραμική και άλλα κινητά ευρήματα της ανασκαφής, στις 30 Μαΐου.»
Θα σας παρακαλούσα να μου υποδείξετε το υπηρεσιακό έγγραφο με το οποίο με ενημερώνει το Υπουργείο Πολιτισμού για τη διενέργεια αυτοψίας στο Μνημείο, διότι κάτι τέτοιο δεν έφτασε ποτέ στα χέρια μου. Ως εκ τούτου, δεν υπήρξε κανένα νομίμως ορισμένο κλιμάκιο ή επιστημονική επιτροπή που να επισκέφτηκε το Μνημείο για να διενεργήσει αυτοψία. Και μου γεννώνται δικαίως απορίες:
Αλήθεια με ποια κριτήρια ορίστηκε το ανύπαρκτο κλιμάκιο στο οποίο αναφέρεστε;
Ποιοι το απάρτιζαν;
Πότε ορίστηκε;
Γιατί μετά την ολοκλήρωση της υποτιθέμενης αυτοψίας δεν έβγαλε το Υπουργείο Πολιτισμού Δελτίο Τύπου ώστε να ενημερώνει για το υποτιθέμενο επιστημονικό πόρισμα;
Αναφέρεστε στην 30η Μαΐου ως ημερομηνία διενέργειας της υποτιθέμενης αυτοψίας. Όντως εκείνη την ημέρα έγινε μια επίσκεψη στο Μνημείο με επικεφαλής τη Αν.Γ.Γ. του Υπουργείου Πολιτισμού κ. Μαρία Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη, την οποία συνόδευαν δύο διευθύντριες Εφορειών στο πλαίσιο φιλικής επίσκεψης και συγκεκριμένα οι κ.κ. Αγγελική Κοτταρίδη και Πολυξένη Βελένη μετά του συζύγου της. Στη φιλική αυτή επίσκεψη, συνόδευσα τις κυρίες στο Μουσείο της Αμφίπολης και στη συνέχεια τις ξενάγησα στο Ταφικό Μνημείο του Τύμβου Καστά για περίπου μισή ώρα.
Και ερωτώ εσάς κ. Διευθυντά και τους αποδέκτες του άρθρου σας με το οποίο μάλιστα καυτηριάζετε και απαξιώνετε το δικό μου έργο, είναι δυνατόν να γίνει αυτοψία και να βγει επιστημονικό πόρισμα που αφορά τη χρονολόγηση του Μνημείου στο πλαίσιο μιας φιλικής επίσκεψης μισής ώρας;
Θέλω να πιστεύω ότι η συντάκτης του άρθρου κ. Πόλυ Κρημνιώτη, προφανώς δεν είχε υπόψιν της τα στοιχεία τα οποία σας έδωσα και ως εκ τούτου συνέταξε ένα κείμενο το οποίο βρίθει από ανακρίβειες και ψεύδη.
Και επειδή αναφέρεται και στο δημοσίευμα της έγκριτης εφημερίδας σας ότι η επιστημονική κοινότητα έφερε αντιρρήσεις για τη χρήση εκσκαφέων για την αποχωμάτωση του λόφου από την οποία δήθεν ενέκυψαν προβλήματα στατικότητας του Μνημείου, θα ήθελα να ρωτήσω εσάς και τους επικριτές μου, πως αλλιώς θα μπορούσαν να απομακρυνθούν τα μπάζα από τις προηγούμενες ανασκαφές του Δ. Λαζαρίδη τα οποία υψώνονταν στα 15 μέτρα και σε μεγάλη έκταση; Αντιλαμβάνεστε ότι πρόκειται για χιλιάδες τόνους χώμα το οποίο απομακρύνθηκε με εκατοντάδες φορτηγά με ιδιαίτερη προσοχή και φροντίδα από εξειδικευμένα άτομα και υπό στενή επιτήρηση; Προς τι οι αντιρρήσεις για την απομάκρυνση τους με σύγχρονα μέσα; Με τον ίδιο τρόπο ενεργούν οι αρχαιολόγοι στις σύγχρονες ανασκαφές κ. Διευθυντά. Δεν ζούμε στην εποχή του Λίθου στην Αρχαιολογία ξέρετε ώστε να μεταφέρουμε τα μπάζα με καλαθάκια! Και φυσικά δεν υπήρξε κανένα πρόβλημα στατικότητας του Μνημείου. Το αντίθετο μάλιστα! Αποφορτίστηκε η οροφή από πρόσθετο βάρος. Και όλο αυτό δεν έγινε με δική μου απόφαση αλλά κατόπιν μελέτης και με τη σύμπραξη ειδικών μηχανικών οι οποίοι συνεργάζονται χρόνια με το Υπουργείο Πολιτισμού.
Επίσης τη μομφή για την on line μετάδοση της ανασκαφής να την προσάψετε σε όσους ανήκει και όχι σε μένα προσωπικά. Αν θυμάστε, και αν όχι θα σας το θυμίσω εγώ, δεν ήμουν εκείνη που έτρεχα νυχθημερόν από κανάλι σε κανάλι για να δίνω συνεντεύξεις και να κάνω δηλώσεις «επιστημονικές» εξάγοντας αρχαιολογικά συμπεράσματα εκ του μακρόθεν. Δεν πιστεύω στην τηλεαρχαιολογία και τόσο ο βίος μου, όσο και το επιστημονικό μου έργο το αποδεικνύει περίτρανα. Αντιθέτως άλλοι συνάδελφοι μου και μη, κυνηγώντας τα περίφημα 5 λεπτά δημοσιότητας, προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν το παγκόσμιο ενδιαφέρον για το Μνημείο που βρέθηκε στη Μακεδονική γη και να γίνουν διάσημοι με τα δήθεν αδιάσειστα στοιχεία τους τα οποία αντλούσαν απλώς από φωτογραφίες και χωρίς να έχουν πατήσει το πόδι τους στην ανασκαφή.
Τέλος σε ότι αφορά την δήθεν νέα χρονολόγηση του Μνημείου, θα ήθελα να σας δώσω μια πληροφορία την οποία προφανώς αγνοεί η συντάκτης του άρθρου καθώς στην πρώτη επιστημονική παρουσίαση στην οποία ανακοινώθηκαν τα πρώτα επιστημονικά συμπεράσματα στις 29 Νοεμβρίου 2014 στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Πολιτισμού, δηλαδή μετά την ολοκλήρωση της πρώτης φάσης της ανασκαφής, είχα τονίσει ότι το Ταφικό Συγκρότημα του Τύμβου Καστά Αμφίπολης (Περίβολος, Λέων, Ταφικό Μνημείο) κατασκευάστηκε στο τελευταίο τέταρτο του 4ου π.Χ. αιώνα (325-300 π.Χ.) με διάρκεια ζωής μέχρι και τους Ρωμαϊκούς χρόνους, οπότε και καταστρέφεται εν μέρει ο Περίβολος. Όμως τον 2ο π.Χ. αιώνα οι Μακεδόνες προχωρούν στη σφράγιση του Ταφικού Μνημείο για να το προστατεύσουν. Έτσι κατασκευάζονται οι τοίχοι σφράγισης μπροστά από τους διαφραγματικούς τοίχους με τις Καρυάτιδες και τις Σφίγγες.
Αν οι επικριτές μου μπερδεύονται με τη χρονολόγηση και γενικώς με το τι ανακαλύφθηκε και αποκαλύφθηκε στον Τύμβο Καστά, ας λάβουν υπόψιν τους ότι το ερχόμενο Φθινόπωρο, θα παρουσιάσω τα τεκμηριωμένα επιστημονικά συμπεράσματα και πορίσματα τόσο τα δικά μου όσο και της ανασκαφικής και μελετητικής ομάδας μου, οπότε θα προσκληθούν επισήμως για να τους λυθούν οι απορίες. Το να προβαίνουν σε αήθεις επιθέσεις και δήθεν επιστημονικά συμπεράσματα, απλώς τους εκθέτει.
Παρακαλώ όπως δημοσιεύσετε την απαντητική μου επιστολή, στην ίδια θέση και έκταση με το δημοσίευμα της Εφημερίδας Αυγή, το οποίο με εκθέτει βάναυσα. Σας ευχαριστώ εκ των προτέρων.
Με τιμή
Κατερίνα Περιστέρη
Προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Σερρών
Υπεύθυνη Ανασκαφέας Τύμβου Καστά Αμφίπολης
Το ρεπορτάζ που δημοσίευσε η Αυγή:
Της Πόλυς Κρημνιώτη
Πριν συμπληρωθεί ένας χρόνος από την ανακοίνωση των σπουδαίων ευρημάτων στην Αμφίπολη και του αρχαιολογικού πυροτεχνήματος που επί μήνες παρακολουθούσε η ελληνική κοινή γνώμη από τα τηλεοπτικά κανάλια, τα επιστημονικά δεδομένα που προκύπτουν από την ανασκαφική έρευνα έρχονται να ανατρέψουν τη χρονολόγηση του μνημείου. Ο τάφος της Αμφίπολης όχι μόνο δεν έκρυβε τον διάσημο νεκρό μακεδονικής βασιλικής οικογένειας που ονειρευόταν η προηγούμενη κυβέρνηση, αλλά το μνημείο δεν ανήκει καν στους μακεδονικούς χρόνους. Αντιθέτως, η χρονολόγησή του διολισθαίνει από τον 4ο π.Χ αιώνα στους ύστερους ελληνιστικούς χρόνους, δηλαδή το β' μισό του 2ου-1ου αι. π.Χ. όπως, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες της "Αυγής", δείχνει η έκθεση αυτοψίας που πραγματοποίησαν έγκριτοι αρχαιολόγοι με πολυετή ανασκαφική εμπειρία στη Μακεδονία.
Η έκθεση, όπως ανέφερε ο αν. υπουργός Νίκος Ξυδάκης απαντώντας στην ερώτηση "σχετικά με την επικοινωνιακή και επιστημονική μεθόδευση της ανασκαφής της Αμφίπολης", που κατέθεσε στις 12 Ιουνίου στη Βουλή ο βουλευτής των ΑΝ.ΕΛΛ. Δημήτρης Καμμένος, προέκυψε "μετά την αυτοψία στον αρχαιολογικό χώρο και το Μουσείο της Αμφίπολης, που πραγματοποίησε στις 30 Μαϊου κλιμάκιο του υπουργείου Πολιτισμού, αποτελούμενο διευθυντές αρχαιολόγους και πανεπιστημιακό μηχανικό μαζί με την αν. γενική γραμματέα και την ανασκαφέα προκειμένου να εκτιμηθούν η κατάσταση του μνημείου, οι ανάγκες στήριξης και συντήρησης καθώς και η κεραμική μαζί με άλλα κινητά ευρήματα της ανασκαφής που φυλάσσονται στο Μουσείο".
Σε αντίθεση με την ανασκαφέα αλλά και την προηγούμενη ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού, που στις δημόσιες ανακοινώσεις τους εμφανίζονταν πολύ φειδωλοί ως προς το θέμα της κεραμικής και των κινητών ευρημάτων της ανασκαφής, η αυτοψία φαίνεται αρκετά εύγλωττη. Σύμφωνα με πληροφορίες της "Αυγής", στο Μουσείο της Αμφίπολης φυλάσσεται κεραμική από διάφορα σημεία του εσωτερικού του μνημείου που χρονολογείται μεταξύ του δεύτερου μισού του 2ου αι. π.Χ. ή στις αρχές του 1ου π.Χ. αιώνα. Στην ίδια περίοδο χρονολογούνται επίσης και οι ζωγραφικές παραστάσεις των μαρμάρινων επιστυλίων που βρέθηκαν στον δεύτερο χώρο του μνημείου, οι οποίες πρέπει να καθαριστούν άμεσα και να συντηρηθούν.
Όμως και οι Καρυάτιδες και οι Σφίγγες, αλλά και τα αρχιτεκτονικά στοιχεία, με βάση τα στιλιστικά και αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά τους, τοποθετούνται στην ίδια περίοδο χρονολόγησης με την κεραμική. Αντίστοιχες επισημάνσεις είχαν γίνει από επιστήμονες και κατά τη διάρκεια της ανασκαφής, ειδικά μετά την αποκάλυψη των Καρυάτιδων, όμως η τότε πολιτική ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού και μερίδα του Τύπου επέλεξε να επιτεθεί σφόδρα σε όποιον επιστήμονα τολμούσε να εκφράσει διαφορετική άποψη για τη χρονολόγηση.
Όσο για το ψηφιδωτό στο δάπεδο του προθαλάμου, που αναπαριστά την αρπαγή της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα και παραπέμπει στη γνωστή τοιχογραφία του βασιλικού νεκροταφείου των Αιγών αποδίδεται σε αντιγραφή αυτής αλλά και άλλων μεταγενέστερων αποτυπώσεων του θέματος, ανάλογων με αυτή που υπάρχει σε ταφικό μνημείο της Ρώμης. Η πολυχρωμία του ψηφιδωτού αλλά και στοιχεία της θεματικής απεικόνισής του, τοποθετούν τη χρονολόγηση, και σ' αυτή την περίπτωση, μεταξύ 2ου και 1ου αιώνα π.Χ. Όλα αυτά τα στοιχεία συνδέουν το μνημείο με τα ύστερα ελληνιστικά χρόνια και όχι με την παράδοση των μακεδονικών τάφων, σε αντίθεση με την ανασκαφέα κ. Κατερίνα Περιστέρη, η οποία τοποθετεί χρονολογικά την αρχική κατασκευή του μνημείου στα τέλη του 4ου αι. π.Χ.
Επιπλέον, φαίνεται ότι το μνημείο είναι πιθανό να μην έχει κατασκευαστεί σε μία οικοδομική φάση. Παράλληλα, η έλλειψη ανασκαφικού "μάρτυρα", δηλαδή στρωματογραφικής τομής που δείχνει τις διαφορετικές ιστορικές φάσεις, δυσχεραίνει την εξαγωγή ασφαλών επιστημονικών συμπερασμάτων, ενώ επιπρόσθετο πρόβλημα αποτελεί η εκτεταμένη χρήση εκσκαφικών μηχανημάτων για την απομάκρυνση της επίχωσης του μνημείου μέχρι, σχεδόν, την οροφή του.
Από την περίοδο ακόμα που ήταν σε εξέλιξη η online αναμετάδοση της ανασκαφής είχαν διατυπωθεί δημόσια από την επιστημονική κοινότητα αντιρρήσεις για τη χρήση εκσκαφικών μηχανημάτων για την αποχωμάτωση του λόφου, εγείροντας ζητήματα στατικότητας του μνημείου και μεθοδολογίας της ανασκαφικής έρευνας. Μήπως γι' αυτό, για την αποτροπή του κινδύνου κατάρρευσης, χρησιμοποιήθηκε τόσο πυκνή διάταξη μεταλλικών υποστυλωμάτων από την ανασκαφική ομάδα, όπως δείχνουν οι ελάχιστες φωτογραφίες που δημοσιεύτηκαν;
Βεβαίως, πολλά από τα σημερινά προβλήματα και τους κινδύνους για το μνημείο θα είχαν αποφευχθεί όπως από την αρχή της ανασκαφής αρκετοί επιστήμονες είχαν επισημάνει, αν η ανασκαφή ακολουθούσε την επιστημονική μεθοδολογία και δεν είχε τοποθετηθεί το τηλεοπτικό χρονόμετρο στον κρόταφο της ανασκαφικής ομάδας. Όπως άλλωστε επισήμανε ο αν. υπουργός Πολιτισμού Νίκος Ξυδάκης στην απάντησή του προς τον βουλευτή των ΑΝ.ΕΛΛ. Δημήτρη Καμμένο, "όλα τα σχετικά με την ανασκαφή, που αφορούν τόσο τους χρόνους και την μεθοδολογία που ακολουθήθηκε όσο και την επικοινωνιακή αντιμετώπισή της, έχουν σε μεγάλο βαθμό αποδοθεί στην κρίση της επιστημονικής κοινότητας και της κοινωνίας".
Με ενδιαφέρον, βέβαια, αναμένεται η επιστημονική ανακοίνωση της κ. Κατερίνας Περιστέρη για την ανασκαφή και το μνημείο, στους επόμενους μήνες, όπως προβλέπει ο αρχαιολογικός νόμος. Η ανασκαφέας θα κληθεί να τεκμηριώσει την άποψή της για τη χρονολόγηση και να δώσει στην επιστημονική κοινότητα και στο ευρύ κοινό τα σχέδια του μνημείου, φωτογραφίες από την ανασκαφή του μνημείου και κατάλογο ευρημάτων. Ο επιστημονικός διάλογος που θα αναπτυχθεί στη συνέχεια θα φωτίσει πτυχές της ιστορίας του μνημείου και αναμένεται να προκαλέσει διεθνές ενδιαφέρον, επιθυμητό και για το σπουδαίο μνημείο, και για τον ελληνικό πολιτισμό.
Ωστόσο, φαίνεται πως για να καταστεί ευρέως προσβάσιμο το μνημείο στο κοινό θα απαιτηθεί πολύς χρόνος και αρκετά κονδύλια, τα οποία δεν μπορούν να προϋπολογιστούν έως ότου ολοκληρωθούν οι σχετικές μελέτες στερέωσης, αποκατάστασης και ανάδειξής του. Κι ενώ εντατικοποιείται η ολοκλήρωση των απαραίτητων επιστημονικών και τεχνικών μελετών ώστε να ξεκινήσουν άμεσα οι εργασίες, τα έργα για τη συγκράτηση των πρανών του λόφου Καστά και τα αποστραγγιστικά έργα, αναμένεται να ξεκινήσουν αμέσως μετά τις εγκρίσεις από το ΚΑΣ στις αρχές Σεπτεμβρίου. Οι μελέτες που εκπονούνται για την υποστύλωση του τάφου και την εξασφάλιση της ευστάθειάς του καθώς και η τοποθέτηση, μέσα στις επόμενες εβδομάδες, του δικτύου ενόργανης παρακολούθησης των μικρομετακινήσεων από δυναμικά φαινόμενα εντός του μνημείου υπολογίζεται να κοστίσουν μερικές χιλιάδες ευρώ, κονδύλια που έχει εξασφαλίσει το υπουργείο. Απαιτούνται ωστόσο ακόμα πολλά, κυρίως υπομονή και επιμονή, τόσο από τους άμεσα εμπλεκόμενους όσο και από τους πολίτες.
Η 12η Αυγούστου του 2014, αναμφίβολα, είναι μια ημέρα που δεν θέλουν να θυμούνται οι εμπνευστές της επιχείρησης χειραγώγησης που οργανώθηκε σε βάρος της ανασκαφής της Αμφίπολης, της επιστημονική έρευνας και της ελληνικής κοινωνίας. Ωστόσο, καθώς την Παρασκευή συμπληρώνεται ένας χρόνος από τότε, οφείλει να είναι μια μέρα την οποία θα θυμάται για χρόνια και η ελληνική κοινωνία, και το πολιτικό προσωπικό, και οι δημοσιογράφοι, και η επιστημονική κοινότητα, που, κακά τα ψέματα, δεν μπόρεσαν, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, να αντισταθούν σθεναρά, να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων και να υπερασπιστούν το μέγεθος του σημαντικού αυτού μνημείου.
