Οι αξιωματούχοι της ΕΕ την αποκαλούν «το φαινόμενο των Βρυξελλών»: την ιδέα πως το μπλοκ των 27 κρατών μπορεί να γίνει ο de facto παγκόσμιος ρυθμιστής σε έναν δεδομένο τομέα, ρυθμίζοντας προτού το κάνει οποιοσδήποτε άλλος.
Οι ρυθμίσεις της ΕΕ έχουν συμβάλει στη διασφάλιση της προστασίας των προσωπικών δεδομένων και στον ανταγωνισμό του τεχνολογικού τομέα. Αλλά με την Πράξη του 2024 για την Τεχνητή Νοημοσύνη το παράκανε. Οι κανόνες προκάλεσαν ένα σφοδρό lobbying από τις εταιρείες Big Tech και την αμερικανική κυβέρνηση. Το σημαντικότερο, έθεσαν σε κίνδυνο την ανταγωνιστικότητα ευρωπαϊκών εταιρειών και start-ups, και κινδυνεύουν να καταστήσουν την Ευρώπη έναν μόνιμο χαμένο στον αγώνα με τις ΗΠΑ και την Κίνα για την ανάπτυξη και αξιοποίηση της μετασχηματιστικής τεχνολογίας.
Η τεχνητή νοημοσύνη είναι πολύ σημαντική για να αφεθεί χωρίς ρύθμιση. Αλλά πρέπει να βρεθεί μια σωστή ισορροπία μεταξύ των περιοριστικών κανόνων και της ελευθερίας επιδίωξης καινοτόμων τεχνολογιών. Η Πράξη της ΕΕ για την Τεχνητή Νοημοσύνη υπερεκτίμησε ορισμένους κινδύνους και ήταν υπερβολικά επικεντρωμένη στον έλεγχο της τεχνολογίας γενικού σκοπού που αποκαλύφθηκε μόλις στο τέλος της ρυθμιστικής διαδικασίας.
Τα ισχυρότερα μοντέλα AI όπως το GPT-5 της OpenAI ή το Gemini της Google –συστήματα μεγάλης κλίμακας που εκπαιδεύονται από τις τεράστιες βάσεις δεδομένων που μπορούν να προσαρμοστούν από πολλαπλές εφαρμογές- πράγματι χρειάζονται σωστό εξωτερικό έλεγχο δεδομένων των συστημικών τους κινδύνων. Η ευρωπαϊκή νομοθεσία ορίζει συγκεκριμένες υποχρεώσεις για τα μοντέλα πάνω από ένα συγκεκριμένο «κατώφλι». Αλλά επίσης βάζει βάρη σε όλους τους παρόχους μοντέλων θεμελίωσης ή γενικού σκοπού τεχνητής νοημοσύνης.
Οι ρυθμιστικοί κανόνες είναι καλύτερο να εστιάζουν στον περιορισμό των κινδύνων της τεχνητής νοημοσύνης στους τομείς όπου εφαρμόζεται, προκειμένου να διασφαλιστούν η ιδιωτικότητα, η χρηματοπιστωτική ακεραιότητα, τα δικαιώματα των καταναλωτών ή οι εργασιακοί κανόνες.
Η υπερβολική ρύθμιση δημιουργεί επίσης εμπόδια για τη συμμόρφωση των υπαρχουσών επιχειρήσεων και παρεμποδίζει τους νεοεισερχόμενους –ένα ιδιαίτερο πρόβλημα για τις start ups της ΕΕ. Όσο έντονα και αν διαμαρτύρονται οι εταιρείες Big Tech για τα κόστη συμμόρφωσης, αυτά συχνά δεν είναι παρά «λάθη στρογγυλοποίησης» για τους τιτάνες της Silicon Valley, αλλά είναι απαγορευτικά για τις μικρότερες επιχειρήσεις.
Η πρώτη φάση της Πράξης της ΕΕ εφαρμόστηκε χωρίς σημαντικές δυσκολίες. Περιλάμβανε την απαγόρευση των συστημάτων «απαράδεκτου κινδύνου» -του τέταρτου και υψηλότερου επιπέδου κινδύνου στη νομοθεσία –όπως η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης για κινεζικού στιλ «κοινωνική βαθμολόγηση», για χειραγώγηση συμπεριφορών, ή για μη στοχευμένη «διαγραφή» εικόνων προσώπων από το διαδίκτυο ή από πλάνα κλειστού κυκλώματος τηλεόρασης (CCTV).
Στο πλαίσιο μιας ευρύτερης απλοποίησης των ψηφιακών της κανόνων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει τώρα να καθυστερήσουν σημεία της επόμενης φάσης, που αφορούν σε «υψηλού κινδύνου» συστήματα τεχνητής νοημοσύνης που χρησιμοποιούνται σε τομείς όπως η υγεία και οι κρίσιμες υποδομές.
Ένα προσχέδιο πρότασης προβλέπει περίοδο χάριτος ενός έτους για τις παραβιάσεις των κανόνων πέραν της εφαρμογής του Αυγούστου 2026. Τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης γενικού σκοπού που θα βρίσκονται στην αγορά πριν την ημερομηνία εφαρμογής θα έχουν και αυτά μια περίοδο χάριτος ενός έτους, προκειμένου να έχουν χρόνο για να προσαρμοστούν.
Ο Μάριο Ντράγκι, ο πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας που έγινε προασπιστής της ανταγωνιστικότητας της ΕΕ, έχει ζητήσει την προσωρινή παύση της εφαρμογής της επόμενης φάσης «μέχρι να κατανοήσουμε καλύτερα τα μειονεκτήματα». Η καθυστέρηση δεν θα πρέπει να είναι «ανοικτής ημερομηνίας λήξης». Αλλά η ΕΕ θα ήταν συνετό να εκμεταλλευτεί αυτήν την ευκαιρία για μια ευρύτερη επανεξέταση των κανόνων της για την τεχνητή νοημοσύνη, ώστε να τους κάνει πιο ευέλικτους.
Δεν σημαίνει ότι υποκύπτει στον Ντόναλντ Τραμπ ή στις Big Tech –αν και αξιωματούχοι της ΕΕ εκτιμούν ότι εάν το μπλοκ δείξει πως κάνει κάποιες υποχωρήσεις στο θέμα της τεχνητής νοημοσύνης, αυτό μπορεί να βοηθήσει ώστε να αντέξουν τις πιέσεις των ΗΠΑ σε άλλες βασικές νομοθεσίες για τις ψηφιακές αγορές και υπηρεσίες. Το κίνητρο είναι να δοθεί στην Ευρώπη μια καλύτερη πιθανότητα να ανταγωνιστεί στη σφαίρα της τεχνητής νοημοσύνης.
Ωστόσο, η χαλάρωση των κανόνων δεν θα πετύχει και πολλά αν δεν συνοδεύεται από ευρύτερες μεταρρυθμίσεις. Η Ευρώπη υστερεί σημαντικά στον τομέα των πρωτοπόρων start-ups, η πρόσβαση σε κεφάλαια είναι υπερβολικά περιορισμένη και τα ενεργειακά κόστη υπερβολικά υψηλά, για να μπορέσουν οι Ευρωπαίοι ανταγωνιστές να αντιγράψουν την μεγάλης κλίμακας υποδομή που κατασκευάζεται στις ΗΠΑ.
Αλλά ακόμα και αν μείνει πίσω στις υποδομές, η Ευρώπη εξακολουθεί να έχει μια ευκαιρία να εφαρμόσει την τεχνητή νοημοσύνη σε επιχειρήσεις και βιομηχανίες, προκειμένου να βελτιώσει προϊόντα και παραγωγικότητα –υπό την προϋπόθεση πως δεν θα σταθούν εμπόδιο οι υπερβολικά επαχθείς ρυθμιστικοί κανόνες.
Πηγή Financial Times
