"Ήρωες ή θύματα;"

Από την εφημερίδα "Καθημερινή".

Η Αννα είναι 35 χρόνων, έχει σπουδάσει νηπιαγωγός στην Αθήνα, ψυχολογία στην Αγγλία και έχει κάνει αίτηση για αναπληρώτρια νηπιαγωγός. Θέλει να εργαστεί, αλλά στην περίπτωσή της το πρόβλημα δεν είναι μόνο τα υψηλά ποσοστά ανεργίας.
Η Ελένη είναι 30 χρόνων και πριν από λίγους μήνες θέλησε να πάει σινεμά, κάπου στο Χαλάνδρι, συνοδευόμενη, για να δει την ταινία του Κλιντ Ιστγουντ «Ανταλλαγή». Η έξοδος εξελίχθηκε σε περιπέτεια. Στην περίπτωσή της, το πρόβλημα δεν ήταν μόνο ότι διάλεξε τη βραδινή προβολή του Σαββάτου.
Και οι δύο κοπέλες είναι πρόσωπα υπαρκτά και πάσχουν από σκλήρυνση κατά πλάκας. Τόσο το ρεπορτάζ της «Κ» για την Αννα Χρηστάκου (6/02) όσο και το πολύ θυμωμένο τηλεφώνημα που δεχθήκαμε από δημοφιλή συγγραφέα που ήθελε να καταγγείλει τη συμπεριφορά του αιθουσάρχη, στο δεύτερο περιστατικό, δεν αφήνουν κανένα περιθώριο αμφιβολίας.
Η διαφορά ανάμεσά τους είναι ότι η Αννα παρακολουθεί τις πόρτες να κλείνουν, τη μία μετά την άλλη, εδώ και μια 8ετία. Το 2000 οι γιατροί διέγνωσαν τη νόσο για πρώτη φορά. Η Ελένη παραμένει με την απορία: γιατί εκείνη τη μέρα η φίλη της χειρονομούσε έντονα και επέστρεψε κοντά της έξω φρενών και αναψοκοκκινισμένη. Η αιτία δεν δηλώθηκε: ο ιδιοκτήτης του κινηματογράφου διαμαρτυρήθηκε που «διάλεξε την καλύτερη προβολή της εβδομάδας για να εμφανιστεί με το καροτσάκι και να του δημιουργήσει προβλήματα». Η φίλη διαπληκτίστηκε, διεκδικώντας το αυτονόητο. Επιπλέον, είχε προπληρώσει τα εισιτήρια και είχε ελέγξει, νωρίτερα την ίδια μέρα, τη δυνατότητα πρόσβασης.
Οι Ελληνες που αντιμετωπίζουν κάποια μορφή αναπηρίας -και συγκαταλέγονται στη γενική κατηγορία ΑμεΑ- υπολογίζονται σε 1.000.000 περίπου. Μπαίνοντας στη σχετική ιστοσελίδα (www.amea.gr) οι πληροφορίες είναι καλά οργανωμένες, διευκρινιστικές. «Η αναπηρία δεν είναι ενιαία κατάσταση, ούτε τα άτομα με αναπηρία αποτελούν ενιαία κοινωνική ομάδα (...) Η κοινωνική εικόνα των ανθρώπων αυτών είναι σε συντριπτικό βαθμό η εικόνα που τα ΜΜΕ παράγουν». Κι όμως, κατά καιρούς, σπάνια, αλλά δεν λείπουν, εμφανίζονται ρεπορτάζ και ντοκιμαντέρ με άποψη και ευαισθησία. Ούτε περιστασιακή κατανόηση ούτε συγκατάβαση. Αλλά με σαφή και εμπεριστατωμένη καταγραφή της «απομόνωσης» και του «υποχρεωτικού εγκλεισμού» σε μια πόλη όχι μόνο ακατάλληλη αλλά και εχθρική για όποιον δεν μπορεί να τρέξει σαν πρωταθλητής, να πηδήξει σαν άλτης, να είναι εφοδιασμένος με αισθητήρες εντόμου.
Οι δημοτικές αρχές, στραμμένες σε φωτογενείς και άμεσα εξαργυρώσιμες δραστηριότητες, αποστρέφονται τα στοιχειώδη και απαραίτητα. Πεζόδρομοι και πεζοδρόμια κατειλημμένα από αυτοκίνητα, δρόμοι απροσπέλαστοι (ενίοτε και σε τροχοφόρα) με λακκούβες που αναιρούν κάθε έννοια «ασφαλτόστρωσης», μετρητές της ΕΥΔΑΠ τόσο ευρηματικές παγίδες που θα τα ’χανε και ο Ηρακλής Πουαρό, φουσκώματα και καθιζήσεις οδοστρωμάτων που θα δυσκολευόταν να χαρτογραφήσει και ο πιο επιμελής επιστήμονας. Μια πόλη, διαρκές τεστ ανοχών και αντοχών.
Ας ξεκινήσουμε, λοιπόν, από «τα βασικά», μιας επιθετικής και ανοίκειας καθημερινότητας, για να κατανοήσουμε τις λοιπές αντιδράσεις. Ανθρωποι με αναπηρίες στους δρόμους της Αθήνας φαντάζουν σαν ήρωες ή υποψήφια θύματα. Ζουν περιθωριοποιημένοι γιατί η ίδια η πόλη δεν τους επιτρέπει να ενταχθούν ισότιμα. Να συμμετέχουν στις δραστηριότητές της, να κυκλοφορήσουν, να ψυχαγωγηθούν, χωρίς κάθε έξοδος να σχεδιάζεται επί χάρτου ως επιχείρηση μεγάλης ακριβείας. Δεν παραγνωρίζουμε ότι υπάρχουν αίθουσες (θεάτρου, κυρίως) που τηρούν τις απαραίτητες για κάθε κτίριο προδιαγραφές, με προσωπικό πρόθυμο να βοηθήσει και να εξυπηρετήσει. Ομως έξοδος από την «απομόνωση» δεν είναι μόνο ο προορισμός αλλά και η διαδρομή. Οι ίδιοι οι άνθρωποι με αναπηρίες θέλουν να αντιμετωπίζονται «ως άτομα του κοινού πληθυσμού, με δυνατότητες και δική τους προσωπικότητα» (είναι η απάντηση που επέλεξε το 100% του δείγματος σε σχετική δημοσκόπηση). Το ερώτημα είναι: τους το επιτρέπουμε;