Του κ.Γ.ΠιπερόπουλουΚαθηγητή Πανεπιστημίου Μακεδονίας
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα του Καταναλωτή που καθιερώθηκε να εορτάζουμε την 15η Μαρτίου θα μου επιτρέψετε παραφράζοντας το σλόγκαν που ήταν και τίτλος εκπομπής μου στην ΕΤ - 3 « Επικοινωνώ άρα...υπάρχω » να τοποθετηθώ σήμερα με έναν επίσης σημειολογικό τίτλο.... « καταναλώνω άρα...υπάρχω!...»
Αποτελεί πικρή διαπίστωση απλών πολιτών αλλά και επιστημόνων της συμπεριφοράς και της κοινωνίας που χρειάζεται να αναδειχθεί ακριβώς επειδή τείνει να περνά απαρατήρητη, ότι η σύγχρονη Μαζική Κοινωνία ενώ μας αναλώνει την ίδια ακριβώς στιγμή μετουσιώνει σε υποκειμενική δικαίωση που γεμίζει τον μέσο άνθρωπο με ανείπωτη χαρά την ψευδαίσθηση – πόσο αφελείς μπορεί να είμαστε, αλήθεια – ότι υπάρχουμε επειδή… καταναλώνουμε!
Ωθούμεθα συστηματικά και μεθοδικά σε καθημερινή πλέον βάση προς στόχους καταναλωτικούς επειδή η Μαζική παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών υπαγορεύει αυτήν ακριβώς την συμπεριφορά ίσως μεταξύ άλλων και για να ισορροπήσει ικανοποιητικά την εξίσωση των συναδέλφων της Οικονομικής Επιστήμης που συνίσταται από τις... καμπύλες της προσφοράς και της ζήτησης.
Κλασικές ψυχοκοινωνικές θεωρίες αλλά και πρόσφατες ερευνητικές προσπάθειες πιστοποιούν ότι ο σύγχρονος καταναλωτής συχνά, θα έλεγα εξοργιστικά πιο συχνά απ ΄ ότι θα υπαγόρευαν οι κανόνες της προσφοράς και της ζήτησης, ΚΑΤΑΝΑΛΩΝΕΙ όχι για να επιβιώσει ικανοποιώντας θεμελιακές ανθρώπινες ανάγκες αλλά για ψυχολογικούς λόγους αντιστάθμισης συναισθημάτων θλίψης, απογοήτευσης, χαμηλής αυτό-εκτίμησης ακόμη και σεξουαλικής αποτυχίας...
Όταν η καταναλωτική συμπεριφορά φτάνει στα ακραία όρια τότε μας προκύπτουν και καταναγκαστικά σύνδρομα που απολήγουν σε καταναλωτική μανία με στόχο να αντισταθμισθούν αρνητικές ψυχικές καταστάσεις. Συγκεκριμένα, ο ανασφαλής νεαρός χρειάζεται να αποκτήσει οπωσδήποτε το μαύρο πέτσινο με τα μεταλλικά κουμπιά, ο άνδρας που αγνοεί τα εσώτερα της υψηλής τεχνολογίας αλλά παρά ταύτα – με δανεικά χρήματα και αμέτρητες δόσεις - αποκτά τα πλέον σύγχρονα επιτεύγματά της που ΔΕΝ του χρειάζονται και η γυναίκα που επιτέλους κάνει προσωπικό της κτήμα μια σειρά από τσάντες και ασορτί γόβες έστω και αν δεν πρόκειται ποτέ να τα χρησιμοποιήσει.
Δεν θα έπρεπε, λοιπόν, ούτε να ακουστεί ως παράξενο ούτε και να μας ξαφνιάσει το γεγονός το ότι ήδη λειτουργούν 400 ειδικά Κέντρα στις ΗΠΑ με προεκτάσεις και στην Ευρώπη για την θεραπεία της καταναλωτικής μανίας που ναι μεν δεν σκοτώνει σώμα και ψυχή όπως τα ναρκωτικά ή το αλκοόλ αλλά σίγουρα «τραυματίζει και μπορεί και να θανατώσει» την οικονομική υπόσταση του ατόμου βυθίζοντάς το στην ανεπιθύμητη χρεοκοπία!
Και καθώς η παγκόσμια οικονομική ύφεση εισήλθε προοδευτικά και στον δικό μας τον ελλαδικό χώρο το θέμα, ως ουσία προβληματισμού είναι: «Καταναλώνω άρα.. υπάρχω ή παρασύρομαι, υπέρ- καταναλώνω και... παύω να υπάρχω ενώ πιστεύω το ακριβώς αντίθετο;»
Αποτελεί πικρή διαπίστωση απλών πολιτών αλλά και επιστημόνων της συμπεριφοράς και της κοινωνίας που χρειάζεται να αναδειχθεί ακριβώς επειδή τείνει να περνά απαρατήρητη, ότι η σύγχρονη Μαζική Κοινωνία ενώ μας αναλώνει την ίδια ακριβώς στιγμή μετουσιώνει σε υποκειμενική δικαίωση που γεμίζει τον μέσο άνθρωπο με ανείπωτη χαρά την ψευδαίσθηση – πόσο αφελείς μπορεί να είμαστε, αλήθεια – ότι υπάρχουμε επειδή… καταναλώνουμε!
Ωθούμεθα συστηματικά και μεθοδικά σε καθημερινή πλέον βάση προς στόχους καταναλωτικούς επειδή η Μαζική παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών υπαγορεύει αυτήν ακριβώς την συμπεριφορά ίσως μεταξύ άλλων και για να ισορροπήσει ικανοποιητικά την εξίσωση των συναδέλφων της Οικονομικής Επιστήμης που συνίσταται από τις... καμπύλες της προσφοράς και της ζήτησης.
Κλασικές ψυχοκοινωνικές θεωρίες αλλά και πρόσφατες ερευνητικές προσπάθειες πιστοποιούν ότι ο σύγχρονος καταναλωτής συχνά, θα έλεγα εξοργιστικά πιο συχνά απ ΄ ότι θα υπαγόρευαν οι κανόνες της προσφοράς και της ζήτησης, ΚΑΤΑΝΑΛΩΝΕΙ όχι για να επιβιώσει ικανοποιώντας θεμελιακές ανθρώπινες ανάγκες αλλά για ψυχολογικούς λόγους αντιστάθμισης συναισθημάτων θλίψης, απογοήτευσης, χαμηλής αυτό-εκτίμησης ακόμη και σεξουαλικής αποτυχίας...
Όταν η καταναλωτική συμπεριφορά φτάνει στα ακραία όρια τότε μας προκύπτουν και καταναγκαστικά σύνδρομα που απολήγουν σε καταναλωτική μανία με στόχο να αντισταθμισθούν αρνητικές ψυχικές καταστάσεις. Συγκεκριμένα, ο ανασφαλής νεαρός χρειάζεται να αποκτήσει οπωσδήποτε το μαύρο πέτσινο με τα μεταλλικά κουμπιά, ο άνδρας που αγνοεί τα εσώτερα της υψηλής τεχνολογίας αλλά παρά ταύτα – με δανεικά χρήματα και αμέτρητες δόσεις - αποκτά τα πλέον σύγχρονα επιτεύγματά της που ΔΕΝ του χρειάζονται και η γυναίκα που επιτέλους κάνει προσωπικό της κτήμα μια σειρά από τσάντες και ασορτί γόβες έστω και αν δεν πρόκειται ποτέ να τα χρησιμοποιήσει.
Δεν θα έπρεπε, λοιπόν, ούτε να ακουστεί ως παράξενο ούτε και να μας ξαφνιάσει το γεγονός το ότι ήδη λειτουργούν 400 ειδικά Κέντρα στις ΗΠΑ με προεκτάσεις και στην Ευρώπη για την θεραπεία της καταναλωτικής μανίας που ναι μεν δεν σκοτώνει σώμα και ψυχή όπως τα ναρκωτικά ή το αλκοόλ αλλά σίγουρα «τραυματίζει και μπορεί και να θανατώσει» την οικονομική υπόσταση του ατόμου βυθίζοντάς το στην ανεπιθύμητη χρεοκοπία!
Και καθώς η παγκόσμια οικονομική ύφεση εισήλθε προοδευτικά και στον δικό μας τον ελλαδικό χώρο το θέμα, ως ουσία προβληματισμού είναι: «Καταναλώνω άρα.. υπάρχω ή παρασύρομαι, υπέρ- καταναλώνω και... παύω να υπάρχω ενώ πιστεύω το ακριβώς αντίθετο;»
