Απορροφημένοι καθώς είμαστε – και δικαιολογημένα βέβαια – με τα δικά μας προβλήματα, παραβλέπουμε ότι γύρω μας συντελείται αυτόν τον καιρό ένας γεωπολιτικός σεισμός ασύλληπτων διαστάσεων..Οι προβλέψεις όλων των διεθνών οργανισμών συγκλίνουν στο συμπέρασμα ότι οι εξελίξεις που δρομολογήθηκαν – ή μάλλον επιταχύνθηκαν – με την χρηματοπιστωτική κρίση, θα...συνεχιστούν και τη νέα χρονιά: δηλαδή η Ανατολή και οι αναπτυσσόμενες χώρες του Νότου θα επιμείνουν στους φρενήρεις ρυθμούς ανάπτυξης, ενώ η Δύση και ο ανεπτυγμένος Βορράς θα παραμείνουν αναιμικοί παρατηρητές της παρακμής τους, απορροφημένοι στην ομφαλοσκόπηση των παθών τους.
Ήδη, πολλοί αναλυτές προεξοφλούν την οριστική «δύση» της Δύσης και του «λευκού (μεταφορικά) ανθρώπου», εντοπίζοντας στην Ανατολή έναν δυναμισμό που δεν μπορεί να τιθασευθεί. Η δεύτερη και η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου είναι ήδη Ασιατικές, η Αφρική φαίνεται έτοιμη να βγει από τον πολυετή λήθαργό της, ενώ η Τουρκία, η Αργεντινή, το Μεξικό και η Βραζιλία προβάλλουν πλέον ως εν δυνάμει παίκτες παγκόσμιας εμβέλειας. Άπαντες σχεδόν προβλέπουν είναι θέμα μερικών ετών, ή έστω λίγων δεκαετιών, μέχρι η Κίνα να πάρει τη θέση της Αμερικής στην ιεραρχία των δυνάμεων, ενώ η Ευρώπη που κυβέρνησε τον κόσμο για αιώνες παραπαίει μέσα στα χρέη, τη γήρανση του πληθυσμού και την πολυδιάσπαση.
Το ΝΑΤΟ μοιάζει πλέον οργανισμός παρωχημένος, η Ε.Ε αδύναμη και οι αναδυόμενες οικονομίες διεκδικούν με αξιώσεις ισότιμο ρόλο στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και το ΔΝΤ. Μάλιστα, η κατάσταση των πραγμάτων δεν αποκλείεται να επιδεινωθεί περαιτέρω - και μάλιστα δραματικά - για τους Δυτικούς φέτος, καθώς ο δρόμος που οδεύει η Ευρώπη φαίνεται σε κάποιους αδιέξοδος (η ύφεση διογκώνει το χρέος) και η Αμερική βρίσκεται σε σύγχυση. Παράλληλα, αν η Ελλάδα βαρέσει κανόνι, είναι πολύ πιθανό να προκληθούν αλυσιδωτά φαινόμενα σε ολόκληρο το τραπεζικό και πιστωτικό σύστημα. Είναι ίσως ειρωνεία ότι η χώρα που γέννησε τη Δύση πιθανώς να γίνει ο πυροκροτητής που θα την ανατινάξει.
Οι προαναφερθείσες παρατηρήσεις γεννούν μία σειρά από ερωτήματα και θέτουν σοβαρούς προβληματισμούς. Το σημαντικότερο ίσως ζήτημα είναι η σχέση καπιταλισμού και αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Μέχρι σήμερα, θεωρούσαμε βέβαιο ότι οι αγορές λειτουργούσαν πολύ πιο αποτελεσματικά σε φιλελεύθερα καθεστώτα, απ’ ότι σε απολυταρχικά. Η άνοδος της Κίνας βάζει μπαρούτι στα θεμέλια αυτής της άποψης. Μήπως η κρίση και οι γεωπολιτικές αλλαγές θα δημιουργήσουν μία νέα συναίνεση περί υπεροχής του αυταρχισμού; Ήδη ακούμε πολλούς στη Δύση να υποστηρίζουν ότι οι «τεχνοκράτες» είναι προτιμότεροι ηγέτες από τους πολιτικούς, ενώ το ΚΚ Κίνας δηλώνει πλέον ότι δεν στοχεύει στη διάχυση της επανάστασης, αλλά στην «αρμονική κοινωνία», υπό την καθοδήγηση πεφωτισμένων μελών του Κόμματος. Παράλληλα, έδαφος φαίνεται να κερδίζει και η άλλη πλευρά του αυταρχισμού. Όχι δηλαδή η «τεχνική», αλλά η λαϊκιστική, με φαινόμενα τύπου Σάρα Πέιλιν ή Μπερλουσκόνι. Μήπως λοιπόν η νέα τάξη πραγμάτων θα είναι αυταρχική, είτε προς τη μία πλευρά, είτε προς την άλλη; Όλα θα εξαρτηθούν από το κατά πόσον η Κίνα θα παραμείνει απολυταρχικό κράτος.
Το δεύτερο ερώτημα που γεννάται είναι αν θα μπορέσει να αποφευχθεί μεσοπρόθεσμα ένας μεγάλος πόλεμος, όπως εκείνοι που συνόδευσαν τις περισσότερες γεωπολιτικές αλλαγές του παρελθόντος. Προς το παρόν, η Αμερική είναι η μοναδική δύναμη ικανή για προβολή στρατιωτικής ισχύος σε παγκόσμια κλίμακα και σε θέση να αποτρέψει επίδοξους ανταγωνιστές από το να ξεκινήσουν μία καταστροφική σύγκρουση. Ο ενστικτώδης αντιαμερικανισμός μας, δεν μας επιτρέπει πολλές φορές να αντιληφθούμε ότι όταν η Ευρώπη παρήκμασε, οι ΗΠΑ πήραν τη σκυτάλη στεκόμενες στο πλευρό της και όχι εχθρικά διακείμενες απέναντί της. Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα κρατήσει την ίδια στάση απέναντι στους Ευρωπαίους και η Κίνα.
Το τρίτο ερώτημα είναι που πάμε. Με όλα τα καλά και τα κακά της, τις εσωτερικές συγκρούσεις της και τα δεινά που προκάλεσε στον κόσμο, η Δύση υπήρξε μία ενιαία πολιτισμική, πολιτική και οικονομική δύναμη με τρεις πυλώνες: τον ελληνικό πνεύμα της επιστήμης, τον ρωμαϊκό νομικό πολιτισμό και την ιουδαιοχριστιανική βιβλική παράδοση. Εξ ου και τα κοινά σημεία ανάμεσα στην Pax Britannica και την Pax Americana. Αντιθέτως, είναι δυσδιάκριτο ποια κοινά έχουν οι ανταγωνιστές της Δύσης, πέραν του οικονομικού τους δυναμισμού. Και αν οι ανταγωνιστές είναι ο εξής ένας, δηλαδή η Κίνα, πως θα μοιάζει η νέα τάξη πραγμάτων;
Το τέταρτο και τελευταίο ερώτημα είναι αν η πορεία των πραγμάτων έχει νομοτελειακό χαρακτήρα. Μπορούν άραγε οι γηραλαίοι, μαλθακοί, συγχυσμένοι και δύσθυμοι Δυτικοί να βγουν από την κατάσταση καταστολής στην οποία έχουν περιέλθει; Ας μην ξεχνάμε ότι έχουν ακόμη και σήμερα πολλαπλάσιο πλούτο και πολλαπλάσιες αμυντικές και τεχνολογικές δυνατότητες από τις αναδυόμενες δυνάμεις. Καίριας σημασίας για την απάντηση αυτού του ερωτήματος θα παίξει η κατάληξη της εν εξελίξει κρίσης. Επίσης, εξίσου σημαντικό είναι αν η Δύση θα αποδεχθεί επιτέλους χωρίς ενδοιασμούς στους κόλπους της τη Ρωσία και το Ισραήλ, δύο ισχυρές πυρηνικές δυνάμεις, φορείς του Δυτικού πολιτισμού, με μεγάλη γεωπολιτική σημασία - η μεν με αστείρευτους φυσικούς πόρους και η δε με εξαιρετικά επιτεύγματα στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας. Ελπίζουμε να ακούστηκε ο Βλαντιμίρ Πούτιν όταν τις προάλλες μίλησε για μία ενιαία αγορά από τη Λισαβώνα μέχρι το Βλαδιβοστόκ.
Αν λοιπόν η Δύση καταφέρει να χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά τις εφεδρείες της για να επιβραδύνει την παρακμή της, ίσως να καταφέρει να επιβάλλει η ίδια τους όρους της διαδοχής της, από μία νέα τάξη πραγμάτων, στην οποία πιθανώς να μην απαιτείται καν ο διαχωρισμός ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση.
Περισσότερα όμως ως προς αυτό το ζήτημα θα ξέρουμε από το 2012...
Ν.Μαλεβίτης
reporter
Ήδη, πολλοί αναλυτές προεξοφλούν την οριστική «δύση» της Δύσης και του «λευκού (μεταφορικά) ανθρώπου», εντοπίζοντας στην Ανατολή έναν δυναμισμό που δεν μπορεί να τιθασευθεί. Η δεύτερη και η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου είναι ήδη Ασιατικές, η Αφρική φαίνεται έτοιμη να βγει από τον πολυετή λήθαργό της, ενώ η Τουρκία, η Αργεντινή, το Μεξικό και η Βραζιλία προβάλλουν πλέον ως εν δυνάμει παίκτες παγκόσμιας εμβέλειας. Άπαντες σχεδόν προβλέπουν είναι θέμα μερικών ετών, ή έστω λίγων δεκαετιών, μέχρι η Κίνα να πάρει τη θέση της Αμερικής στην ιεραρχία των δυνάμεων, ενώ η Ευρώπη που κυβέρνησε τον κόσμο για αιώνες παραπαίει μέσα στα χρέη, τη γήρανση του πληθυσμού και την πολυδιάσπαση.
Το ΝΑΤΟ μοιάζει πλέον οργανισμός παρωχημένος, η Ε.Ε αδύναμη και οι αναδυόμενες οικονομίες διεκδικούν με αξιώσεις ισότιμο ρόλο στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και το ΔΝΤ. Μάλιστα, η κατάσταση των πραγμάτων δεν αποκλείεται να επιδεινωθεί περαιτέρω - και μάλιστα δραματικά - για τους Δυτικούς φέτος, καθώς ο δρόμος που οδεύει η Ευρώπη φαίνεται σε κάποιους αδιέξοδος (η ύφεση διογκώνει το χρέος) και η Αμερική βρίσκεται σε σύγχυση. Παράλληλα, αν η Ελλάδα βαρέσει κανόνι, είναι πολύ πιθανό να προκληθούν αλυσιδωτά φαινόμενα σε ολόκληρο το τραπεζικό και πιστωτικό σύστημα. Είναι ίσως ειρωνεία ότι η χώρα που γέννησε τη Δύση πιθανώς να γίνει ο πυροκροτητής που θα την ανατινάξει.
Οι προαναφερθείσες παρατηρήσεις γεννούν μία σειρά από ερωτήματα και θέτουν σοβαρούς προβληματισμούς. Το σημαντικότερο ίσως ζήτημα είναι η σχέση καπιταλισμού και αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Μέχρι σήμερα, θεωρούσαμε βέβαιο ότι οι αγορές λειτουργούσαν πολύ πιο αποτελεσματικά σε φιλελεύθερα καθεστώτα, απ’ ότι σε απολυταρχικά. Η άνοδος της Κίνας βάζει μπαρούτι στα θεμέλια αυτής της άποψης. Μήπως η κρίση και οι γεωπολιτικές αλλαγές θα δημιουργήσουν μία νέα συναίνεση περί υπεροχής του αυταρχισμού; Ήδη ακούμε πολλούς στη Δύση να υποστηρίζουν ότι οι «τεχνοκράτες» είναι προτιμότεροι ηγέτες από τους πολιτικούς, ενώ το ΚΚ Κίνας δηλώνει πλέον ότι δεν στοχεύει στη διάχυση της επανάστασης, αλλά στην «αρμονική κοινωνία», υπό την καθοδήγηση πεφωτισμένων μελών του Κόμματος. Παράλληλα, έδαφος φαίνεται να κερδίζει και η άλλη πλευρά του αυταρχισμού. Όχι δηλαδή η «τεχνική», αλλά η λαϊκιστική, με φαινόμενα τύπου Σάρα Πέιλιν ή Μπερλουσκόνι. Μήπως λοιπόν η νέα τάξη πραγμάτων θα είναι αυταρχική, είτε προς τη μία πλευρά, είτε προς την άλλη; Όλα θα εξαρτηθούν από το κατά πόσον η Κίνα θα παραμείνει απολυταρχικό κράτος.
Το δεύτερο ερώτημα που γεννάται είναι αν θα μπορέσει να αποφευχθεί μεσοπρόθεσμα ένας μεγάλος πόλεμος, όπως εκείνοι που συνόδευσαν τις περισσότερες γεωπολιτικές αλλαγές του παρελθόντος. Προς το παρόν, η Αμερική είναι η μοναδική δύναμη ικανή για προβολή στρατιωτικής ισχύος σε παγκόσμια κλίμακα και σε θέση να αποτρέψει επίδοξους ανταγωνιστές από το να ξεκινήσουν μία καταστροφική σύγκρουση. Ο ενστικτώδης αντιαμερικανισμός μας, δεν μας επιτρέπει πολλές φορές να αντιληφθούμε ότι όταν η Ευρώπη παρήκμασε, οι ΗΠΑ πήραν τη σκυτάλη στεκόμενες στο πλευρό της και όχι εχθρικά διακείμενες απέναντί της. Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα κρατήσει την ίδια στάση απέναντι στους Ευρωπαίους και η Κίνα.
Το τρίτο ερώτημα είναι που πάμε. Με όλα τα καλά και τα κακά της, τις εσωτερικές συγκρούσεις της και τα δεινά που προκάλεσε στον κόσμο, η Δύση υπήρξε μία ενιαία πολιτισμική, πολιτική και οικονομική δύναμη με τρεις πυλώνες: τον ελληνικό πνεύμα της επιστήμης, τον ρωμαϊκό νομικό πολιτισμό και την ιουδαιοχριστιανική βιβλική παράδοση. Εξ ου και τα κοινά σημεία ανάμεσα στην Pax Britannica και την Pax Americana. Αντιθέτως, είναι δυσδιάκριτο ποια κοινά έχουν οι ανταγωνιστές της Δύσης, πέραν του οικονομικού τους δυναμισμού. Και αν οι ανταγωνιστές είναι ο εξής ένας, δηλαδή η Κίνα, πως θα μοιάζει η νέα τάξη πραγμάτων;
Το τέταρτο και τελευταίο ερώτημα είναι αν η πορεία των πραγμάτων έχει νομοτελειακό χαρακτήρα. Μπορούν άραγε οι γηραλαίοι, μαλθακοί, συγχυσμένοι και δύσθυμοι Δυτικοί να βγουν από την κατάσταση καταστολής στην οποία έχουν περιέλθει; Ας μην ξεχνάμε ότι έχουν ακόμη και σήμερα πολλαπλάσιο πλούτο και πολλαπλάσιες αμυντικές και τεχνολογικές δυνατότητες από τις αναδυόμενες δυνάμεις. Καίριας σημασίας για την απάντηση αυτού του ερωτήματος θα παίξει η κατάληξη της εν εξελίξει κρίσης. Επίσης, εξίσου σημαντικό είναι αν η Δύση θα αποδεχθεί επιτέλους χωρίς ενδοιασμούς στους κόλπους της τη Ρωσία και το Ισραήλ, δύο ισχυρές πυρηνικές δυνάμεις, φορείς του Δυτικού πολιτισμού, με μεγάλη γεωπολιτική σημασία - η μεν με αστείρευτους φυσικούς πόρους και η δε με εξαιρετικά επιτεύγματα στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας. Ελπίζουμε να ακούστηκε ο Βλαντιμίρ Πούτιν όταν τις προάλλες μίλησε για μία ενιαία αγορά από τη Λισαβώνα μέχρι το Βλαδιβοστόκ.
Αν λοιπόν η Δύση καταφέρει να χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά τις εφεδρείες της για να επιβραδύνει την παρακμή της, ίσως να καταφέρει να επιβάλλει η ίδια τους όρους της διαδοχής της, από μία νέα τάξη πραγμάτων, στην οποία πιθανώς να μην απαιτείται καν ο διαχωρισμός ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση.
Περισσότερα όμως ως προς αυτό το ζήτημα θα ξέρουμε από το 2012...
Ν.Μαλεβίτης
reporter
