Γιατί απέτυχε το Μνημόνιο; (τουλάχιστον εώς τώρα)

Για την εκ των πραγμάτων διαφαινόμενη αποτυχία του Μνημονίου, δύο τινά μπορεί να φταίνε: είτε οι υπολογισμοί των τεχνοκρατών της Τρόικας ήταν λάθος και το περιβόητο «μείγμα» πολιτικής που ακολουθήθηκε δεν αποδίδει, είτε το Μνημόνιο δεν εφαρμόστηκε..

Το γεγονός και μόνο ότι συζητούνται πλέον έντονα λύσεις, όπως η σύναψη νέου Μνημονίου με την Τρόικα, η υπαγωγή της Ελλάδας στο EFSF, η επιμήκυνση του ιδιωτικού χρέους, η αναδιάρθρωση με... «κούρεμα» της ονομαστικής αξίας των κρατικών ομολόγων της χώρας μας, ακόμη και το απονενοημένο διάβημα της εξόδου από το ευρώ, αποτελεί από μόνο αδιαμφισβήτητο τεκμήριο της αποτυχίας της προσπάθειας που ξεκίνησε πριν από έναν ακριβώς χρόνο, με το Μνημόνιο-1.
Η αποτυχία αυτή δεν ήταν βεβαίως απόλυτη, αλλά σχετική: το δημοσιονομικό έλλειμμα μειώθηκε κατά 5% του ΑΕΠ του 2010 και η βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος - για τα επόμενα χρόνια τουλάχιστον - διασφαλίστηκε (εκτός αν πτωχεύσει η Ελλάδα, οπότε το σύστημα θα καταρρεύσει φυσικά). Δεδομένου ότι ούτε καν η κυρία Παπαρήγα δεν πρέπει να πιστεύει ότι ένα ετήσιο έλλειμμα της τάξης του 15% είναι βιώσιμο για οποιοδήποτε κράτος (μόνο ο κ. Καραμανλής και τα παλικάρια του δεν είχαν τη στοιχειώδη ευφυϊα να το αντιληφθούν), η μείωση αυτή είναι μία σχετική επιτυχία, την αξία της οποίας ουδείς μπορεί να μηδενίσει.


Από την άλλη πλευρά όμως, σε απόλυτους αριθμούς, αλλά και ως ποσοστό του ΑΕΠ, η δημοσιονομική εξυγίανση που επιτεύχθηκε υπολείπεται σημαντικά των στόχων που τέθηκαν, ώστε να επανέλθει η Ελλάδα σε τροχιά εξόδου στις αγορές, το 2012, όπως ήλπιζαν οι υποστηρικτές του μνημονίου. Επίσης, η προσαρμογή οφείλεται κυρίως στην οριζόντια περικοπή μισθών και συντάξεων, στο έκτακτο μέτρο της περαίωσης, στη δραματική αύξηση των έμμεσων φόρων και – κυρίως - στην υποεκτέλεση του προϋπολογισμού, το 2010. Ως εκ τούτου, είχε σαν αποτέλεσμα την καταβύθιση της ελληνικής οικονομίας σε επίπεδα ύφεσης μεγαλύτερα από εκείνα που είχαν αρχικά προβλεφθεί και την εκτίναξη του πληθωρισμού. Έτσι, φτάσαμε σήμερα στο σημείο να απαιτείται τεράστια δημοσιονομική προσπάθεια για πενιχρά δημοσιονομικά αποτελέσματα, αφού η κάθετη μείωση του ΑΕΠ, αυξάνει το λόγο του χρέους και του ελλείμματος και ακυρώνει τα όποια οφέλη από τη λήψη των σκληρών μέτρων λιτότητας. Φαύλος κύκλος δηλαδή...


Για την εκ των πραγμάτων, λοιπόν, διαφαινόμενη αποτυχία του Μνημονίου, δύο τινά μπορεί να φταίνε: είτε οι υπολογισμοί των τεχνοκρατών της Τρόικας ήταν λάθος και το περιβόητο «μείγμα» πολιτικής που ακολουθήθηκε δεν αποδίδει, είτε το Μνημόνιο δεν εφαρμόστηκε. Η αντιπολίτευση ισχυρίζεται ότι ισχύει το πρώτο, ενώ η Τρόικα ότι ισχύει το δεύτερο, όπως διαφαίνεται και από την εν εξελίξει αξιολόγηση του έργου της κυβέρνησης για την καταβολή της πέμπτης δόσης από τα χρήματα του μηχανισμού στήριξης.


Δυστυχώς, δεν θα μάθουμε ποτέ την απάντηση στο ερώτημα του αν ισχύουν τα επιχειρήματα της αντιπολίτευσης. Και αυτό διότι ένα χρόνο μετά την υπογραφή του Μνημονίου, δεν έχει γίνει κανένα βήμα για την ανασύνταξη των φοροεισπρακτικών μηχανισμών. Δεν έχει εισπραχθεί ούτε ένα ευρώ από ιδιωτικοποιήσεις και μετοχοποιήσεις. Δεν έχει εφαρμοστεί κανένα μέτρο για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής σε κρίσιμους τομείς όπως η εμπορία καυσίμων. Δεν έχουν απελευθερωθεί ούτε η αγορά εργασίας, ούτε η κρουαζιέρα, ούτε τα κλειστά επαγγέλματα (φαρμακοποιοί, μηχανικοί, δικηγόροι, κλπ.), ούτε οι οδικές μεταφορές. Δεν έχει γενικευθεί η ηλεκτρονική συνταγογράφηση, ούτε έχουμε φτάσει στο σημείο να έχουμε πλήρη εικόνα για τους λογαριασμούς της γενικής κυβέρνησης.


Δεν έχουν καταργηθεί παρά ελάχιστοι άχρηστοι οργανισμοί του δημοσίου. Δεν έχουν προχωρήσει οι μετατάξεις από προβληματικές ΔΕΚΟ. Ο κανόνας της μίας πρόσληψης ανά πέντε συνταξιοδοτήσεις στο δημόσιο καταστρατηγήθηκε. Ο επενδυτικός νόμος και τα one stop shops μπήκαν σε λειτουργία με 10 μήνες καθυστέρηση. Η τύχη του Ελληνικού και των δισεκατομμυρίων ευρώ που περιμέναμε από εκεί είναι στον αέρα. Η υλοποίηση όλων των μεγάλων έργων και η εξυγίανση του ΟΣΕ, του ΟΑΣΑ, κλπ, έχουν βγει εκτός χρονοδιαγραμμάτων. Δεν έχει εφαρμοστεί το ενιαίο μισθολόγιο, δεν έχει αναθεωρηθεί η λίστα βαρέων και ανθυγιεινών επαγγελμάτων και υπάρχουν ακόμη υπάλληλοι του στενού και ευρύτερου δημόσιου τομέα που απολαμβάνουν παχυλούς μισθούς και εξοργιστικά επιδόματα. Εν ολίγοις, το Μνημόνιο έχει εφαρμοστεί κατά το ήμισυ (το πολύ).


Δεν γνωρίζουμε, βεβαίως, αν η πλήρης εφαρμογή του θα μας οδηγούσε στο ποθούμενο αποτέλεσμα. Από τη μία πλευρά, αξίζει να υπενθυμίσει κανείς ότι όταν ξεκινήσαμε «με φόρα», το περασμένο φθινόπωρο, τα περιβόητα spread είχαν πέσει στις 650 μονάδες βάσεις, με περαιτέρω πτωτικές τάσεις. Όταν η κυβέρνηση έμεινε από καύσιμα, εκτινάχθηκαν στις 1.300 μ.β. Από την άλλη, μπορεί ο κ. Σαμαράς να είχε δίκιο που καταψήφισε το Μνημόνιο, θεωρώντας ότι οι πολιτικές που υπαγόρευε ήταν λανθασμένες. Δεν θα το μάθουμε ποτέ.


Την κύρια ευθύνη για αυτό, τη φέρει βεβαίως η κυβέρνηση, οι κατώτεροι των περιστάσεων υπουργοί, υφυπουργοί, γενικοί και ειδικοί γραμματείς και – κυρίως - ο ίδιος ο πρωθυπουργός. Ευθύνη φέρει και η αντιπολίτευση, η οποία αντί να υπερασπίζεται το δημόσιο συμφέρον, υπερασπίζεται το «δικαίωμα» των εργαζομένων στα ΕΛΠΕ να απολαμβάνουν 18 μισθούς και 36 επιδόματα, καθώς και το δικαίωμα των κατοίκων της Κερατέας να επαναστατούν εναντίον της συντεταγμένης πολιτείας. Όμως, η αντιπολίτευση δεν έχει εντολή άσκησης εξουσίας από τον ελληνικό λαό. Η κυβέρνηση είναι επομένως αυτή που θα επωμιστεί και το πολιτικό κόστος των επιλογών της και της διαφαινόμενης παράτασης του διεθνούς οικονομικού ελέγχου.


Σε κάθε περίπτωση, όποια λύση και να προκρίνουν οι δανειστές μας, στα χέρια των οποίων επαφίεται πλέον το μέλλον μας, ένα είναι βέβαιο: ο μηδενισμός των πρωτογενών ελλειμμάτων και του χάσματος ανταγωνιστικότητας που μας χωρίζει από τους Ευρωπαίους, οι οποίοι ήταν και οι βασικοί στόχοι του Μνημονίου-1, θα παραμείνουν ως στόχοι και σε οποιοδήποτε διάδοχο σχήμα. Η επίτευξή τους αποτελεί προϋπόθεση όχι μόνο για την οικονομική μας επιβίωση, αλλά και για την ανάκτηση της εθνικής μας ανεξαρτησίας. Τι κρίμα που οι μόνοι που το αντιλαμβάνονται αυτό είναι οι ξένοι, αλλά και μία μειοψηφία μόνο της ελληνικής κοινής γνώμης.
N.Mαλεβίτης