Το ζήτημα της τήρησης των δεσμεύσεων της χώρας μας έναντι της τρόικας έχει τεθεί από τότε που η Ελλάδα ζήτησε να ενταχθεί στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης τον Μάιο του 2010.
Από τότε μέχρι και σήμερα η Ελλάδα αναλαμβάνει δεσμεύσεις για μειώσεις του δημοσιονομικού ελλείμματος με διάφορα μέτρα όπως: περικοπές μισθών και συντάξεων, αύξηση των φόρων και τελών, σύλληψη φοροδιαφυγής, αποκρατικοποιήσεις, αξιοποίηση...περιουσίας, καταργήσεις και συγχωνεύσεις οργανισμών, εξορθολογισμό δαπανών υπουργείων και οργανισμών, μείωση του αριθμού των υπαλλήλων του ευρύτερου δημόσιου τομέα, εξοικονόμηση πόρων από το σύστημα υγείας και το ασφαλιστικό σύστημα, ελαστικοποίηση της αγοράς εργασίας, άνοιγμα επαγγελμάτων, αξιοποίηση πόρων του ΕΣΠΑ κ.ά.
Πολλά από αυτά τα μέτρα, κυρίως εισπρακτικού χαρακτήρα, έχουν ήδη εφαρμοσθεί. Περικοπές μισθών και συντάξεων, αύξηση φόρων, εξοικονόμηση δαπανών από το ασφαλιστικό σύστημα και το σύστημα υγείας έχουν πραγματοποιηθεί και είχαν ως αποτέλεσμα τη μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος από 15% σε 10% του ΑΕΠ το 2010. Τα μέτρα αυτά έχουν φέρει κοινωνική αναταραχή και έχουν οδηγήσει την ελληνική οικονομία σε ύφεση περιορίζοντας τη ζήτηση, ενώ και το τραπεζικό σύστημα έχει ήδη περιορίσει δραστικά τη δανειοδότηση επιχειρήσεων και νοικοκυριών. Προφανώς, η ύφεση με τη σειρά της περιορίζει τα φορολογικά έσοδα και αυξάνει την ανεργία σε πρωτοφανή ύψη (16%).
Υπάρχουν όμως αρκετά μέτρα, διαρθρωτικού κυρίως χαρακτήρα, όπως: συγχωνεύσεις και καταργήσεις οργανισμών, αποκρατικοποιήσεις, αξιοποίηση δημόσιας περιουσίας, μείωση αριθμού υπαλλήλων, περιορισμός δαπανών υπουργείων και οργανισμών, σύλληψη φοροδιαφυγής, άνοιγμα επαγγελμάτων, αξιοποίηση ΕΣΠΑ κ.ά., για την εφαρμογή των οποίων είχε δεσμευθεί η χώρα μας, δε φαίνεται όμως να προχωρούν με τους αναγκαίους ρυθμούς.
Λόγω της υστέρησης των φορολογικών εσόδων (μεγάλο μέρος της οποίας οφείλεται στην ύφεση) και λόγω της αργοπορίας στην εφαρμογή των διαρθρωτικού χαρακτήρα μέτρων, το έλλειμμα έχει ξεφύγει από τους στόχους το 2011, με αποτέλεσμα να γίνεται αναγκαία η εφαρμογή και νέων μέτρων άμεσου εισπρακτικού χαρακτήρα (όπως αύξηση φορολογίας στα ακίνητα, μείωση μισθών με το ενιαίο μισθολόγιο, κ.ά.). Τα μέτρα αυτά, εκτός από το επώδυνο αποτέλεσμα για όσους έχουν ήδη πληρώσει, επιτείνουν την ύφεση στην οικονομία εντείνοντας το φαύλο κύκλο (εισπρακτικά μέτρα - ύφεση - υστέρηση εσόδων - νέα εισπρακτικά μέτρα κ.ο.κ.).
Φαίνεται παράδοξο, ότι τα εισπρακτικού χαρακτήρα μέτρα μπορούν να εφαρμόζονται, παρά τις πολιτικές και κοινωνικές συνέπειές τους, ενώ τα διαρθρωτικού χαρακτήρα μέτρα εμφανίζουν πολύ μεγαλύτερη δυσκολία. Διότι, θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι τα διαρθρωτικού χαρακτήρα μέτρα θίγουν πολύ λιγότερους πολίτες συγκριτικά με τα μέτρα εισπρακτικού χαρακτήρα και συνεπώς είναι πολιτικά και κοινωνικά λιγότερο επώδυνα και άρα πιο εύκολα εφαρμόσιμα, ενώ ταυτόχρονα είναι περισσότερο δίκαια και περισσότερο αποτελεσματικά, τόσο στο δημοσιονομικό όσο και στο αναπτυξιακό τους σκέλος.
Ποιοι είναι συνεπώς οι λόγοι που καθυστερούν; Είναι οι οργανωμένες ομάδες συμφερόντων που εμποδίζουν την εφαρμογή τους; Είναι η ολιγωρία, η αδράνεια και η αδιαφορία της διοίκησης που ακυρώνουν στην πράξη τις πολιτικές αποφάσεις; Είναι η έλλειψη πολιτικού θάρρους μπροστά στην οργανωμένη αντίδραση των συνδικάτων ή των οικονομικά ισχυρών (π.χ. φοροδιαφυγή).
Μπορεί να είναι όλα αυτά μαζί. Ομως, η αναγκαιότητα της εφαρμογής των διαρθρωτικών μέτρων είναι πολύ μεγάλη προκειμένου να σταματήσει η εφαρμογή και νέων εισπρακτικών μέτρων, τα οποία οδηγούν σε μεγαλύτερη ύφεση και κοινωνική έκρηξη, με ολέθρια αποτελέσματα για τη θέση της χώρας μας στην ευρωζώνη.
Ν.Μαραβέγιας,
καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
