κλάδους όσο και σε αγορές που σήμερα χαρακτηρίζονται από πρωτοφανή κρίση.Τα νέα αυτά τζάκια, μάλιστα, δεν θα αποτελέσουν πιθανότατα διάττοντες αστέρες, όπως τα περιβόητα «τζάκια του χρηματιστηρίου» καθώς θα έχουν τις προϋποθέσεις να μακροημερεύσουν..
Η εκτίμηση του γνωστού επιχειρηματία Απ. Βακάκη (ιδιοκτήτη των Jumbo) πως είναι θέμα ημερών, εβδομάδων και μηνών να δούμε σημαντικά λουκέτα στην αγορά απηχεί τη γενικότερη εκτίμηση των... οικονομικών παραγόντων πως τα οπλοστάσια πολλών επιχειρήσεων έχουν ήδη εξαντληθεί και πως πολλές εταιρίες -ακόμη και μεγάλες- είναι ήδη εξαντλημένες από την τριετή ύφεση.
Αν και οι αναφορές του επιχειρηματία αφορούσαν στο σύνολο της αγοράς, αλήθεια είναι πως η εταιρία του (JUMBO) στον χώρο των παιχνιδιών, η Πλαίσιο και η Κωτσόβολος στις ηλεκτρικές συσκευές - πληροφορική, η Fourlis στα έπιπλα, η Sarantis στα είδη οικιακής χρήσης κ.ά. είναι μερικά παραδείγματα ομίλων που εκμεταλλεύονται την κρίση, κερδίζοντας μερίδια αγοράς σε βάρος των ανταγωνιστών τους, οι οποίοι «ματώνουν» διπλά (λόγω της ύφεσης και της απώλειας μεριδίων).
Γερές μάχες επίσης δίνονται σε τομείς-φωτιά όπως η ενέργεια, οι τηλεπικοινωνίες, η πληροφορική, η ακτοπλοΐα κ.ά.
Πέραν αυτών, οι ευρύτατες ιδιωτικοποιήσεις που αναμένονται την επόμενη τριετία, σε συνδυασμό με τον πολλαπλασιασμό των deals που θα είναι αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης, θα αλλάξουν τις ισορροπίες σε πολλούς κλάδους, αναδεικνύοντας νέους «πρωταθλητές».
Και επιπλέον, η πολύ μεγάλη υποχώρηση των αποτιμήσεων που παρατηρείται σε επιχειρήσεις και σε ακίνητα είναι πιθανόν να προσελκύσει νέα κεφάλαια από την Ελλάδα και το εξωτερικό, τα οποία θα αποκτήσουν μεγάλης αξίας περιουσιακά στοιχεία έναντι μικρών τιμημάτων και με χαμηλό κόστος λειτουργίας λόγω της μείωσης σε μισθούς και σε ενοίκια.
Όλα δείχνουν πως η κρίση θα αναδείξει νέα επιχειρηματικά... τζάκια τόσο στους λεγόμενους καυτούς κλάδους όσο και σε αγορές που σήμερα χαρακτηρίζονται από πρωτοφανή κρίση (αυτοκίνητα, μοτοσικλέτες κ.λπ.). Τα νέα αυτά... τζάκια, μάλιστα, δεν θα αποτελέσουν πιθανότατα διάττοντες αστέρες, όπως τα περιβόητα «τζάκια του χρηματιστηρίου» (Λαναράς, Αθανασούλης, Πανούσης κ.ά.), καθώς θα έχουν τις προϋποθέσεις να μακροημερεύσουν…
Από ποιους χώρους θα μπορούσαν να προέλθουν τα νέα... τζάκια;
• Από υπάρχοντες επιχειρηματίες που θα διευρύνουν σημαντικά τα μερίδια αγοράς τους με ή και χωρίς εξαγορές.
• Ρόλο-κλειδί πιθανόν θα παίξουν και Έλληνες εφοπλιστές που μέχρι σήμερα έχουν τοποθετηθεί σε πολύ μικρό βαθμό στην ελληνική οικονομία και μάλιστα κυρίως σε περιφερειακές δραστηριότητες (media, ποδοσφαιρικές ομάδες κ.λπ.).
• Από επιχειρηματίες και εισοδηματίες που μέχρι σήμερα είχαν χαμηλό προφίλ, αλλά πέραν αυτών κρατούσαν και πολλά ρευστά διαθέσιμα στην άκρη…
• Από ξένους ομίλους που μέσω είτε ιδιωτικοποιήσεων είτε εξαγορών θα αποκτήσουν σε χαμηλές αποτιμήσεις ελληνικά περιουσιακά στοιχεία.
Ο ρόλος του κουρέματος και των τραπεζών
Όλα δείχνουν πως το επόμενο δωδεκάμηνο θα συνοδευτεί από νέα σημαντική μείωση της ζήτησης, τουλάχιστον στα διαρκή καταναλωτικά προϊόντα, καθώς και στο σύνολο των προϊόντων που άμεσα ή έμμεσα σχετίζονται με την οικοδομή.
Η δήλωση, μάλιστα, του κ. Βακάκη πως από τα μέσα Σεπτεμβρίου παρατηρείται στην αγορά σαφής επιδείνωση της κατάστασης έρχεται να κόψει τη φόρα μερικών αισιόδοξων οι οποίοι εστιάζουν σε κάποια νούμερα περιορισμού της ύφεσης.
Στην πράξη, η τόνωση του τουρισμού, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι τα μέτρα του μνημονίου άρχισαν να γίνονται ορατά στην πραγματική οικονομία της Ελλάδας από το τρίτο τρίμηνο του 2010 και μετά, έχει οδηγήσει ορισμένους δείκτες (π.χ. ποσοστιαία πορεία όγκου λιανικών πωλήσεων κ.λπ.) σε χαμηλότερα ποσοστά υποχώρησης τους καλοκαιρινούς μήνες σε σχέση με την αντίστοιχη περυσινή περίοδο.
Η επιδείνωση όμως της κατάστασης είναι πεντακάθαρη μετά το πέρας των διακοπών και ενδεικτικό είναι το στοιχείο ότι η Εθνική Τράπεζα ανεβάζει τη φετινή υποχώρηση του ΑΕΠ στο -5,8%, παρά το γεγονός ότι το περυσινό τελευταίο τρίμηνο (μαζικές απεργιακές κινητοποιήσεις κ.λπ.) ήταν εφιαλτικό όσον αφορά στις οικονομικές επιδόσεις…
Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας αδυναμίας για την αγορά είναι επίσης και η δυσχερής θέση των τραπεζών, οι οποίες σε ένα περιβάλλον δυσκολότερης ρευστότητας και αυστηρότερης επιτήρησης (βλέπε BlackRock) θα δυσκολευτούν να συνεχίσουν την άκρατη πολιτική επιμηκύνσεων δανείων και άλλων «διευκολύνσεων», που μέχρι τώρα πρόσφεραν συστηματικά σε υπερχρεωμένες (με βάση τους δείκτες) επιχειρήσεις.
Κατά μία άποψη, μάλιστα, σε περίπτωση μεγάλου haircut στα ελληνικά ομόλογα και κρατικοποίησης των τραπεζών, η κυβέρνηση θα σπεύσει να συγχωνεύσει τράπεζες και να καθαρίσει μια και καλή τα όποια προβληματικά τους δάνεια. Σκοπός της κυβέρνησης θα είναι να πουλήσει τις τράπεζες «πεντακάθαρες» και σε υψηλές αποτιμήσεις.
Μάλιστα, τα διαθέσιμα κεφάλαια του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας θα δώσουν την ευχέρεια στις τράπεζες να προχωρήσουν σε μεγάλες περικοπές στα δάνεια που έχουν εκχωρήσει, ώστε οι προβληματικές εταιρίες να μπορέσουν να πουληθούν σε ισχυρούς αγοραστές, που είτε δραστηριοποιούνται στην αγορά είτε θα σπεύσουν να εκμεταλλευτούν τη συγκυρία…
Ένας ακόμη λόγος που θα επιδράσει καταλυτικά στη διενέργεια επιχειρηματικών συμφωνιών είναι ένα πιθανό ξεκαθάρισμα της κατάστασης γύρω από το ζήτημα της Ελλάδας τους αμέσως επόμενους μήνες (πολύ πιθανόν ο Οκτώβριος να είναι μια καλή πρόγευση για το τι πρόκειται να ακολουθήσει). Μόλις λοιπόν αρχίσει να ξεκαθαρίζει το όλο ζήτημα, τότε αναμένεται να δούμε τους επιχειρηματικούς ομίλους να ξεκαθαρίζουν:
• Ποιες θυγατρικές τους θα συνεχίσουν να διατηρούν και ποιες θα επιχειρήσουν να ρευστοποιήσουν.
• Κατά πόσον αξίζει οι μέτοχοί τους να προχωρήσουν σε γενναίες αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου, προκειμένου να διατηρηθούν εν ζωή, ή κατά πόσον θα… παραδώσουν τα κλειδιά στις τράπεζες, ή, τέλος πάντων, πού οι δύο πλευρές θα ακολουθήσουν μια… μέση οδό.
Στ.Κοτζαμάνης
