κατάρρευση.Γράφει σήμερα ο Wolfgang Münchau
στους Financial Times:
"Σχεδόν σε όλες τις συζητήσεις για την ευρωζώνη στις οποίες έχω παρευρεθεί πάντα κάποιος υποστηρίζει ότι οι πολιτικοί θα δράσουν όταν η κατάσταση φτάσει στο απροχώρητο είτε με ευρωομόλογα, είτε με...τιτλοποίηση του χρέους, είτε με ποσοτική χαλάρωση, είτε με οτιδήποτε. Το επιχείρημα, ωστόσο, δεν λαμβάνει υπόψη την ανάγκη για άμεση συλλογική δράση.
Την προηγούμενη εβδομάδα η κρίση βρέθηκε σε νέο επίπεδο. Με την εντυπωσιακή αποτυχία της έκδοσης γερμανικών ομολόγων και την ανησυχητική εκτίναξη του βραχυπρόθεσμου κόστους δανεισμού στην Ισπανία και στην Ιταλία, η αγορά κρατικών ομολόγων ανά την ευρωζώνη πρακτικά έχει σταματήσει να λειτουργεί.
Αντίστοιχη είναι η κατάσταση και στον τραπεζικό κλάδο. Βασικά σημεία της οικονομίας της ευρωζώνης έχουν αποκοπεί από την πίστωση. Η ευρωζώνη υπόκειται σε μαζική φυγή των διεθνών επενδυτών και σε μία σιωπηρή φυγή των Ευρωπαίων πολιτών από τις τράπεζες.
Παράλληλα, ο εκμηδενισμός της εμπιστοσύνης έχει ισοπεδώσει τον βασικό πυλώνα της στρατηγικής διάσωσης. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας αντλεί τη δύναμή του από τις εγγυήσεις που παρέχουν οι μέτοχοί του. Καθώς η κρίση διαχέεται στη Γαλλία, στο Βέλγιο, στην Ολλανδία και στην Αυστρία, το ΕFSF επηρεάζεται και εκείνο από τη μετάδοση της νόσου. Αν δεν γίνει κάτι δραστικό σύντομα, η ευρωζώνη μπορεί να διασπαστεί πολύ γρήγορα.
Τεχνικά, το πρόβλημα θα μπορούσε να λυθεί ακόμη και τώρα, αλλά οι επιλογές περιορίζονται σημαντικά. Η ευρωζώνη πρέπει να λάβει πολύ σύντομα τρεις αποφάσεις:
Πρώτον, πρέπει με κάποιον τρόπο να συμφωνηθεί πιο ενεργός ρόλος για την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, είτε με εγγυήσεις για ένα πλαφόν στα spreads των ομολόγων, είτε με στήριξη του EFSF, επιπλέον με μέτρα δραματικής αύξησης της βραχυπρόθεσμης ρευστότητας στον τραπεζικό κλάδο. Αυτό θα αντιμετωπίσει την άμεση απειλή χρεοκοπίας.
Το δεύτερο μέτρο είναι να αποφασιστεί ένα σφιχτό χρονοδιάγραμμα για τα ευρωομόλογα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τα αποκαλεί ομόλογα σταθερότητας. Πραγματικά δεν έχει σημασία πώς θα τα ονομάσουμε. Αυτό που έχει σημασία είναι να έχουν κοινή εγγύηση αξιόπιστου μεγέθους.
Ο παραλογισμός των διασυνοριακών εθνικών εγγυήσεων πρέπει να τελειώσει. Δεν είναι η λύση στο πρόβλημα. Αυτές οι εγγυήσεις είναι πλέον ο βασικός διασπορέας της κρίσης.
Η τρίτη απόφαση που πρέπει να παρθεί είναι η δημοσιονομική ένωση. Αυτό θα περιλαμβάνει μερική απώλεια της εθνικής κυριαρχίας και τη δημιουργία ενός αξιόπιστου θεσμικού πλαισίου για τον χειρισμό της δημοσιονομικής πολιτικής και -μακάρι- θεμάτων της ευρύτερης οικονομικής πολιτικής. Η ευρωζώνη χρειάζεται ένα υπουργείο Οικονομικών, με τα κατάλληλα στελέχη, και όχι ad hoc συντονισμό από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο μεταξύ τυρού και αχλαδίου.
Μαθαίνω ότι υπάρχουν διερευνητικές συζητήσεις για ένα συμβιβαστικό πακέτο σε αυτά τα τρία ζητήματα. Εάν η ευρωπαϊκή σύνοδος μπορέσει να καταλήξει σε συμφωνία στις 9 Δεκεμβρίου, που είναι και η επόμενη προγραμματισμένη σύνοδος, τότε η ευρωζώνη θα επιβιώσει. Εάν όχι, τότε κινδυνεύει με μία βίαιη κατάρρευση. Ακόμη και τότε θα υπάρχει κίνδυνος μακράς ύφεσης, ίσως μεγάλης ύφεσης. Έτσι, ακόμη κι αν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο μπορέσει να συμφωνήσει σε αυτήν την απίθανα φιλόδοξη ατζέντα, οι ηγέτες της θα πρέπει να συνεχίσουν τις μεγάλες προσπάθειες για τους επόμενους μήνες και τα επόμενα χρόνια.
Πόσο πιθανό είναι να επιτευχθεί αυτή η μεγάλη συμφωνία; Κάθε εβδομάδα που περνάει, το πολιτικό και το οικονομικό κόστος της επίλυσης της κρίσης γίνονται μεγαλύτερα. Ακόμη και την προηγούμενη εβδομάδα, η Angela Merkel απέκλεισε τα ευρωομόλογα. Ήταν έξαλλη, όταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε τις δικές της προτάσεις για τη μελλοντική αρχιτεκτονική της ευρωζώνης. Οι οικονομικές συμβουλές που έχει πάρει κατά τη διάρκεια της κρίσης ήταν άθλιες.
Η δική της δημόσια αντίθεση στα ευρωομόλογα είναι πλέον το βασικό εμπόδιο για τη συμφωνία. Δεν μπορώ να δω πώς η Γερμανίδα καγκελάριος θα μπορέσει να απεγκλωβιστεί από αυτούς τους περιορισμούς που έθεσε μόνη της. Εάν ήταν πιο ενημερωμένη, θα μπορούσε να πάει στη σύνοδο με την πρόταση που κατέθεσε η Γερμανική Επιτροπή Οικονομικών Συμβούλων, η οποία κατέληξε σε ένα έξυπνο, αν και περιορισμένο και όχι πλήρως επεξεργασμένο σχέδιο. Προτείνει ένα ομόλογο εξαγοράς χρέους - μία ακόμη ευφυής ονομασία για το ευρωομόλογο. Η ιδέα αφορά ένα αυστηρά προσωρινό ευρωομόλογο, το οποίο τα κράτη-μέλη θα ξεπληρώσουν σε μία συμφωνημένη χρονική περίοδο. Αυτή η πρόταση, αν μη τι άλλο, θα ήταν συμβατή με την πιο περιοριστική ερμηνεία του γερμανικού συντάγματος.
Η εχθρική αντιμετώπιση των ευρωομολόγων από την κ. Merkel σαφέστατα έχει απήχηση στην κοινή γνώμη της χώρας της. Ο γερμανικός Τύπος εκφράστηκε με οργή στις προτάσεις της Κομισιόν. Προσωπικά, βρίσκω έξυπνες τόσο την ίδια την πρόταση όσο και τη χρονική συγκυρία όπου κοινοποιήθηκε. Η Κομισιόν κατάφερε να αλλάξει τη φύση της συζήτησης. Η κ. Merkel μπορεί να πάρει τη δημοσιονομική ένωση που ζητά, αλλά σε αντάλλαγμα θα πρέπει να δεχθεί το ευρωομόλογο. Εάν συμφωνηθούν και τα δύο, τότε το πρόβλημα λύθηκε. Είναι η πρώτη έξυπνη επίσημη πρόταση που είδα κατά τη διάρκεια της κρίσης.
Ακόμη δεν έχω πειστεί ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο μπορεί να καταλήξει σε μία τόσο ουσιαστική συμφωνία, με βάση το ιστορικό του. Βεβαίως, θα υπάρξει κάποια απόφαση, την οποία μάλιστα θα προσπαθήσουν να πουλήσουν ως ένα ευρύ πακέτο. Έτσι κάνουν πάντα. Ο αντίκτυπος αυτών των πακέτων, όμως, γίνεται όλο και πιο βραχύβιος. Μετά την τελευταία σύνοδο, ο αρχικός ενθουσιασμός για τη γελοία ιδέα της μόχλευσης του EFSF εξανεμίστηκε σε λιγότερο από 48 ώρες.
Η καταστροφική δημοπρασία ομολόγων της Ιταλίας την Παρασκευή μας λέει ότι ο χρόνος εξαντλείται. Η ευρωζώνη έχει 10 μέρες στην καλύτερη περίπτωση..
Την προηγούμενη εβδομάδα η κρίση βρέθηκε σε νέο επίπεδο. Με την εντυπωσιακή αποτυχία της έκδοσης γερμανικών ομολόγων και την ανησυχητική εκτίναξη του βραχυπρόθεσμου κόστους δανεισμού στην Ισπανία και στην Ιταλία, η αγορά κρατικών ομολόγων ανά την ευρωζώνη πρακτικά έχει σταματήσει να λειτουργεί.
Αντίστοιχη είναι η κατάσταση και στον τραπεζικό κλάδο. Βασικά σημεία της οικονομίας της ευρωζώνης έχουν αποκοπεί από την πίστωση. Η ευρωζώνη υπόκειται σε μαζική φυγή των διεθνών επενδυτών και σε μία σιωπηρή φυγή των Ευρωπαίων πολιτών από τις τράπεζες.
Παράλληλα, ο εκμηδενισμός της εμπιστοσύνης έχει ισοπεδώσει τον βασικό πυλώνα της στρατηγικής διάσωσης. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας αντλεί τη δύναμή του από τις εγγυήσεις που παρέχουν οι μέτοχοί του. Καθώς η κρίση διαχέεται στη Γαλλία, στο Βέλγιο, στην Ολλανδία και στην Αυστρία, το ΕFSF επηρεάζεται και εκείνο από τη μετάδοση της νόσου. Αν δεν γίνει κάτι δραστικό σύντομα, η ευρωζώνη μπορεί να διασπαστεί πολύ γρήγορα.
Τεχνικά, το πρόβλημα θα μπορούσε να λυθεί ακόμη και τώρα, αλλά οι επιλογές περιορίζονται σημαντικά. Η ευρωζώνη πρέπει να λάβει πολύ σύντομα τρεις αποφάσεις:
Πρώτον, πρέπει με κάποιον τρόπο να συμφωνηθεί πιο ενεργός ρόλος για την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, είτε με εγγυήσεις για ένα πλαφόν στα spreads των ομολόγων, είτε με στήριξη του EFSF, επιπλέον με μέτρα δραματικής αύξησης της βραχυπρόθεσμης ρευστότητας στον τραπεζικό κλάδο. Αυτό θα αντιμετωπίσει την άμεση απειλή χρεοκοπίας.
Το δεύτερο μέτρο είναι να αποφασιστεί ένα σφιχτό χρονοδιάγραμμα για τα ευρωομόλογα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τα αποκαλεί ομόλογα σταθερότητας. Πραγματικά δεν έχει σημασία πώς θα τα ονομάσουμε. Αυτό που έχει σημασία είναι να έχουν κοινή εγγύηση αξιόπιστου μεγέθους.
Ο παραλογισμός των διασυνοριακών εθνικών εγγυήσεων πρέπει να τελειώσει. Δεν είναι η λύση στο πρόβλημα. Αυτές οι εγγυήσεις είναι πλέον ο βασικός διασπορέας της κρίσης.
Η τρίτη απόφαση που πρέπει να παρθεί είναι η δημοσιονομική ένωση. Αυτό θα περιλαμβάνει μερική απώλεια της εθνικής κυριαρχίας και τη δημιουργία ενός αξιόπιστου θεσμικού πλαισίου για τον χειρισμό της δημοσιονομικής πολιτικής και -μακάρι- θεμάτων της ευρύτερης οικονομικής πολιτικής. Η ευρωζώνη χρειάζεται ένα υπουργείο Οικονομικών, με τα κατάλληλα στελέχη, και όχι ad hoc συντονισμό από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο μεταξύ τυρού και αχλαδίου.
Μαθαίνω ότι υπάρχουν διερευνητικές συζητήσεις για ένα συμβιβαστικό πακέτο σε αυτά τα τρία ζητήματα. Εάν η ευρωπαϊκή σύνοδος μπορέσει να καταλήξει σε συμφωνία στις 9 Δεκεμβρίου, που είναι και η επόμενη προγραμματισμένη σύνοδος, τότε η ευρωζώνη θα επιβιώσει. Εάν όχι, τότε κινδυνεύει με μία βίαιη κατάρρευση. Ακόμη και τότε θα υπάρχει κίνδυνος μακράς ύφεσης, ίσως μεγάλης ύφεσης. Έτσι, ακόμη κι αν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο μπορέσει να συμφωνήσει σε αυτήν την απίθανα φιλόδοξη ατζέντα, οι ηγέτες της θα πρέπει να συνεχίσουν τις μεγάλες προσπάθειες για τους επόμενους μήνες και τα επόμενα χρόνια.
Πόσο πιθανό είναι να επιτευχθεί αυτή η μεγάλη συμφωνία; Κάθε εβδομάδα που περνάει, το πολιτικό και το οικονομικό κόστος της επίλυσης της κρίσης γίνονται μεγαλύτερα. Ακόμη και την προηγούμενη εβδομάδα, η Angela Merkel απέκλεισε τα ευρωομόλογα. Ήταν έξαλλη, όταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε τις δικές της προτάσεις για τη μελλοντική αρχιτεκτονική της ευρωζώνης. Οι οικονομικές συμβουλές που έχει πάρει κατά τη διάρκεια της κρίσης ήταν άθλιες.
Η δική της δημόσια αντίθεση στα ευρωομόλογα είναι πλέον το βασικό εμπόδιο για τη συμφωνία. Δεν μπορώ να δω πώς η Γερμανίδα καγκελάριος θα μπορέσει να απεγκλωβιστεί από αυτούς τους περιορισμούς που έθεσε μόνη της. Εάν ήταν πιο ενημερωμένη, θα μπορούσε να πάει στη σύνοδο με την πρόταση που κατέθεσε η Γερμανική Επιτροπή Οικονομικών Συμβούλων, η οποία κατέληξε σε ένα έξυπνο, αν και περιορισμένο και όχι πλήρως επεξεργασμένο σχέδιο. Προτείνει ένα ομόλογο εξαγοράς χρέους - μία ακόμη ευφυής ονομασία για το ευρωομόλογο. Η ιδέα αφορά ένα αυστηρά προσωρινό ευρωομόλογο, το οποίο τα κράτη-μέλη θα ξεπληρώσουν σε μία συμφωνημένη χρονική περίοδο. Αυτή η πρόταση, αν μη τι άλλο, θα ήταν συμβατή με την πιο περιοριστική ερμηνεία του γερμανικού συντάγματος.
Η εχθρική αντιμετώπιση των ευρωομολόγων από την κ. Merkel σαφέστατα έχει απήχηση στην κοινή γνώμη της χώρας της. Ο γερμανικός Τύπος εκφράστηκε με οργή στις προτάσεις της Κομισιόν. Προσωπικά, βρίσκω έξυπνες τόσο την ίδια την πρόταση όσο και τη χρονική συγκυρία όπου κοινοποιήθηκε. Η Κομισιόν κατάφερε να αλλάξει τη φύση της συζήτησης. Η κ. Merkel μπορεί να πάρει τη δημοσιονομική ένωση που ζητά, αλλά σε αντάλλαγμα θα πρέπει να δεχθεί το ευρωομόλογο. Εάν συμφωνηθούν και τα δύο, τότε το πρόβλημα λύθηκε. Είναι η πρώτη έξυπνη επίσημη πρόταση που είδα κατά τη διάρκεια της κρίσης.
Ακόμη δεν έχω πειστεί ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο μπορεί να καταλήξει σε μία τόσο ουσιαστική συμφωνία, με βάση το ιστορικό του. Βεβαίως, θα υπάρξει κάποια απόφαση, την οποία μάλιστα θα προσπαθήσουν να πουλήσουν ως ένα ευρύ πακέτο. Έτσι κάνουν πάντα. Ο αντίκτυπος αυτών των πακέτων, όμως, γίνεται όλο και πιο βραχύβιος. Μετά την τελευταία σύνοδο, ο αρχικός ενθουσιασμός για τη γελοία ιδέα της μόχλευσης του EFSF εξανεμίστηκε σε λιγότερο από 48 ώρες.
Η καταστροφική δημοπρασία ομολόγων της Ιταλίας την Παρασκευή μας λέει ότι ο χρόνος εξαντλείται. Η ευρωζώνη έχει 10 μέρες στην καλύτερη περίπτωση..
