Είναι τόσο έντονοι πλέον οι κίνδυνοι που λίγοι οικονομολόγοι είναι διατεθειμένοι να στοιχηματίσουν ενάντια σε μία νέα παγκόσμια ύφεση για το 2012. Κατά κοινή ομολογία, οι προοπτικές για την οικονομία είναι πιο σκοτεινές σήμερα από ό,τι ήταν στις αρχές του φθινοπώρου..Γράφει σήμερα ο Chris Giles
στους Financial Times:
"Η κρίση στην ευρωζώνη έχει επιδεινωθεί, μεταδίδεται στην Ιταλία και στην Ισπανία και πλέον χτυπάει και την πόρτα της Γαλλίας. Η ανάκαμψη παραμένει..παραμένει αδύναμη και σε άλλες ανεπτυγμένες οικονομίες. Και οι αναπτυσσόμενες αγορές αρχίζουν να νιώθουν και αυτές την πίεση.
Οι αξιωματούχοι αγωνιούν. Η Christine Lagarde, η γενική διευθύντρια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, κατ’ επανάληψη προειδοποίησε τον Σεπτέμβριο ότι η παγκόσμια οικονομία εισέρχεται σε επικίνδυνη φάση. Τον Δεκέμβριο είπε πως η απειλή γίνεται πραγματικότητα. «Οι προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας είναι χαμηλότερες και σε ορισμένες περιπτώσεις πολύ χαμηλότερες από ό,τι είχαμε αρχικά εκτιμήσει», δήλωσε σε δημοσιογράφους αυτόν τον μήνα από τη Βραζιλία.
Η βαθύτερη κατήφεια έχει επηρεάσει και τον ΟΟΣΑ. Ο Pier Carlo Padoan, ο επικεφαλής ανάλυσης του Οργανισμού, δήλωσε: «Ανησυχούμε μήπως οι αξιωματούχοι δεν αναγνωρίσουν την επείγουσα ανάγκη για λήψη αποφασιστικής δράσης ώστε να αντιμετωπιστούν οι πραγματικοί και αυξανόμενοι κίνδυνοι της διεθνούς οικονομίας».
Την ίδια άποψη εκφράζει και η Goldman Sachs. Ο επικεφαλής ανάλυσης για την οικονομία των ΗΠΑ, Jan Hatzius, δήλωσε πως η ανάπτυξη σε πολλές ανεπτυγμένες οικονομίες εμποδίζεται από την υψηλότερη φορολογία και τις προσπάθειες αποπληρωμής του χρέους νοικοκυριών και επιχειρήσεων. «Με αυτόν τον συνδυασμό, πιθανότατα θα έχουμε ακόμη δύο χρόνια υποτονικής ανάπτυξης στις μεγαλύτερες ανεπτυγμένες οικονομίες μέχρι και το 2013», υποστήριξε.
Πιο αποθαρρυντική είναι η εκτίμηση του Eswar Prasad του Brookings Institution. «Στις αρχές του 2009 ήταν δύσκολο να βρει κανείς μια αχτίδα ελπίδας. Βρισκόμαστε και πάλι στο ίδιο σημείο. Αυτό που διαφέρει τώρα είναι πως η κρίση του 2008 έχει δημιουργήσει ένα τεράστιο βάρος χρέους, που τώρα προκαλεί πιο σφιχτούς περιορισμούς στην πολιτική».
Παρότι οι οικονομολόγοι αγωνιούν για το 2012, δεν υποφέρουν όλες οι οικονομίες. Ακόμη και στην Ευρώπη, το ποσοστό της απασχόλησης στη Γερμανία άγγιξε το υψηλότερο επίπεδο από την επανένωση, αντικατοπτρίζοντας το χάσμα ανάμεσα στη γερμανική ευημερία και στα δεινά της περιφέρειας της ευρωζώνης.
Αν και οι προβλέψεις αναθεωρούνται πτωτικά κάθε εβδομάδα, οι οικονομικοί αναλυτές σε γενικές γραμμές εκτιμούν ότι η παγκόσμια οικονομία θα αναπτυχθεί οριακά λιγότερο από 3% το 2012 -ποσοστό χαμηλότερο κατά 1 ποσοστιαία μονάδα από την ανάπτυξη του 4% που καταγράφηκε το 2011- και πως το μεγαλύτερο ποσοστό αυτής της ανάπτυξης θα προκύψει από τις αναπτυσσόμενες οικονομίες.
Το επίκεντρο της τρέχουσας κρίσης είναι η Ευρώπη, όπου οι οικονομίες εντός και εκτός ευρωζώνης φαίνεται πως βρίσκονται στα πρόθυρα της ύφεσης. Οι ελπίδες για το μεγάλο μπαζούκα, που θα αποτρέψει τη μετάδοση της κρίσης στην Ιταλία και στην Ισπανία, σβήνουν. Έτσι οι κυβερνήσεις, τα νοικοκυριά και επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν υψηλότερα επιτόκια στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης, ακόμη και εάν ο θεσμικός δανεισμός παραμένει σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα.
Λίγοι εκτιμούν ότι η ευρωζώνη θα αναρρώσει γρήγορα. Οι περισσότεροι βλέπουν συρρίκνωση της οικονομίας της στις αρχές του 2012 και σχεδόν στασιμότητα για χώρες όπως η Βρετανία, που βρίσκονται κοντά στην ευρωζώνη.
Καθώς η προσφορά χρήματος συρρικνώνεται με τον ταχύτερο ρυθμό από τις αρχές του 2009, ο Neville Hill της Credit Suisse παρατηρεί ότι «για τους θεσμικούς οργανισμούς που καθορίζουν τη νομισματική πολιτική -όπως τη ΕΚΤ και την Bundesbank- θα πρέπει να χτυπούν τα προειδοποιητικά καμπανάκια».
Οι περισσότεροι αναλυτές εξακολουθούν να θεωρούν ότι το ευρώ θα επιβιώσει όχι επειδή οι αξιωματούχοι έλυσαν τα προβλήματα. Το καλύτερο που ήλπιζαν ότι θα γίνει στην τελευταία σύνοδο ήταν να μετατραπεί η επείγουσα κρίση σε... χρόνια φάση.
Για τις ΗΠΑ, οι περισσότεροι αναλυτές θεωρούν ότι η χώρα θα οδεύσει στις εκλογές με ήπια ανάκαμψη. Δεδομένου ότι το ποσοστό της ανεργίας μειώνεται και ο ρυθμός ανάπτυξης είναι υψηλότερος από ό,τι στην Ευρώπη, με στήριξη από τις μεγαλύτερες καταναλωτικές δαπάνες, τα τελευταία στοιχεία δείχνουν συνεχιζόμενη ανάπτυξη, χωρίς όμως εντυπωσιακό ρυθμό.
Κανείς, πάντως, δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι το 2012 θα είναι ήσυχη χρονιά για την αμερικανική οικονομία, αφού έρχονται εκλογές, η πολιτική οδηγείται στα άκρα, ενώ στις αμερικανικές ακτές πλησιάζει η καταιγίδα από την Ευρώπη. Ο Willem Buiter, επικεφαλής ανάλυσης της Citi, υποστηρίζει ότι ακόμη και με μέτρια ανάπτυξη «δεν εκτιμούμε ότι θα υπάρξει σημαντική αύξηση της απασχόλησης την περίοδο 2012-2013».
Ενόσω κλονίζεται η Ευρώπη, ο πιο σημαντικός παράγοντας για την οικονομία θα είναι το Κογκρέσο να παρατείνει τη μείωση της φορολογίας εισοδήματος, που λήγει στα τέλη του 2011, εκτιμά ο Julian Callow της Barclays Capital.
Ενώ για τις ανεπτυγμένες οικονομίες ξεκινά μία ακόμη απογοητευτική χρονιά, η κινητήριος δύναμη διεθνώς μετακινείται πιο αποφασιστικά προς τις μεγάλες αναπτυσσόμενες αγορές. Ο Gerard Lyons, της Standard Chartered, δηλώνει πως τα θεμελιώδη οικονομικά στοιχεία της Δύσης είναι φτωχά, με σημαντική αποδυνάμωση της εμπιστοσύνης. «Αντιθέτως, στις αναπτυσσόμενες αγορές, τα θεμελιώδη στοιχεία είναι καλά, το ποτήρι είναι μισογεμάτο και η εμπιστοσύνη κραταιή».
Και εκεί, όμως, προβλήματα υπάρχουν. Η Κίνα, η πιο σημαντική αναπτυσσόμενη οικονομία, το 2011 αντιστοιχούσε στο 40% της παγκόσμιας παραγωγής, σύμφωνα με τη Nomura. «Βεβαίως ανησυχούμε για τον κίνδυνο ανώμαλης προσγείωσης της κινεζικής οικονομίας», αναφέρει ο Paul Sheard, ο επικεφαλής ανάλυσης της Nomura.
Η Κίνα νιώθει και εκείνη τις επιπτώσεις από την επιβράδυνση που καταγράφεται στον υπόλοιπο κόσμο και οι Αρχές της αρχίζουν να ανησυχούν για τη δυνατότητά τους να διατηρήσουν την ανάπτυξη. Τουλάχιστον επιβραδύνεται ο πληθωρισμός, γεγονός που δίνει τη δυνατότητα για αναπτυξιακή πολιτική, όπως επισημαίνει ο Qu Hongbin της HSBC.
«Ο βασικός μακροοικονομικός κίνδυνος στην Κίνα είναι πως θα γυρίσει γρήγορα από πληθωρισμό σε αντιπληθωρισμό, γεγονός που θα απαιτήσει πιο επιθετική χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής τον επόμενο χρόνο», αναφέρει ο ίδιος.
Πολιτικές που εφαρμόστηκαν το 2009, όπως η αύξηση των δαπανών για υποδομές κι οι επενδύσεις των κρατικών επιχειρήσεων και για την ανέγερση κατοικιών, ενδέχεται να επαναληφθούν, παρότι αυτές οι κεφαλαιουχικές επενδύσεις δεν θα έχουν κανένα μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα για την εξισορρόπηση της παγκόσμιας οικονομίας.
Για τις υπόλοιπες αναπτυσσόμενες οικονομίες, προβλέπεται διατήρηση της ανάπτυξης, αν και σε βραδύτερο ρυθμό. Η ανατολική Ευρώπη, όπου συνυπολογίζεται και η Τουρκία, είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στην κρίση της ευρωζώνης και οι τράπεζες θέλουν να επαναπατρίσουν τα κεφάλαιά τους. Στη Λατινική Αμερική η ανάπτυξη επιβραδύνεται γιατί σβήνει το ράλι στις τιμές των εμπορευμάτων και η Αφρική, παρά τη σημαντική βελτίωση της κατάστασης, εξακολουθεί να επηρεάζεται από την παγκόσμια επιβράδυνση.
Σε γενικές γραμμές, η οικονομία διεθνώς βρίσκεται σε επικίνδυνη φάση. Οι ανεπτυγμένες χώρες δεν έχουν ακόμη ανακάμψει από την κρίση του 2008-2009 και υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα για τη δυνατότητα των αναπτυσσόμενων να δημιουργήσουν αυτοτροφοδοτούμενη ανάπτυξη. Μετά την ισχυρή ανάκαμψη του 2010, το 2011 ήταν μία τεράστια απογοήτευση".
ΠΗΓΗ: FT.com
Οι αξιωματούχοι αγωνιούν. Η Christine Lagarde, η γενική διευθύντρια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, κατ’ επανάληψη προειδοποίησε τον Σεπτέμβριο ότι η παγκόσμια οικονομία εισέρχεται σε επικίνδυνη φάση. Τον Δεκέμβριο είπε πως η απειλή γίνεται πραγματικότητα. «Οι προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας είναι χαμηλότερες και σε ορισμένες περιπτώσεις πολύ χαμηλότερες από ό,τι είχαμε αρχικά εκτιμήσει», δήλωσε σε δημοσιογράφους αυτόν τον μήνα από τη Βραζιλία.
Η βαθύτερη κατήφεια έχει επηρεάσει και τον ΟΟΣΑ. Ο Pier Carlo Padoan, ο επικεφαλής ανάλυσης του Οργανισμού, δήλωσε: «Ανησυχούμε μήπως οι αξιωματούχοι δεν αναγνωρίσουν την επείγουσα ανάγκη για λήψη αποφασιστικής δράσης ώστε να αντιμετωπιστούν οι πραγματικοί και αυξανόμενοι κίνδυνοι της διεθνούς οικονομίας».
Την ίδια άποψη εκφράζει και η Goldman Sachs. Ο επικεφαλής ανάλυσης για την οικονομία των ΗΠΑ, Jan Hatzius, δήλωσε πως η ανάπτυξη σε πολλές ανεπτυγμένες οικονομίες εμποδίζεται από την υψηλότερη φορολογία και τις προσπάθειες αποπληρωμής του χρέους νοικοκυριών και επιχειρήσεων. «Με αυτόν τον συνδυασμό, πιθανότατα θα έχουμε ακόμη δύο χρόνια υποτονικής ανάπτυξης στις μεγαλύτερες ανεπτυγμένες οικονομίες μέχρι και το 2013», υποστήριξε.
Πιο αποθαρρυντική είναι η εκτίμηση του Eswar Prasad του Brookings Institution. «Στις αρχές του 2009 ήταν δύσκολο να βρει κανείς μια αχτίδα ελπίδας. Βρισκόμαστε και πάλι στο ίδιο σημείο. Αυτό που διαφέρει τώρα είναι πως η κρίση του 2008 έχει δημιουργήσει ένα τεράστιο βάρος χρέους, που τώρα προκαλεί πιο σφιχτούς περιορισμούς στην πολιτική».
Παρότι οι οικονομολόγοι αγωνιούν για το 2012, δεν υποφέρουν όλες οι οικονομίες. Ακόμη και στην Ευρώπη, το ποσοστό της απασχόλησης στη Γερμανία άγγιξε το υψηλότερο επίπεδο από την επανένωση, αντικατοπτρίζοντας το χάσμα ανάμεσα στη γερμανική ευημερία και στα δεινά της περιφέρειας της ευρωζώνης.
Αν και οι προβλέψεις αναθεωρούνται πτωτικά κάθε εβδομάδα, οι οικονομικοί αναλυτές σε γενικές γραμμές εκτιμούν ότι η παγκόσμια οικονομία θα αναπτυχθεί οριακά λιγότερο από 3% το 2012 -ποσοστό χαμηλότερο κατά 1 ποσοστιαία μονάδα από την ανάπτυξη του 4% που καταγράφηκε το 2011- και πως το μεγαλύτερο ποσοστό αυτής της ανάπτυξης θα προκύψει από τις αναπτυσσόμενες οικονομίες.
Το επίκεντρο της τρέχουσας κρίσης είναι η Ευρώπη, όπου οι οικονομίες εντός και εκτός ευρωζώνης φαίνεται πως βρίσκονται στα πρόθυρα της ύφεσης. Οι ελπίδες για το μεγάλο μπαζούκα, που θα αποτρέψει τη μετάδοση της κρίσης στην Ιταλία και στην Ισπανία, σβήνουν. Έτσι οι κυβερνήσεις, τα νοικοκυριά και επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν υψηλότερα επιτόκια στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης, ακόμη και εάν ο θεσμικός δανεισμός παραμένει σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα.
Λίγοι εκτιμούν ότι η ευρωζώνη θα αναρρώσει γρήγορα. Οι περισσότεροι βλέπουν συρρίκνωση της οικονομίας της στις αρχές του 2012 και σχεδόν στασιμότητα για χώρες όπως η Βρετανία, που βρίσκονται κοντά στην ευρωζώνη.
Καθώς η προσφορά χρήματος συρρικνώνεται με τον ταχύτερο ρυθμό από τις αρχές του 2009, ο Neville Hill της Credit Suisse παρατηρεί ότι «για τους θεσμικούς οργανισμούς που καθορίζουν τη νομισματική πολιτική -όπως τη ΕΚΤ και την Bundesbank- θα πρέπει να χτυπούν τα προειδοποιητικά καμπανάκια».
Οι περισσότεροι αναλυτές εξακολουθούν να θεωρούν ότι το ευρώ θα επιβιώσει όχι επειδή οι αξιωματούχοι έλυσαν τα προβλήματα. Το καλύτερο που ήλπιζαν ότι θα γίνει στην τελευταία σύνοδο ήταν να μετατραπεί η επείγουσα κρίση σε... χρόνια φάση.
Για τις ΗΠΑ, οι περισσότεροι αναλυτές θεωρούν ότι η χώρα θα οδεύσει στις εκλογές με ήπια ανάκαμψη. Δεδομένου ότι το ποσοστό της ανεργίας μειώνεται και ο ρυθμός ανάπτυξης είναι υψηλότερος από ό,τι στην Ευρώπη, με στήριξη από τις μεγαλύτερες καταναλωτικές δαπάνες, τα τελευταία στοιχεία δείχνουν συνεχιζόμενη ανάπτυξη, χωρίς όμως εντυπωσιακό ρυθμό.
Κανείς, πάντως, δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι το 2012 θα είναι ήσυχη χρονιά για την αμερικανική οικονομία, αφού έρχονται εκλογές, η πολιτική οδηγείται στα άκρα, ενώ στις αμερικανικές ακτές πλησιάζει η καταιγίδα από την Ευρώπη. Ο Willem Buiter, επικεφαλής ανάλυσης της Citi, υποστηρίζει ότι ακόμη και με μέτρια ανάπτυξη «δεν εκτιμούμε ότι θα υπάρξει σημαντική αύξηση της απασχόλησης την περίοδο 2012-2013».
Ενόσω κλονίζεται η Ευρώπη, ο πιο σημαντικός παράγοντας για την οικονομία θα είναι το Κογκρέσο να παρατείνει τη μείωση της φορολογίας εισοδήματος, που λήγει στα τέλη του 2011, εκτιμά ο Julian Callow της Barclays Capital.
Ενώ για τις ανεπτυγμένες οικονομίες ξεκινά μία ακόμη απογοητευτική χρονιά, η κινητήριος δύναμη διεθνώς μετακινείται πιο αποφασιστικά προς τις μεγάλες αναπτυσσόμενες αγορές. Ο Gerard Lyons, της Standard Chartered, δηλώνει πως τα θεμελιώδη οικονομικά στοιχεία της Δύσης είναι φτωχά, με σημαντική αποδυνάμωση της εμπιστοσύνης. «Αντιθέτως, στις αναπτυσσόμενες αγορές, τα θεμελιώδη στοιχεία είναι καλά, το ποτήρι είναι μισογεμάτο και η εμπιστοσύνη κραταιή».
Και εκεί, όμως, προβλήματα υπάρχουν. Η Κίνα, η πιο σημαντική αναπτυσσόμενη οικονομία, το 2011 αντιστοιχούσε στο 40% της παγκόσμιας παραγωγής, σύμφωνα με τη Nomura. «Βεβαίως ανησυχούμε για τον κίνδυνο ανώμαλης προσγείωσης της κινεζικής οικονομίας», αναφέρει ο Paul Sheard, ο επικεφαλής ανάλυσης της Nomura.
Η Κίνα νιώθει και εκείνη τις επιπτώσεις από την επιβράδυνση που καταγράφεται στον υπόλοιπο κόσμο και οι Αρχές της αρχίζουν να ανησυχούν για τη δυνατότητά τους να διατηρήσουν την ανάπτυξη. Τουλάχιστον επιβραδύνεται ο πληθωρισμός, γεγονός που δίνει τη δυνατότητα για αναπτυξιακή πολιτική, όπως επισημαίνει ο Qu Hongbin της HSBC.
«Ο βασικός μακροοικονομικός κίνδυνος στην Κίνα είναι πως θα γυρίσει γρήγορα από πληθωρισμό σε αντιπληθωρισμό, γεγονός που θα απαιτήσει πιο επιθετική χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής τον επόμενο χρόνο», αναφέρει ο ίδιος.
Πολιτικές που εφαρμόστηκαν το 2009, όπως η αύξηση των δαπανών για υποδομές κι οι επενδύσεις των κρατικών επιχειρήσεων και για την ανέγερση κατοικιών, ενδέχεται να επαναληφθούν, παρότι αυτές οι κεφαλαιουχικές επενδύσεις δεν θα έχουν κανένα μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα για την εξισορρόπηση της παγκόσμιας οικονομίας.
Για τις υπόλοιπες αναπτυσσόμενες οικονομίες, προβλέπεται διατήρηση της ανάπτυξης, αν και σε βραδύτερο ρυθμό. Η ανατολική Ευρώπη, όπου συνυπολογίζεται και η Τουρκία, είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στην κρίση της ευρωζώνης και οι τράπεζες θέλουν να επαναπατρίσουν τα κεφάλαιά τους. Στη Λατινική Αμερική η ανάπτυξη επιβραδύνεται γιατί σβήνει το ράλι στις τιμές των εμπορευμάτων και η Αφρική, παρά τη σημαντική βελτίωση της κατάστασης, εξακολουθεί να επηρεάζεται από την παγκόσμια επιβράδυνση.
Σε γενικές γραμμές, η οικονομία διεθνώς βρίσκεται σε επικίνδυνη φάση. Οι ανεπτυγμένες χώρες δεν έχουν ακόμη ανακάμψει από την κρίση του 2008-2009 και υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα για τη δυνατότητα των αναπτυσσόμενων να δημιουργήσουν αυτοτροφοδοτούμενη ανάπτυξη. Μετά την ισχυρή ανάκαμψη του 2010, το 2011 ήταν μία τεράστια απογοήτευση".
ΠΗΓΗ: FT.com
