Η προχθεσινή απόφαση της Διεθνούς Ένωσης Συμφωνιών Ανταλλαγών Παραγώγων (ISDA) ότι η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα (PSI) στο πρόγραμμα απομείωσης του ελληνικού χρέους δεν συνιστά πιστωτικό γεγονός έγινε διεθνώς δεκτή με ανακούφιση.
Τα πιο αυθόρμητα επιφωνήματα όμως δεν ακούστηκαν στην Αθήνα, αλλά στο Βερολίνο, το Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη, όπου... κυβερνητικά στελέχη, τραπεζίτες, χρηματιστές και λοιποί παράγοντες των αγορών είχαν χάσει τον ύπνο τους μπροστά στο ενδεχόμενο ενεργοποίησης των συμβολαίων ανταλλαγής πιστωτικού κινδύνου (credit default swaps ή CDS) για το ελληνικό χρέος.
Ωστόσο, η αγωνία τους μετριάστηκε προσωρινά μόνο. Διότι μπορεί να αποφεύχθηκαν οι συνέπειες ενός άμεσου χαρακτηρισμού του ελληνικού PSI ως πιστωτικό γεγονός, όμως, πλέον καλούνται να αναμετρηθούν με το ενδεχόμενο απαξίωσης ολόκληρης της αγοράς CDS για την ασφάλιση κρατικού (κι όχι μόνο) χρέους, η νοητή αξία της οποίας εκτιμάται σε 32 τρισ. δολάρια.
Τα CDS είναι ένα είδος παραγώγων που διατίθενται ως ασφάλεια των επενδυτών έναντι πιθανής αθέτησης πληρωμών του οφειλέτη τους. Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, σχεδόν το 95% της έκθεσης του διεθνούς τραπεζικού κλάδου στην εν λόγω αγορά αντιστοιχεί σε 5 χρηματο-οικονομικούς κολοσσούς: τις αμερικανικές JPMorgan Chase, Citigroup, Bank of America και Goldman Sachs, καθώς και τη βρετανική HSBC.
Η αγορά των CDS είναι πλήρως απελευθερωμένη, ως εκ τούτου δεν προαπαιτείται ο εκδότης ενός τέτοιου παραγώγου να διαθέτει τα κεφάλαια για να το πληρώσει.
Τα CDS μοιάζουν περισσότερο με στοιχήματα ωσάν αυτά που γίνονται σε ένα καζίνο. Μόνο που στο καζίνο όταν κερδίσουν όσοι ποντάρουν και ζητήσουν τα λεφτά τους, τότε τινάζεται η μπάνκα στον αέρα.
Το επίκεντρο
Κάτι αντίστοιχο παραλίγο να συμβεί στην αγορά των CDS με επίκεντρο την Ελλάδα. Η τελευταία ξεκίνησε αυτήν την εβδομάδα το πρόγραμμα ανταλλαγής ομολόγων της με εθελοντική συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα (PSI). Ως συνέπεια υποβαθμίστηκε σε αξιολόγηση «επιλεκτικής χρεοκοπίας» από τον οίκο Standard & Poor's.
Το τι συνιστά ένα «πιστωτικό γεγονός» κι αν αυτό με τη σειρά του συνιστά «στάση πληρωμών» πυροδοτώντας την εξόφληση των CDS καθορίζεται από την ISDA. Ωστόσο, η αρμόδια αυτή αρχή ελέγχεται από τις μεγαλύτερες τράπεζες και hedge funds του πλανήτη. Αυτό με όρους καζίνου, σημαίνει ότι η μπάνκα αποφασίζει για το αν αυτή οφείλει να πληρώσει.
Κάτι που διαπίστωσε με τρόμο η MF Global, ένας μείζον παίκτης στην παγκόσμια αγορά παραγώγων μέχρι τη στιγμή της χρεοκοπίας της στις 30 Οκτωβρίου του 2011.
Η τελευταία έκανε το «λάθος» να επενδύσει σε ομόλογα υπερχρεωμένων χωρών της Ευρωζώνης.
Όταν οι Ευρωπαίοι ηγέτες συμφώνησαν στην απομείωση του ελληνικού χρέους κατά 50%, η MF Global βρέθηκε εκτεθειμένη. Κανονικά θα έπρεπε να είχε προστατευτεί μέσω των CDS που κατείχε, αλλά εφόσον η ISDA δεν αναγνωρίζει «πιστωτικό γεγονός» στην Ελλάδα, δεν μπόρεσε να καλύψει τις ζημιές της. Η μπάνκα κέρδισε, διότι ήταν σε θέση να καθορίσει τι συνιστά «κέρδος». Τι θα συμβεί, ωστόσο, αν η Ελλάδα ή οποιαδήποτε άλλη χώρα επιλέξει το δρόμο της εξόδου από το ευρώ και αρνηθεί να πληρώσει τα χρέη της; Η ISDA πολύ δύσκολα θα αποφύγει να κηρύξει «στάση πληρωμών».
Εστία μόλυνσης
Υπάρχουν πολλές Κασσάνδρες που θεωρούν ότι παρά το νέο σχέδιο διάσωσης, η Ελλάδα δεν θα αποφύγει την κανονική χρεοκοπία. Ορισμένοι δε εκτιμούν ότι αυτό μπορεί να συμβεί ακόμα και μέσα στο Μάρτιο. Άλλοι, όπως ο διάσημος οικονομολόγος Νουριέλ Ρουμπίνι, καλούν την Αθήνα να βγει από το ευρώ όσο πιο γρήγορα γίνεται. Μάλιστα, κάποιοι παράγοντες της αγοράς ισχυρίζονται ότι μια ελληνική πτώχευση δεν θα είχε τόσο τρομακτικό αντίκτυπο. Δεδομένου ότι η συνολική νοητή αξία των ελληνικών CDS εκτιμάται γύρω στα 54 δισ. ευρώ, ο έγκυρος οίκος Depository Trust & Clearing Corporation (DTCC), ο οποίος πραγματοποιεί σχετικές αναλύσεις, εκτιμά πως το καθαρό ποσό που θα έπρεπε να μετακινηθεί από τράπεζα σε τράπεζα ως συνέπεια εξόφλησης απαιτήσεων CDS από μια στάση πληρωμών της Ελλάδας, περιορίζεται σε μόλις 2,68 δισ. ευρώ,. Αν οι υπολογισμοί της DTCC είναι σωστοί, η αγορά CDS για το ελληνικό χρέος δεν θα επιδεινώσει ιδιαίτερα τις συνέπειες από μια στάση πληρωμών της Ελλάδας.
Εκτός εάν αποτελέσει εστία? μολύνσεως. Τι σημαίνει αυτό;
Οι παίκτες στην αγορά παραγώγων που έχουν επιλέξει να ασφαλίσουν τα στοιχήματά τους ποντάροντας και στο «άσπρο» και στο «μαύρο» δεν θα μπορούν να εξαργυρώσουν τα κερδισμένα στοιχήματα. Κι αυτό σημαίνει ότι δεν θα μπορέσουν να βρουν χρήματα για να εξοφλήσουν τα αποτυχημένα στοιχήματά τους, εξωθώντας και τους υπόλοιπους παίκτες να κάνουν στάση πληρωμών επί των αποτυχημένων τους στοιχημάτων. Η «μόλυνση» αυτή μπορεί να εξαπλωθεί τάχιστα στο διεθνές τραπεζικό σύστημα και να απειλήσει με κατάρρευση την πυραμίδα των 32 τρισ. δολαρίων.
Αυτή ακριβώς η απειλητική δυναμική έκανε τον δισεκατομμυριούχο μεγαλοεπενδυτή, Ουόρεν Μπάφετ, να χαρακτηρίσει τα παράγωγα «όπλα μαζικής οικονομικής καταστροφής».
Μόνο που ακόμα κι αν οι Κασσάνδρες δεν επαληθευτούν, η Ελλάδα δεν χρεοκοπήσει και τα CDS δεν ενεργοποιηθούν, το ελληνικό PSI επέφερε πολύ μεγάλο πλήγμα στην αξιοπιστία των CDS ως εργαλείο ασφάλισης ομολογιούχων.
Στημένο παιχνίδι
Με την προχθεσινή της απόφαση η ISDA έσωσε μεν την μπάνκα, όμως, κατ' ουσίαν ακύρωσε την αξιοπιστία μιας τεράστιας αγοράς με μέγεθος όσο το μισό παγκόσμιο ΑΕΠ!
Όταν το παιχνίδι των μεγάλων πιστωτικών ιδρυμάτων που κρύβονται πίσω από την ISDA αποδεικνύεται τόσο στημένο, τότε αμφισβητείται η νομιμότητα ολόκληρης της αγοράς. Ποιος θα αγοράσει στο μέλλον CDS; Ποιος θα πληρώσει αν η ISDA αποφασίσει να ενεργοποιηθούν τα CDS που κατέχει; Οι απαντήσεις είναι εύλογες.
Το ίδιο και οι αναταράξεις που αναμένεται να προκαλέσει στην παγκόσμια αγορά παραγώγων και μέσω αυτής στο διεθνές τραπεζικό σύστημα (φανερό ή σκιώδες) η πιστωτική περιπέτεια της Ελλάδας.
Γ.Μαύρος/ημερησια
