Η Ελλάδα έχει τα εχέγγυα για να δείξει στην παγκόσμια οικονομική κοινότητα ότι η έξοδός της από την κρίση και η ανάκαμψη της οικονομίας της είναι εφικτή και μπορεί να συντελεστεί ακόμη και από το επόμενο έτος, αναφέρει η Alpha Bank στο τελευταίο εβδομαδιαίο οικονομικό της δελτίο.
Όπως σημειώνει η Alpha Bank, με την ελληνική κοινωνία να χειμάζεται ενόψει και των νέων επώδυνων μέτρων ύψους €13,5 δισ. και να αναζητά ελπίδα σε.. καλύτερες ημέρες, σύμφωνα με προβλέψεις που υιοθετεί το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης, αναμένεται απόκλιση στην εκτέλεση του προϋπολογισμού το 2012, με το πρωτογενές έλλειμμα να διαμορφώνεται σε -1,5% του ΑΕΠ έναντι στόχου -1,0% του ΑΕΠ, ενώ, ταυτόχρονα, αναμένεται να συνεχισθεί η ύφεση στην ελληνική οικονομία με έντονα πτωτικούς ρυθμούς όχι μόνο το 2013 αλλά και το 2014.
Συγκεκριμένα, η συρρίκνωση του ΑΕΠ σε σταθερές τιμές θα έχει ανέλθει μέχρι το 2014 σε -25% (από το 2008). Με τον ρυθμό μεταβολής του ΑΕΠ σε σταθερές τιμές να διαμορφώνεται το 2012 σε -6%, και, συνεπώς, σε -18% την περίοδο 2008-2012, η υπόθεση για μια μεταβολή του ΑΕΠ κατά -25% μέχρι το 2014 σημαίνει ότι το 2013-14 θα έχουμε μια πρόσθετη πτώση του ΑΕΠ κατά 7 έως 8 ποσοστιαίες μονάδες.
Οι εκτιμήσεις για συνέχιση της διαδικασίας εμβάθυνσης της ύφεσης έως και το 2014, επιδεινώνουν εκ νέου το οικονομικό κλίμα για την Ελλάδα και θέτουν νέα εμπόδια στην υλοποίηση του προγράμματος αποκρατικοποιήσεων. Εάν η ύφεση στην Ελλάδα διογκωθεί τόσο το 2013 όσο και το 2014, κανείς δεν μπορεί να αναμένει σημαντικές αποκρατικοποιήσεις στην περίοδο 2012-2014 ή την ενεργοποίηση του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων και του ΕΣΠΑ και την αποκατάσταση ομαλών συνθηκών ρευστότητας στην ελληνική οικονομία. Σημειώνεται ότι η δόση των € 31,5 δις θα έπρεπε να είχε δοθεί από τον Ιούνιο του 2012, αλλά η καταβολή της καθυστερεί παρά την πολύ ικανοποιητική εκτέλεση του Προϋπολογισμού του 2012. Επίσης, η επανεκκίνηση των επενδύσεων στους μεγάλους οδικούς άξονες της χώρας επρόκειτο να αποκατασταθεί αρχικά τον Νοέμβριο του 2011, για να αναβληθεί για τον Απρίλιο του 2012 και σήμερα να μην ξέρουμε ακόμη πότε τελικά θα πραγματοποιηθεί, παρά το ότι προσφέρεται για τον σκοπό αυτό το σύνολο των επιχορηγήσεων που δικαιούται η χώρα μας από την Ευρωπαϊκή Ένωση (€ 14,0 δις περίπου) ως πιστωτικές ενισχύσεις για να διευκολυνθεί η χρηματοδότηση των έργων αυτών από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Το αποτέλεσμα αυτό, της συνέχισης δηλαδή της
ύφεσης μέχρι και το 2014, εάν επρόκειτο να πραγματοποιηθεί, θα ήταν, βεβαίως, οικονομικά και πολιτικά απαράδεκτο. Σημαίνει, βασικά, ότι πέραν της συνεχούς μείωσης του βιοτικού επιπέδου, οι επενδύσεις θα συνεχίσουν να αποκλιμακώνονται συμπιέζοντας τον δυνητικό ρυθμό ανάπτυξης, υποσκάπτοντας έτσι το μέλλον της οικονομίας μας.
Ηδη, οι επενδύσεις έχουν μειωθεί κατά 55% από το 2008 έως το 2012. Σήμερα στην Ελλάδα, κάθε μήνα κατά μέσο όρο ξεκινά το κτίσιμο 2.500 σπιτιών περίπου, όταν το 2007 κτιζόντουσαν 8.500 σπίτια μηνιαίως, μια μείωση που υπερβαίνει το 70%. Η κατάσταση αυτή δεν μπορεί να συνεχισθεί για πολύ περισσότερο χωρίς να προκαλέσει τριγμούς σε μια κοινωνία μαστιζόμενη από την ανεργία, που το καλοκαίρι άγγιξε το 25% και βεβαίως θα συνεχίσει την ανοδική της πορεία εάν επαληθευθούν οι προβλέψεις για πρόσθετη ύφεση 7-8% το 2013 και 2014. Όταν οι άνθρωποι παραμένουν στην ανεργία για μακρύ χρονικό διάστημα, οι εξειδικεύσεις και οι ικανότητες τους απομειώνονται. Μετά δε από κάποια ηλικία, οι ευκαιρίες για απασχόληση είναι λιγοστές ή ανύπαρκτες. ΄Οταν οι νέοι, στην πιο παραγωγική ηλικία των 25-29 ετών αντιμετωπίζουν ανεργία 37%, τότε χάνουν την αυτοπεποίθηση στις δυνάμεις τους και την πίστη τους στο μέλλον. Βεβαίως, κυρίως μετά από εθνικές καταστροφές, η ελληνική κοινωνία έχει αντιμετωπίσει παρόμοιες καταστάσεις στο παρελθόν με επιτυχία, μέσω της μετανάστευσης. Σε περίοδο ειρήνης, όμως, η εναλλακτική αυτή δεν μπορεί να είναι αποδεκτή, καθώς σηματοδοτεί μια κατάρρευση του άγραφου συμβολαίου αλληλεγγύης μεταξύ των γενεών.
Όσον αφορά δε στην εκτέλεση του προϋπολογισμού του 2012, παρά την μεγαλύτερη ύφεση, όχι μόνο είναι πολύ πιθανό το αποτέλεσμα να είναι καλύτερο του αναμενόμενου αλλά και να διαμορφωθεί τελικά πρωτογενές πλεόνασμα ήδη από το 2012, στην βάση της σημαντικής ενίσχυσης των βεβαιωθέντων πρόσθετων φόρων εισοδήματος με την αποστολή των εκκαθαριστικών και της μόνιμης μείωσης των δαπανών που έχει συντελεσθεί με τις συνεχείς περικοπές μισθών και την αποχώρηση 147,5 χιλιάδων υπαλλήλων στον δημόσιο τομέα της οικονομίας τα τελευταία τρία χρόνια. Με βάση την υλοποίηση του Π2012 στο 8μηνο Ιαν.-Αυγ. 2012 (Πίνακας 1), αναμένεται εφέτος να διαμορφωθεί πρωτογενές πλεόνασμα στη γενική κυβέρνηση ύψους άνω του 0,5% του ΑΕΠ (αντί για έλλειμμα -1,5% του ΑΕΠ που προβλέπει το ΔΝΤ).
Από τον Πίνακα 1 προκύπτουν τα ακόλουθα: α) Τα έσοδα της Γενικής Κυβέρνησης ήταν αυξημένα κατά 0,6% στο 7μηνο του 2012, έναντι εκτιμήσεων της Τρόικα για μείωσή τους κατά -2,4% το 2012 ως σύνολο. Επειδή στο τελευταίο 5μηνο του 2012 αναμένεται να εισπραχθούν € 6,5 δις από το φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων, έναντι € 1,3 δις στο τελευταίο 5μηνο.’11 και επιπλέον σημαντικά έσοδα από τους φόρους περιουσίας και από την αύξηση του φόρου στο πετρέλαιο θέρμανσης, η αύξηση στα έσοδα της ΓΚ το 2012 ως σύνολο εκτιμάται σε τουλάχιστον 1,5%. β) Οι πρωτογενείς δαπάνες της ΓΚ ήταν μειωμένες στο 7μηνο του 2012 κατά -8,0%, έναντι εκτιμήσεων της Τρόικα για μείωσή τους κατά -5,1%. Στο τελευταίο 5μηνο του 2012 αναμένονται αυξημένες επιχορηγήσεις στον ΕΟΠΥΥ και η δημιουργία αποθεματικού ύψους € 1,0 δις. Από την άλλη πλευρά, η μείωση των
πρωτογενών δαπανών θα ενταθεί από την σχεδιαζόμενη μείωση των μισθολογικών αμοιβών των αμειβομένων με ειδικά μισθολόγια αναδρομικά από τον Ιούλιο του 2012. Επομένως, μια πολύ συντηρητική πρόβλεψη είναι για μείωση αυτών των
δαπανών κατά -4,8%, όπως είχε προϋπολογιστεί. Με αυτά τα δεδομένα, ο Π2012 θα έχει πρωτογενές πλεόνασμα στη ΓΚ ύψους τουλάχιστον € 1,0 δις, έναντι ελλείμματος ύψους € 2,05 δις που προέβλεπε η Τρόικα. Αυτό σημαίνει ότι ο Π2013 θα καταρτιστεί με διαθέσιμους επιπλέον πόρους ύψους € 3,0 δις σε σχέση με τις αρχικές εκτιμήσεις της Τρόικα. Η τρύπα των € 13,5 δις περιορίζεται σε τρύπα των € 10,5 δις. Οι αγορές ομολόγων και μετοχών έχουν ήδη αρχίσει να προεξοφλούν τα καλά νέα στο δημοσιονομικό πεδίο, όπως φαίνεται και από τα Διαγράμματα 1 και 2.
Οι ευνοϊκές αυτές επιπτώσεις στις αγορές θα συνεχιστούν όσο θα γίνεται περισσότερο εμφανές ότι ο Π2012 θα έχει πρωτογενές πλεόνασμα, αντί για το έλλειμμα που προβλέπεται. Οι αγορές εκτιμούν σωστά ότι η ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας θα πραγματοποιηθεί έγκαιρα και ότι για την ολοκλήρωση της δημοσιονομικής προσαρμογής της χώρας μας δεν απαιτούνται πολύ περισσότερα πρόσθετα μέτρα.
Οι ανωτέρω ευνοϊκές εξελίξεις στην εκτέλεση του Π2012, σε συνδυασμό με την ολοκλήρωση των διαδικασιών για την καταβολή στην Ελλάδα της δόσης των € 31,5 δις, μπορεί να οδηγήσουν σε πολύ σημαντική βελτίωση του οικονομικού κλίματος στη χώρα με αποτέλεσμα η πτώση του ΑΕΠ στο 2ο μηνο του 2012 να είναι σημαντικά χαμηλότερη από την πτώση του στο 1ο 6μηνο του 2012, με την πτώση του ΑΕΠ το 2012 να μην υπερβεί το -6% συνολικά, και, επιπλέον να τεθούν σε ισχύ οι προϋποθέσεις για την ανάκαμψη της οικονομίας από το 2ο 6μηνο του 2013. Με αυτά τα δεδομένα είναι πολύ πιθανό ότι το πλεόνασμα του ισοζυγίου της ΓΚ θα είναι και το 2013 μεγαλύτερο από τον στόχο που έχει τεθεί, 1,8% του ΑΕΠ. Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι υπάρχει λύση στο ελληνικό πρόβλημα και τη λύση την έχουμε στα χέρια μας, με την πολύ καλύτερη του αναμενομένου υλοποίηση του Π2012. Προκαλεί τουλάχιστον έκπληξη η δυστοκία της αναγνώρισης του καλού αυτού
αποτελέσματος που ανοίγει νέους ορίζοντες στην έξοδο της χώρας από την κρίση και την επίτευξη βιωσιμότητας του χρέους.
Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η κυβέρνηση έχει σήμερα περιορισμένους βαθμούς ελευθερίας στα χέρια της. Δεν έχει επιλογή όσον αφορά στα μέτρα των €13,5 δισ. Με ή χωρίς ρήτρα αστοχίας για ορισμένα εξ αυτών, όλα τα μέτρα θα πρέπει να εξειδικευθούν και να συμφωνηθούν από τώρα. Το μόνο όφελος είναι ότι μετατίθεται η ενεργοποίηση ορισμένων μέτρων στο μέλλον (την 1-1-2014), εφόσον δεν υλοποιηθούν στο ακέραιο τα μέτρα διαρθρωτικών αλλαγών των οποίων η απόδοση
αμφισβητείται από την Τρόϊκα όσον αφορά στην συμβολή τους στην μείωση του ελλείμματος του 2013.
Η συμφωνία στα μέτρα των €13,5 δισ. είναι αναγκαία αλλά όχι, όμως, και ικανή συνθήκη για την εκταμίευση της δόσης των €31,5 δισ. και την εν γένει ομαλοποίηση
του ελληνικού ζητήματος και την εξάλειψη του κινδύνου εξόδου της χώρας από το Ευρώ. Απαιτείται να υπάρξει θετική εισήγηση από την Τρόϊκα για την βιωσιμότητα του χρέους, δηλαδή ότι δεν υπάρχουν χρηματοδοτικά κενά στο μέλλον που να οδηγούν σε αδυναμία επίτευξης πρωτογενών πλεονασμάτων ικανών να οδηγήσουν τον λόγο χρέους προς ΑΕΠ στο 120% μέχρι το 2020. Στο πλαίσιο αυτό, υπάρχουν ανοικτά θέματα στην διαπραγμάτευση με την Τρόικα, πέραν της συμφωνίας στα μέτρα των €13,5 δισ., ως προς το τι θα γίνει με
● την επιδιωκόμενη επιμήκυνση της περιόδου προσαρμογής από το 2014 στο 2016,
● την δυνατότητα ελάφρυνσης της εξυπηρέτησης του χρέους μέσω π.χ. επιστροφής κερδών από ελληνικά ομόλογα που πραγματοποίησε η ΕΚΤ ή/και μείωσης επιτοκίων με τα οποία δανείζεται η Ελλάδα από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής
Σταθερότητας και τους εταίρους της στην Ευρωζώνη
● την αναδιάρθρωση του τραπεζικού συστήματος μέσω της ανακεφαλαιοποίησης των βιώσιμων και της εξυγίανσης των μη βιώσιμων τραπεζών,
● την χρονική διάσταση της ανάκαμψης της οικονομίας, και, τέλος,
● την απόδοση των αποκρατικοποιήσεων.
Ως είναι φυσικό, οι ανωτέρω παράγοντες επηρεάζουν το χρηματοδοτικό κενό στην πορεία για την βιωσιμότητα του χρέους. Σημειώνεται εν προκειμένω ότι υπάρχουν και σκέψεις μήπως επιμηκυνθεί και η περίοδος επίτευξης βιωσιμότητας του χρέους (120% του ΑΕΠ) για μερικά χρόνια (πέραν του 2020). Όλα αυτά, λοιπόν, πρέπει να συμφωνηθούν με τους εταίρους μας στην Ευρωζώνη, ώστε το χρέος να καταστεί βιώσιμο και, έτσι, να αρχίσουν να αποκαθίστανται οι προοπτικές εξόδου από την κρίση και την ύφεση.
Υπάρχουν, όμως, και δράσεις που επαφίενται στην αποκλειστική ευθύνη της ελληνικής πλευράς της διαπραγμάτευσης. Η ελληνική κυβέρνηση, για να βγάλει την χώρα έγκαιρα από τα αδιέξοδα, μπορεί
● να πάρει τα μέτρα των € 13,5 δισ.
●να υλοποιήσει το πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων όσο το δυνατόν συντομότερα.
● να αναλάβει αναπτυξιακές πρωτοβουλίες άμεσα.
● να προχωρήσει με ταχύ ρυθμό στην εξυγίανση του τραπεζικού συστήματος, μέσα στα όρια των €50 δισ. που είναι διαθέσιμα, δεδομένης της μεγαλύτερης της
προβλεπομένης ύφεσης που, ενδεχομένως, προκαλεί πρόσθετες κεφαλαιακές ανάγκες.
● να αναδείξει την καλύτερη του αναμενόμενου εκτέλεση του προϋπολογισμού και την δημιουργία πρωτογενούς πλεονάσματος, από εφέτος. Κάτι τέτοιο φαίνεται να είναι αρκετά πιθανό, όπως δείχνουν τα στοιχεία για το δημοσιονομικό έλλειμμα
που έχουν ανακοινωθεί μέχρι και σήμερα. Είναι δε δυνατόν να εδραιωθεί σε μονιμότερη βάση εάν συνεχισθεί με αμείωτη ένταση τους επόμενους μήνες
η προσπάθεια εξυγίανσης του δημόσιου τομέα και πάταξης της φοροδιαφυγής.
Η κυβέρνηση, όμως, επιμένει στην μονοσήμαντη επιδίωξη της επιμήκυνσης της περιόδου προσαρμογής. Με ύφεση μεγαλύτερη του αναμενόμενου (πρόβλεψη για -25% σωρευτική μεταβολή του ΑΕΠ μέχρι το 2014), η επιμήκυνση προβάλλει ως η κυρίαρχη πολιτική επιλογή καθώς μειώνει την αρνητική επίπτωση των μέτρων στο διαθέσιμο εισόδημα και κάνει την ύφεση πιο ανεκτή.
Επίσης, σχετικά με την υπέρβαση του στόχου για το πρωτογενές έλλειμμα το 2012 (πρόβλεψη για πρωτογενές έλλειμμα -1,5% του ΑΕΠ το 2012), η ελάφρυνση της προσαρμογής τα επόμενα χρόνια καθίστανται εκ των πραγμάτων αναγκαία καθώς ξεκινάμε από δυσμενέστερη αρχική θέση.
Η κυβέρνηση ευελπιστεί να πετύχει παντός είδους διευκολύνσεις υποστηρίζοντας ότι το βάρος της προσαρμογής είναι δυσβάστακτο. Σε αυτό, όμως, θα πρέπει να συμφωνήσουν και οι εταίροι μας στην Ευρωζώνη που δεν είναι, όμως, διατεθειμένοι να ξανανοίξουν το ελληνικό θέμα και να διαθέσουν περισσότερους πόρους σε ένα εγχείρημα που θα έχει αποτύχει δυο φορές, εάν πάμε βεβαίως για τρίτο
πακέτο.
Δυστυχώς, όμως, η έμφαση στην βαθύτερη ύφεση και η εμμονή στο μεγαλύτερο πρωτογενές έλλειμμα, θα φέρει το αντίθετο αποτέλεσμα απ΄αυτό που επιδιώκεται, δηλαδή την ελάφρυνση του κόστους της δημοσιονομικής προσαρμογής. Διότι όσο πιο
δυσοίωνες είναι οι προβλέψεις για ύφεση και όσο πιο δυσμενές το αρχικό σημείο εκκίνησης όσον αφορά στο πρωτογενές ισοζύγιο, τόσο απομακρύνεται η βιωσιμότητα του χρέους και τόσο μεγαλώνει η ανάγκη για πρόσθετη λήψη μέτρων, που απαιτεί ακόμη μεγαλύτερη επιμήκυνση της προσπάθειας προσαρμογής κ.ο.κ. σε ένα φαύλο κύκλο αέναης κρίσης και ύφεσης, σαν το σκύλο που κυνηγάει την ουρά του. Το ίδιο λάθος έγινε και πέρυσι όταν η έμφαση στην μεγαλύτερη ύφεση του αναμενόμενου
έφερε το PSI, που τόσο δεινά επεσώρευσε στην χώρα.
Επειδή, όμως, η ιστορία επαναλαμβάνεται πάντοτε ως φάρσα, καμιά Τρόϊκα δεν θα δεχθεί ποτέ να συνεχίσει να χρηματοδοτεί μια χώρα οιονεί χρεοκοπημένη.
Αντιθέτως, πρέπει να πείσουμε ότι έχουμε ήδη εισέλθει σε πρωτογενή πλεονάσματα και να επιταχύνουμε το πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων και άλλων αναπτυξιακών πρωτοβουλιών. Στην περίπτωση αυτή, η βιωσιμότητα του χρέους καθίσταται ευκολότερη και η επιμήκυνση της προσαρμογής δουλεύει προς την κατεύθυνση της ακόμη μεγαλύτερης ανάπτυξης και ακόμη μεγαλυτέρων πρωτογενών πλεονασμάτων σε έναν ενάρετο κύκλο όπου η προσαρμογή δεν εμποδίζει την ανάπτυξη και η βιωσιμότητα του χρέους επιτυγχάνεται ενωρίτερα και ευκολότερα του αναμενομένου.
Είναι, λοιπόν, απολύτως απαραίτητο η οικονομική πολιτική να εστιάσει εδώ και τώρα σε δύο στόχους:
στην ανάπτυξη και στην επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος. Η επιμήκυνση, εάν συμφωνηθεί, θα ασκεί ευνοϊκή επίδραση στην ανάπτυξη και στην βιωσιμότητα του χρέους και θα σπάσει επιτέλους ο φαύλος κύκλος της επίδρασης της προσαρμογής στην ύφεση, και της ύφεσης στην προσαρμογή και την βιωσιμότητα του χρέους. Καλείται, λοιπόν, η κυβέρνηση να απαιτήσει την επιμήκυνση όχι διότι δεν μπορεί να σηκώσει το κόστος της προσαρμογής αλλά μάλλον για το ακριβώς αντίθετο.
Η εμμονή στην επιδίωξη της επιμήκυνσης της προσαρμογής που σύμφωνα με το Υπουργείο Οικονομικών προκαλεί ένα χρηματοδοτικό κενό €13- 15 δις για δύο χρόνια επιμήκυνσης, επιβεβαιώνει τις ανησυχίες των εταίρων μας ότι η βιωσιμότητα του χρέους θα είναι δύσκολο να διασφαλισθεί χωρίς κάποιου είδους αναδιάρθρωση του χρέους. Η χρεοκοπία για δεύτερη φορά μέσα σε 12 μήνες θα είναι, όμως, ιστορικό ατόπημα πρώτου μεγέθους με θεμελιώδεις επιπτώσεις για την ανεξαρτησία, τηναξιοπρέπεια και την υπερηφάνεια των Ελλήνων, με ανυπολόγιστες συνέπειες για τον ψυχισμό μας και την θέση μας συγκριτικά με άλλους λαούς στο διεθνές στερέωμα.
