Για πρώτη φορά από την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, εδώ και μια περίπου δεκαετία, οι εταίροι της μπορούν να χρησιμοποιήσουν το όπλο της οικονομικής βοήθειας για να προωθήσουν μια λύση του κυπριακού.
Άρθρο-ανάλυση του Reuters:
Δεν υπάρχει όμως καμία ένδειξη από τις Βρυξέλλες ότι θα γίνει χρήση αυτού του πλεονεκτήματος από την ΕΕ στην κατεύθυνση της ένωσης της νήσου που ... παρολίγο να επιτευχθεί το 2004, όταν η χώρα εντάχθηκε στην ευρωζώνη.
Πράγματι οι ισχυρές χώρες, κυρίως η Γαλλία και η Γερμανία, ίσως προτιμούν να αφήσουν την κατάσταση στάσιμη παρά να επιδιώξουν λύση του Κυπριακού που δυνητικά θα είχε ως αποτέλεσμα να φέρει πιο κοντά την είσοδο της Τουρκίας στην ΕΕ.
Η οικονομία της κυπριακής δημοκρατίας, που αριθμεί περίπου 800.000 ελληνοκύπριους, βρίσκεται υπό το ασφυκτικό βάρος της οικονομικής κατάρρευσης λόγω των μεγάλων ζημιών που κατέγραψαν οι τράπεζες της από το "κούρεμα" των ελληνικών ομολόγων.
Η κυβέρνηση της χώρας έχει πει ότι ίσως ξεμείνει από κεφάλαια τον Απρίλιο, εάν δεν λάβει οικονομική βοήθεια από την ευρωζώνη.
Η Λευκωσία χρειάζεται κεφάλαια ύψους περίπου 17 δις ευρώ, ποσό που ισοδυναμεί με το ετήσιο ΑΕΠ της Κύπρου ή αλλιώς 19.722 ευρώ για κάθε κάτοικο της χώρας.
Αυτή η κατάσταση δίνει στις Βρυξέλλες τη δυνατότητα να πιέσουν τους Ελληνοκυπρίους να συνεργαστούν με τους Τουρκοκυπρίους στη βάση μιας χαλαρής διζωνικής ομοσπονδίας, όπως ήταν η πρόταση του τότε Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ Kofi Annan το 2004.
Τότε οι Τουρκοκύπριοι είχαν ψηφίσει υπέρ του σχεδίου Annan με την στήριξη της Τουρκίας, που διατηρεί περίπου 30.000 στρατιώτες στο βόρειο τμήμα του νησιού, οι περισσότεροι εκ των οποίων θα αποχωρήσουν το 2018. Οι Ελληνοκύπριοι, από την άλλη, είχαν απορρίψει το σχέδιο.
Ευρωπαίοι αξιωματούχοι και ειδικότερα ο Guenter Verheugen, αρμόδιος επίτροπος για την διεύρυνση, είχε νιώσει τότε προδομένος.
"Η κατάσταση ήταν ξεκάθαρη όταν είχαμε δώσει στην Τουρκία το 1999 καθεστώς υποψήφιας προς ένταξη χώρας και ακόμα πιο ξεκάθαρο όταν ολοκληρώσαμε τις διαπραγματεύσεις με την Κύπρο το 2002: Οι Ελληνοκύπριοι δεν θα επέτρεπαν μια αποτυχία του ειρηνευτικού σχεδίου και, άν αποτύγχανε λόγω των Τουρκοκυπρίων, τότε η Κύπρος θα μπορούσε να ενταχθεί", είπε ο Verheugen σε συνέντευξή του στο Reuters.
"Βρεθήκαμε πολύ κοντά. Το πρόβλημα ήταν τελικά ότι δεν είχαμε κάποιο μοχλό πίεσης προς τους Ελληνοκύπριους, αφού γνώριζαν ότι θα εντάσσονταν ούτως ή άλλως", είπε ο Verheugen.
Οι μεγάλοι χαμένοι
Οι μεγάλοι χαμένοι της υπόθεσης ήταν οι Τουρκοκύπριοι, που παραμένουν οικονομικά απομονωμένοι από την ΕΕ, ενώ οι Ελληνοκύπριοι, σε κάθε ευκαιρία, χρησιμοποιούν την συμμετοχή τους στο μπλοκ για να εμποδίσουν τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας.
Τότε, οι Βρυξέλλες είχαν προσφέρει κάποια οικονομική βοήθεια στους Τουρκοκυπρίους και τους είχαν υποσχεθεί ότι θα μπορούσαν να εξάγουν τα προϊόντα τους απ' ευθείας στην ΕΕ. Οι Ελληνοκύπριοι είχαν μπλοκάρει τις απευθείας εμπορικές συναλλαγές, ενώ η Τουρκία κρατάει κλειστά τα λιμάνια και τα αεροδρόμιά της για τα ελληνοκυπριακά πλοία και αεροπλάνα.
Η ΕΕ θα μπορούσε τώρα να χρησιμοποιήσει την οικονομική βοήθεια που έχει ζητήσει η Κύπρος ως μέσο πίεσης ώστε να επιτρέψει η χώρα τις εξαγωγές τουρκοκυπριακών προϊόντων στην ΕΕ, κίνηση που με τη σειρά της ίσως έπειθε την Τουρκία να άρει την απαγόρευση.
Το φαβορί για τις προεδρικές εκλογές της 17ης Φεβρουαρίου, ο συντηρητικός Νίκος Αναστασιάδης, είχε υπερψηφίσει το σχέδιο Annan. Ο ΟΗΕ επανεξετάζει την ισορροπία δυνάμεων στις διαπραγματεύσεις, ενώ ο ειδικός εκπρόσωπός του Alexander Downer αναμένεται στο νησί τον Μάρτιο.
Πάντως κάποιοι διπλωμάτες υποστηρίζουν ότι θα ήταν πολιτικά επικίνδυνο να ασκηθεί διπλωματική πίεση στην Κύπρο με αφορμή την άσχημη οικονομική κατάσταση της χώρας και προειδοποιούν ότι κάθε συσχετισμός των δύο θεμάτων θα μπορούσε να προκαλέσει αντιδράσεις και να επωφεληθούν οι υπερεθνικιστές και στις δύο πλευρές.
Οι σκεπτικιστές αναφέρουν ότι η διαιώνιση του Κυπριακού ζητήματος βολεύει το Βερολίνο και το Παρίσι, διότι αποτρέπει ενδεχόμενη ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ.
"Η Ευρώπη είναι διχασμένη όσον αφορά το Κυπριακό. Υπάρχουν αρκετές χώρες που δεν έχουν κανένα συμφέρον στο να λύσουν το πρόβλημα, γιατί κατά αυτό τον τρόπο θα διευκολυνόταν η ένταξη της Τουρκίας στην ευρωζώνη", είπε πρώην διαμεσολαβητής, που ζήτησε την ανωνυμία του.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες συμμετείχαν ενεργά στις προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού, καθώς θεωρούσαν ότι θα μπορούσε να εξελιχθεί σε παράγοντα αστάθειας στην ανατολική Μεσόγειο.
Το ενδιαφέρον των Αμερικανών, ωστόσο, να ασκήσει πίεση για την επίλυση του Κυπριακού άρχισε να φθίνει μετά την ανακάλυψη σημαντικών ποσοτήτων φυσικού αερίου σε υποθαλάσια περιοχή της Κύπρου και την έναρξη συνεργασίας με το Ισραήλ προκειμένου να αξιοποιηθούν οι υποθαλάσσιοι φυσικοί πόροι.
Τα κοιτάσματα
Τα πλούσια υποθαλάσσια κοιτάσματα μπορούν να βοηθήσουν εν τέλει τη Λευκωσία να ξεπεράσει τα οικονομικά της προβλήματα. Ένας τρόπος να αποπληρώσει τα δάνεια διάσωσης ίσως να είναι τα έσοδα από το φυσικό αέριο, που θα αρχίσει να αντλείται από το 2019.
Οποιοδήποτε κίνητρο συνεπώς για διευθέτηση του ζητήματος σε εκείνη τη φάση θα εξανεμιστεί. Έτσι, αν οι ευρωπαϊκές χώρες θέλουν να ασκήσουν κάποια επιρροή, τώρα είναι η ώρα να το κάνουν.
Ενώ οι Βρυξέλλες μπορεί προσωρινά να έχουν μεγαλύτερη επιρροή στους Ελληνοκυπρίους, η επιρροή τους στους Τουρκοκύπριους έχει μειωθεί και το 2010 οι Τουρκοκύπριοι ανέδειξαν στην προεδρία τον σκληροπυρηνικό Dervis Eroglu, ο οποίος τίθεται υπέρ της ανεξαρτησίας της Τουρκικής Δημοκρατίας της Βορείου Κύπρου.
"Η Τουρκία δεν είναι σε καμία περίπτωση το ίδιο πρόθυμη να συμβιβαστεί όσο ήταν το 2004", είπε ο πρώην μεσολαβητής.
Αυτό οφείλεται εν μέρει στο ότι οι περισσότεροι Τούρκοι πιστεύουν ότι η ΕΕ δεν θα δεχθεί ποτέ την ένταξη της χώρας τους, και ως εκ τούτου, τα δύο τρίτα αντιτίθενται τώρα σε αυτό. Από την άλλη, η Άγκυρα έχει τόσο μεγάλη οικονομική επιτυχία την τελευταία δεκαετία που έχει πολύ μικρότερη ανάγκη να ενταχθεί στην ΕΕ.
Ο αναπληρωτής πρωθυπουργός Ali Babacan αναφέρει ότι η ενταξιακή διαδικασία έχει βοηθήσει την Τουρκία να εφαρμόσει οικονομικές μεταρρυθμίσεις και να ενισχύσει το κράτος δικαίου, καταγράφοντας σημαντική οικονομική άνθηση την τελευταία δεκαετία όπου το κατά κεφαλήν ΑΕΠ έχει τριπλασιαστεί.
"Η ένταξη στην ΕΕ αποτελεί στρατηγικό στόχο για τη χώρα", είπε ο Babacan σε δημοσιογράφους στο Νταβός της Ελβετίας. "Εργαζόμαστε προς αυτό τον σκοπό από το 1959 ... Φαίνεται ότι έχουμε πολύ δρόμο ακόμη για να τον πετύχουμε, εάν το πετύχουμε ποτέ".
"Η πλήρης ένταξη δεν αποτελεί τόσο στόχο, γιατί δεν συμφωνούμε πλέον πάρα πολύ με αρκετά από τα πράγματα που γίνονται στην ΕΕ", δήλωσε ο Babacan, δίνοντας ως παράδειγμα τις ρυθμίσεις για την αγορά εργασίας, τις οποίες χαρακτήρισε ασφυκτικές.
Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι θέτουν ως όρο την αναδιάρθρωση του τραπεζικού τομέα με κλείσιμο τραπεζών, τις ιδιωτικοποιήσεις και τις οικονομικές μεταρυθμίσεις ως αντάλλαγμα για την παροχή οικονομικής βοήθειας προς την Κύπρο.
Ορισμένοι Γερμανοί βουλευτές έχουν εκφράσει την ανησυχία τους ότι πραγματοποιείται ξέπλυμα μαύρου χρήματος στη νήσο, αλλά η κυπριακή κυβέρνηση το αρνείται κατηγορηματικά.
Μέχρι τώρα όμως κανείς δεν έχει συνδέσει τη διάσωση της Κύπρου με την επίλυση του Κυπριακού. Η τελευταία πιθανόν ευκαιρία για επανένωση της Κύπρου μπορεί να πάει χαμένη απουσία ενδιαφέροντος από την ΕΕ.
