Ο αντιαμερικανισμός στην Ελλάδα ήταν ένα κοινωνικό και ιδεολογικό φαινόμενο, που είχε τις ιστορικές του ρίζες αλλά και μεγάλες αντιφάσεις.
Ήταν πάντως ένα χαρακτηριστικό που προσδιόριζε ιδεολογικά επί δεκαετίες, πραγματικά ή στα λόγια μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινής γνώμης.
Και λέω στα λόγια, γιατί ενώ μεγάλο μέρος των Ελλήνων ήταν αντιαμερικανοί... κατανάλωναν μετά μανίας αμερικάνικα προϊόντα, καλλιτεχνικές δημιουργίες και life style. Πολιτικά απεχθάνονταν τους αμερικανούς, πολιτιστικά ήθελαν να τους μοιάσουν. Τώρα, αυτό το φαινόμενο σταδιακά βρίσκεται σε ύφεση (σαν την ελληνική οικονομία) και ένα νέο αντί κυριεύει τους Έλληνες. Ο αντιγερμανισμός.
Οι ρίζες του αντιαμερικανισμού είναι πολυσύνθετες. Η αριστερά τους αντιπάθησε λόγω της στάσης που τήρησαν στον εμφύλιο, με την οποία η Ελλάδα έμεινε στο δυτικό μπλοκ. Ευρύτερα στρώματα του πληθυσμού υιοθέτησαν τον αντιαμερικανισμό ως στάση, λόγω Κυπριακού, αλλά και γενικότερα της πεποίθησης ότι οι Αμερικανοί στήριζαν τους Τούρκους στα ελληνοτουρκικά ζητήματα.
Τώρα πια, τα θέματα της εξωτερικής πολιτικής είναι σε δεύτερη μοίρα και οι σχέσεις της Ελλάδας με την Τουρκία δεν παράγουν ιδιαίτερα επικίνδυνες κρίσεις. Ο εμφύλιος έχει περάσει προ πολλού. Και κυρίως είναι η οικονομία το μεγάλο πρόβλημα της ελληνικής κοινωνίας και τα μέτρα λιτότητας. Και επειδή η κύρια οικονομική δύναμη στην Ευρωζώνη και αυτή που επιβάλλει την γραμμή της ως προς τις πολιτικές εξόδου από την κρίση είναι η Γερμανία, ο αντιγερμανισμός είναι το ιδεολόγημα που κυριάρχησε τα τελευταία χρόνια.
Έτσι, έχουμε το παράξενο φαινόμενο να έρχεται ο υπουργός οικονομικών της Γερμανίας και να υπάρχει φόβος για μεγάλα επεισόδια. Και αντίθετα να έρχεται ο αμερικανός υπουργός οικονομικών και αυτό να δημιουργεί ελπίδες. Πριν μερικά χρόνια θα συνέβαινε το αντίστροφο. Αλλά αυτή η μεταστροφή δεν είναι παράλογη.
Η Αμερική του Ομπάμα είναι γνωστό ότι έχει υιοθετήσει τελείως διαφορετική προσέγγιση για την έξοδο από την κρίση, σε σχέση με την Ευρωζώνη. Κόβοντας χρήμα κι αδιαφορώντας για τον πληθωρισμό, προσπάθησαν να τονώσουν την ανάπτυξη και να σταματήσουν την ανεργία. Και το ίδιο ζητούν να πράξει και η Ευρωζώνη, πιέζοντας την Γερμανία να κάνει ενέργειες, για την τόνωση των οικονομιών του Νότου.
Οι Αμερικανοί, βέβαια, δεν λένε «όχι» στις μεταρρυθμίσεις που πρέπει να γίνουν στον Νότο. Αντιθέτως. Έτσι κι αλλιώς, όταν
οι ίδιοι διέσωσαν τις αυτοκινητοβιομηχανίες των ΗΠΑ, για να σωθούν οι θέσεις εργασίας εκεί, προχώρησαν σε σημαντικές μεταρρυθμίσεις στον τρόπο που λειτουργούσαν οι επιχειρήσεις, ώστε να τις κάνουν βιώσιμες.
Αυτό που λένε στους Γερμανούς είναι ότι μαζί με τις μεταρρυθμίσεις, πρέπει να γίνουν βήματα τόνωσης των αδύναμων οικονομιών, καθώς θεωρούν πως η μονόπλευρη δημοσιονομική προσαρμογή- λιτότητα είναι καταστροφική και δημιουργεί παγκόσμια αστάθεια στην οικονομία. Μάλιστα, έχουν διαφωνήσει δημόσια ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Τζακ Λιου με τον Σόιμπλε γι’ αυτό το θέμα. Και θεωρείται βέβαιο πως θα είναι βασικό θέμα, η στήριξη της ανάπτυξης στην Ευρωζώνη, στις συζητήσεις που θα γίνουν για την ελεύθερη εμπορική ζώνη μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και ΗΠΑ. Άλλωστε, οι Αμερικανοί θεωρούν ότι αυτή η ζώνη ευνοεί περισσότερο τους Γερμανούς, που θα μπορούν ευκολότερα να εξάγουν τα προϊόντα τους στις ΗΠΑ, οπότε πιστεύουν ότι είναι διαπραγματευτικό τους ατού, για να τους πιέσουν να κάνουν κινήσεις προς όφελος της ανάπτυξης.
Έτσι, τα συμφέροντα της Ελλάδας βρίσκονται πιο κοντά στην προσέγγιση που υιοθετούν οι ΗΠΑ σε σχέση με αυτό που είναι αναγκασμένη να υιοθετήσει από τις γερμανικές πιέσεις. Και η συνάντηση Σαμαρά με τον Μπαράκ Ομπάμα ίσως αποτελέσει μια θετική διπλωματική κίνηση, ειδικά στην παρούσα στιγμή...
Του κ.Γ.Σμυρνή
