- Παράπλευρες επιπλοκές και «απώλειες», μείζονος σημασίας ωστόσο, προκαλεί η πολιτική κρίση στην Ουκρανία.
Υπό την απειλή της υποχρεωτικής αναδιοργάνωσης του ενεργειακού χάρτη, Ρωσία, Τουρκία και Ευρωπαϊκή Ενωση επιδιώκουν να προδικάσουν το αποτέλεσμα με σκοπό τη διατήρηση ή την ανατροπή, αναλόγως την περίπτωση, των υφιστάμενων γεωπολιτικών... ισορροπιών.
Κανείς δεν ξεχνά τι συνέβη στις αρχές του 2009, όταν η Νοτιοανατολική Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων των χωρών των Βαλκανίων, της Αλβανίας, της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, της Βουλγαρίας, της Κροατίας, της ΠΓΔΜ, του Μαυροβουνίου, της Ρουμανίας, της Σερβίας, του Κοσσυφοπεδίου και της Ελλάδας, «χτυπήθηκε» ταυτόχρονα από τρεις εξωγενείς παράγοντες: από τις μεγάλης διάρκειας και ιδιαιτέρως χαμηλές θερμοκρασίες, την αναστολή της τροφοδοσίας φυσικού αερίου από τη Ρωσία και την οξεία οικονομική κρίση.
Επίσης κανείς δεν παραβλέπει το γεγονός ότι ο ενεργειακός χάρτης της Νοτιοανατολικής Ευρώπης αυτή τη στιγμή βρίσκεται υπό διαμόρφωση με τους αγωγούς φυσικού αερίου South Stream, ΤΑΡ - Trans Adriatic Pipeline και ΤΑΝΑΡ - Trans Anatolian Pipeline να έχουν ήδη δρομολογηθεί.
Διάσπαση της Ουκρανίας
Ενδεχόμενη διάσπαση της Ουκρανίας θα θέσει σε κίνδυνο τα σχέδια της Ε.Ε., η οποία αγωνιά για την απεξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο.
Η νομική αντιπαράθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τον ρωσικό ενεργειακό κολοσσό Gazprom λόγω της τιμής πώλησης στην Ευρώπη του ρωσικού φυσικού αερίου και της κυρίαρχης θέσης της Gazprom στην ευρωπαϊκή ενεργειακή αγορά παραμένει άλλωστε ανοιχτή.
Ανήσυχη εμφανίζεται και η Τουρκία, της οποίας ο ενεργειακός κλάδος παρακολουθεί, όπως καταγράφεται, με σκεπτικισμό τις εξελίξεις.
Σε κάθε περίπτωση, μία πιθανή αλλαγή στη ροή του φυσικού αερίου από την Ασία στην ευρωπαϊκή ήπειρο ανατρέπει έναν ολόκληρο σχεδιασμό.
Κληθείς να σχολιάσει την ενεργειακή πολιτική της Ουκρανίας, ο Βαντίμ Καράσιοφ, επικεφαλής του Ινστιτούτου Στρατηγικής, με έδρα το Κίεβο, επεσήμανε ότι η κατάσταση στην Ουκρανία το 2012-2013 παρέπεμπε στην εποχή των Μπολσεβίκων. Η Ουκρανία, κατά τον ίδιο, με την ανύπαρκτη ενεργειακή στρατηγική δεν μπορεί να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα, καθώς αυτομάτως θα καταργήσει την ελίτ της χώρας, την κυβέρνηση και τις δυνάμεις της αντιπολίτευσης. Οποιος κι εάν ανέλαβε την εξουσία στην Ουκρανία κατά τα τελευταία είκοσι χρόνια, προέβαλε τη ρητορική της ευρωπαϊκής πορείας, κρατώντας κρυφή την πραγματικότητα που δεν ήταν άλλη από τη συντήρηση των σχέσεων και δη των ενεργειακών με τη Ρωσία. Αποτέλεσμα τούτου ήταν, όπως σημείωσε, η Ουκρανία να μετατραπεί απλώς σε χώρα-διακομιστή ενέργειας, ώστε από τη μία να κρατά εξαρτώμενη την Ευρώπη, η οποία έχει ανάγκη το ρωσικό φυσικό αέριο, διεκδικώντας ανταλλάγματα, και από την άλλη να επιτρέπει στη Ρωσία να κρατά όμηρο την Ευρώπη, διευκολύνοντας την εξαγωγή του ρωσικού φυσικού αερίου.
Και τούτο παρά το γεγονός ότι η Ρωσία σήμερα με τον αγωγό South Stream αποσκοπεί στην «εξουδετέρωση» της Ουκρανίας και προβλέπει, δίχως την εμπλοκή της, την εξαγωγή στην Ευρώπη του ρωσικού φυσικού αερίου.
«Ο αγωγός South Stream θα έχει νόημα για τη Ρωσία όταν τεθεί σε πλήρη λειτουργία για την εξαγωγή του ρωσικού φυσικού αερίου παρακάμπτοντας την Ουκρανία. Το έργο αυτό έχει αξία και σημασία και για την Ευρώπη την ίδια διότι η Ουκρανία παραμένει μη προβλέψιμη παράμετρος, καθώς πρόκειται για μία χώρα "εμβόλιμη" με ασαφές και αβέβαιο πολιτικό και οικονομικό μέλλον», δήλωσε στο μεταξύ ο επικεφαλής του ρωσικού Ινστιτούτου Ενεργειακής Στρατηγικής, Αλεξέι Μπελογκόριεφ.
Στο σημείο αυτό αναδεικνύεται ο ρόλος της Σερβίας στα Βαλκάνια. Ο,τι απέμεινε από την πάλαι ποτέ Γιουγκοσλαβία αποτελεί σήμερα ένα σταθερό σύμμαχο της Ρωσίας στην περιοχή των Βαλκανίων, γεγονός που της επιτρέπει να υποστηρίζει την ενεργειακή της πολιτική.
Ευρώπη και Σερβία
Ο προσεταιρισμός της Σερβίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση δεν είναι διόλου αθώος τελικά, καθώς ούσα η Σερβία μέλος της Ε.Ε. θα υποχρεωθεί να κλείσει την πόρτα στη Ρωσία και να συμμορφωθεί με τους ευρωπαϊκούς κανόνες λειτουργίας της αγοράς ενέργειας.
Ο έλεγχος της αγοράς ενέργειας της Σερβίας έχει περιέλθει στην Gazprom, η οποία εφαρμόζει «επιθετική» πολιτική στα Βαλκάνια με αφορμή τη δρομολόγηση του αγωγού South Stream.
Ο αγωγός ΤΑΡ, ο οποίος προβλέπει την εξαγωγή, μέσω Τουρκίας και στη συνέχεια μέσω της Ελλάδας, της Αλβανίας και της Ιταλίας, στην Ευρώπη του φυσικού αερίου του Αζερμπαϊτζάν, είναι εκείνος που πλήττει καίρια τα συμφέροντα της Ρωσίας στα Βαλκάνια, την περιοχή εκείνη που ήλεγχε μέχρι πρόσφατα καλύτερα και της οποίας η εξάρτηση από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες ήταν δεδομένη.
Ωστόσο, η κατασκευή του ρωσικού South Stream, ο οποίος υπό τη Μαύρη Θάλασσα και μέσω της Βουλγαρίας, της Σερβίας και της Αυστρίας θα τροφοδοτήσει με φυσικό αέριο την Ευρώπη, προχωρά απρόσκοπτα, ενώ αναμένεται στα τέλη του επόμενου χρόνου να τεθεί σε λειτουργία.
Στο μεταξύ, η σχεδιαζόμενη συνεργασία της Ουκρανίας με το Αζερμπαϊτζάν, η οποία προωθείται προσφάτως αποτελεσματικά, λέγεται ότι θα αποφέρει μόνο οφέλη στην Ουκρανία, καθώς σήμερα η χώρα καταναλώνει συνολικά 55 δισ. κυβικά μέτρα κυρίως ρωσικού φυσικού αερίου το χρόνο.
Το ζήτημα είναι ότι το τίμημα της ενεργειακής ασφάλειας είναι υψηλό και πως η ίδια η Ευρώπη χρειάζεται να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις προκειμένου να επιτύχει το στόχο της, την εισαγωγή σε ανταγωνιστικές τιμές ποσοτήτων φυσικού αερίου.
Το 2013 πάντως οι εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου κατέγραψαν αύξηση της τάξης του 16,3% σε σχέση με το 2012.
***
Τα σχέδια των Gazprom-Rosneft
ΣΕ ΠΕΔΙΟ «αναμέτρησης» δύο ρωσικών ενεργειακών ομίλων, της Gazprom και της Rosneft, φαίνεται πως μετατρέπονται τα Βαλκάνια, καθώς το τελευταίο διάστημα αισθητή έχει κάνει την παρουσία της στην Κροατία και τη Σλοβενία η Rosneft, διεκδικώντας σημαντικό μερίδιο της αγοράς από την Gazprom.
Σύμφωνα με δημοσιεύματα, η Rosneft εξετάζει το ενδεχόμενο εξαγοράς της κροατικής Industria Nafte και της σλοβενικής Petrol, ενώ προχωρά παράλληλα σε ανοίγματα, στοχεύοντας την ενεργειακή αγορά της Αυστρίας, της Ουγγαρίας και της Ιταλίας.
Εν τω μεταξύ, ανάλογη δραστηριότητα επιδεικνύουν οι ρωσικές εταιρείες στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας. Συγκεκριμένα, η Rosneft έχει ήδη προχωρήσει στη σύναψη συμφωνίας με την αμερικανική Exxon Mobil για την εκμετάλλευση κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου στη Μαύρη Θάλασσα, την ώρα που η Τουρκία έχει επανατοποθετήσει την περιοχή στο στρατηγικό της ενεργειακό σχεδιασμό, έπειτα από τα απογοητευτικά αποτέλεσματα των πρώτων διερευνητικών γεωτρήσεων.
Ο εντοπισμός προσφάτως πετρελαϊκών αποθεμάτων στη θαλάσσια ζώνη της Ρουμανίας δικαιολογεί το ενδιαφέρον των μεγάλων ενεργειακών ομίλων για την περιοχή της Μαύρης Θάλασσας.
Της ΝΕΦΕΛΗΣ ΤΖΑΝΕΤΑΚΟΥ
