- Σε 10.000 (!) στην Ευρώπη τα ανεβάζει η Europol,
- περίπου 1.100 στην Ελλάδα...
Ως ένα «παράλληλο δράμα», προς αυτό της πρωτοφανούς προσφυγικής κρίσης, περιγράφεται από δημόσιους λειτουργούς, αρχές και... εθελοντικές οργανώσεις το φαινόμενο των «ασυνόδευτων παιδιών». Είναι προσφυγόπουλα που διασχίζουν μόνα τους το Αιγαίο ή άλλους διόδους προς την Κεντρική και τη Βόρεια Ευρώπη. Ο αριθμός τους και κατά συνέπεια η τύχη χιλιάδων εξ αυτών αγνοείται. Πριν από λίγες ημέρες η Europol σε έκθεσή της ανέβαζε τα αγνοούμενα ασυνόδευτα προσφυγόπουλα σε περίπου 10.000 στην Ευρώπη. Ωστόσο οι αρχές πολλών χωρών, μεταξύ των οποίων και της Ελλάδας, θεωρούν υπερβολικό τον αριθμό αυτό. Την ίδια ώρα, εθελοντικές οργανώσεις κρούουν τον κώδωνα περί πιθανής εκμετάλλευσης αυτών των παιδιών, εκμετάλλευσης κάθε είδους, εκφράζοντας συγχρόνως φόβους ότι πολλά απ’ αυτά τα παιδιά δεν πρόκειται ποτέ να εντοπιστούν και να επανενωθούν με τις οικογένειές τους, όσα εξ αυτών έχουν οικογένειες.
Ο εντοπισμός
Έχοντας διασχίσει το Αιγαίο, οι πρόσφυγες φτάνουν εξουθενωμένοι στη στεριά. Ανάμεσά τους και πολλά ανήλικα παιδιά. Κάποια συνοδεύονται από ενήλικες, που σε πολλές περιπτώσεις παρουσιάζονται ως συγγενείς τους, και κάποια άλλα ταξιδεύουν μόνα τους. Οι ελληνικές αρχές σε συνεργασία με τη Frontex, εκτός από την καταγραφή τους, αναλαμβάνουν να διερευνήσουν τις σχέσεις των ανήλικων παιδιών με τους συνοδούς τους. «Μετά την πρώτη καταγραφή, γίνεται μια μικρή συνέντευξη στις περιπτώσεις που δεν υπάρχουν ταξιδιωτικά έγγραφα και προσπαθούμε ουσιαστικά να δούμε τις σχέσεις που έχουν μεταξύ τους. Είναι δύσκολο, επειδή δεν είναι ξεκάθαρο ποια είναι μέλη της ίδιας οικογένειας και ποια δεν είναι. Μέσα από αυτήν τη διαδικασία προκύπτει ένα μεγάλο ποσοστό παιδιών, που δεν συνοδεύονται από γονείς ή κάποιους συγγενείς. Άμεσα γίνεται η καταγραφή αυτών των ασυνόδευτων παιδιών, τα οποία τα περιθάλπουμε στο κέντρο πρώτης υποδοχής, ενημερώνουμε την τοπική εισαγγελία, το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης και στη συνέχεια προσπαθούμε να βρούμε τη δομή φιλοξενίας, η οποία θα πάρει στις εγκαταστάσεις της αυτά τα παιδιά» εξηγεί στη «ΜτΚ» ο Σπύρος Κούρτης, διοικητής του Κέντρου Πρώτης Υποδοχής της Μόριας της Μυτιλήνης, το οποίο δημιουργήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2015.
Αντίστοιχη διαδικασία πραγματοποιείται και στο φυλάκιο του Έβρου, το πρώτο κέντρο υποδοχής που συστάθηκε στη χώρα μας τον Μάρτιο του 2013. «Τα ασυνόδευτα παιδιά είναι ηλικίας από 3 έως 16 ετών, με το μεγαλύτερο ποσοστό να καταγράφεται στις ηλικίες 6 - 16 ετών. Εμείς τους παρέχουμε υποστήριξη, ιατρική και ψυχολογική φροντίδα, και ενημερώνουμε τις εισαγγελικές αρχές» τονίζει ο Χρήστος Χρηστακούδης, διοικητής τους Κέντρου Πρώτης Υποδοχής στον Έβρο.
Άγνωστος ο αριθμός
Σύμφωνα με τον κ. Χρηστακούδη, ο αριθμός των ασυνόδευτων παιδιών αποτελεί το 20% του συνόλου των προσφύγων που εντοπίζονται στον Έβρο. Την ίδια ώρα, στη Μυτιλήνη ο διοικητής του Κέντρου Πρώτης Υποδοχής κάνει λόγο για αυξημένη ροή που υπάρχει τα τελευταία 24ωρα στα ασυνόδευτα παιδιά. «Το προηγούμενο Σαββατοκύριακο, το πρώτο του Μαρτίου, μας έφεραν 35 παιδιά μέσα σε δύο μέρες. Είναι μεγάλος ο αριθμός, υπάρχει αυξημένη ροή. Αυτήν τη στιγμή φιλοξενούμε στις εγκαταστάσεις μας στη Μόρια 60 παιδιά. Εγώ είμαι από τον Σεπτέμβριο επικεφαλής στο Κέντρο και έχουν περάσει 850 παιδιά, κατά μέσο όρο περνούν 150 - 200 παιδιά το μήνα. Είναι αλήθεια πως ακούγονται μεγάλοι αριθμοί ασυνόδευτων παιδιών, αλλά για αυτούς τους μήνες που είμαι εγώ εδώ τα παιδιά αυτά δεν φτάνουν ούτε τα 1.000, άρα το σύστημα κάπου χωλαίνει» δηλώνει ο κ. Κούρτης.
Προβληματική η καταγραφή
Οι εκπρόσωποι πολλών οργανώσεων αφήνουν να εννοηθεί ότι το σύστημα εντοπισμού αυτών των παιδιών είναι διάτρητο. Το μεγάλο πρόβλημα στη διαδικασία του ελέγχου είναι η αδυναμία της ηλικιακής εξακρίβωσης καθώς τα ίδια δηλώνουν τις περισσότερες φορές μεγαλύτερη ηλικία, για να καταφέρουν να συνεχίσουν το ταξίδι τους. Πρόκειται για παιδιά εφηβικής και μετεφηβικής ηλικίας, τα οποία προσπαθούν οι υπεύθυνοι στα κέντρα πρώτης υποδοχής μέσα από μακροσκοπικά χαρακτηριστικά, όπως είναι το βάρος, το ύψος και η φωνή αλλά και μέσα από ψυχολογική εξέταση να εντοπίσουν την πραγματική τους ηλικία.
«Ο αριθμός των ασυνόδευτων παιδιών είναι τρομακτικά μικρός σε σχέση με το σύνολο των προσφύγων που περνούν από τη χώρα μας» αναφέρει η Ίριδα Παντίρη, συντονίστρια δομών ασυνόδευτων ανηλίκων της «Άρσις», του μοναδικού ιδρύματος της Θεσσαλονίκης που φιλοξενεί στις εγκαταστάσεις του στο Ωραιόκαστρο ασυνόδευτα προσφυγόπουλα. «Αυτό που μας τρόμαξε είναι οι λίγες καταγραφές που είχαμε το 2015. Επιπλέον μας θορύβησε το γεγονός πως ο μικρός αριθμός που καταγράφηκε δεν προβλημάτισε κανέναν. Πώς γίνεται το 2014 να έχεις καταγράψει ως χώρα 2.400 ασυνόδευτα παιδιά και το 2015, που έχεις 20 φορές παραπάνω πρόσφυγες στη χώρα σου, τα ασυνόδευτα παιδιά που καταγράφονται να είναι 2.500;
Χαρακτηριστικά θα σας αναφέρω πως όλο το 2015 εμείς ως χώρα καταγράψαμε 2.500 ασυνόδευτα παιδιά, τη στιγμή που στα Σκόπια από τον Ιούνιο μέχρι και τον Δεκέμβριο κατέγραψαν 18.000 ασυνόδευτα παιδιά. Αυτή η αναντιστοιχία έχει άμεση σχέση με την πρώτη καταγραφή. Γνωρίζουμε πως οι άνθρωποι στις υπηρεσίες πρώτης υποδοχής προσπαθούν, είναι προσεχτικοί και πιέζουν την κατάσταση, γιατί το πρόβλημα πλέον έχει διογκωθεί απίστευτα» δηλώνει η κ. Παντίρη.
Αδυναμία ελέγχου
Σύμφωνα με το «Χαμόγελο του Παιδιού», το 2015 περισσότερα από 89.000 ασυνόδευτα παιδιά κατέφτασαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αριθμός ο οποίος καταδεικνύει μία δραματική αύξηση σε σύγκριση με τα 23.000 παιδιά που καταγράφηκαν το 2014. Σύμφωνα με την Ιντερπόλ, 10.000 από αυτά τα παιδιά εξαφανίστηκαν μέσα σε λίγες ώρες αφότου έγινε η καταγραφή τους και μόνο ελάχιστα βρέθηκαν πάλι. Τα παιδιά αυτά προέρχονται κυρίως από τη Συρία, το Αφγανιστάν και το Ιράκ. «Ταξιδεύουν μόνα γιατί μπορεί να είναι ορφανά ή να έχουν τον ένα από τους δυο γονείς. Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις που οι γονείς τα ‘έσπρωξαν’, για να σωθούν από τον πόλεμο ή πρώτα ταξίδεψαν οι γονείς σε χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, συγκέντρωσαν χρήματα και τα έστειλαν στα παιδιά τους, για να καλύψουν το κόστος του ταξιδιού» εξηγεί η κ. Παντίρη.
Στο Ωραιόκαστρο
Στη Θεσσαλονίκη και στο μοναδικό κέντρο ασυνόδευτων ανηλίκων φιλοξενούνται αυτήν τη στιγμή 30 ανήλικα προσφυγόπουλα. «Εμείς φιλοξενούμε 30 αγόρια, τα οποία είναι ηλικίας από 12 έως 18 ετών, με το μεγαλύτερο ποσοστό να κυμαίνεται μεταξύ 15 και 17 ετών. Πρόκειται για το μεγαλύτερο αριθμό που μπορούμε να καλύψουμε» δηλώνει η συντονίστρια της ΜΚΟ «Άρσις», εκπέμποντας σήμα κινδύνου για την πληρότητα που καταγράφεται τόσο στη Θεσσαλονίκη όσο και πανελλαδικά στους χώρους φιλοξενίας αυτών των παιδιών. Τονίζει πως οι 350 κλίνες πανελλαδικά έχουν καλυφθεί αυτούς τους μήνες από ασυνόδευτα προσφυγόπουλα.
«Οι χώροι φιλοξενίας έχουν γεμίσει. Εμείς έχουμε 11 σπίτια μόνιμης κατοικίας ή προσωρινής, που έχουν περάσει παιδιά από μετανάστες και πρόσφυγες και ο αριθμός όλο και μεγαλώνει» δηλώνει ο Κώστας Γιαννόπουλος, πρόεδρος του «Χαμόγελου του Παιδιού». Ο κ. Γιαννόπουλος εξηγεί παράλληλα την ανάγκη συντονισμένης προσπάθειας για την καταγραφή των παιδιών που παραμένει άγνωστη η τύχη τους. «Εμείς δουλεύουμε θεσμικά και πάντα σε συνεργασία με την ελληνική αστυνομία. Έχουμε φωτογραφίες των προσφυγόπουλων που έχουν χαθεί από τους γονείς τους προκειμένου να συνεχιστεί η διαδικασία, ενώ μέσα από το DNA, έχουμε τα στοιχεία εκείνα που θα μπορούσαν να ταυτοποιήσουν ένα παιδί, που δυστυχώς έχει βρεθεί νεκρό. Είναι δύσκολες διαδικασίες, αλλά είναι σημαντικό και για αυτούς τους ανθρώπους να καταλάβουν πως συνεχίζουμε να ψάχνουμε τα παιδιά τους» δηλώνει.
Η συγκλονιστική στιγμή που επανενώθηκε μία οικογένεια
«Τα παιδιά που φιλοξενούμε στη Θεσσαλονίκη, στην ‘Άρσις’ και γενικότερα τα παιδιά που ζουν αυτήν τη στιγμή σε χώρους φιλοξενίας, είτε θα γίνει η επανένωσή τους με τις οικογένειες και τους συγγενείς τους, που είναι σε ευρωπαϊκή χώρα, είτε θα μείνουν μόνιμα σε εμάς και θα κάνουν αίτηση για χορήγηση ασύλου, με σκοπό να ανδρωθούν, να εμψυχωθούν από τον ξενώνα μας και να μπορέσουν να ενταχθούν στην ελληνική κοινότητα και να μείνουν μαζί μας» τονίζει η συντονίστρια.
Κάποια από τα παιδιά καταφέρνουν να ενωθούν με την οικογένειά τους καθώς η αναζήτηση μέσα από τους κρατικούς μηχανισμούς δεν σταματά. Όπως στην περίπτωση της 13χρονης από το Ιράκ και του 7χρονου αδερφού της. «Ήρθαν σε εμάς και διαπιστώσαμε ότι το κοριτσάκι είχε πέσει θύμα σεξουαλικής εκμετάλλευσης από όλο το σύστημα που πέρασε. Καταφέραμε και μετά από αρκετές εβδομάδες βρήκαμε τους γονείς τους στην Ολλανδία και τους φέραμε στην Ελλάδα, όπου επανενώθηκε όλη η οικογένεια. Η στιγμή ήταν συγκλονιστική, δεν υπάρχου λόγια» εξομολογείται ο κ. Γιαννόπουλος.
Μία ανάλογη συγκλονιστική ιστορία καταγράφηκε πριν από λίγο καιρό στη Θεσσαλονίκη. Ένας 7χρονος Λιβανέζος έμενε προσωρινά με τη μητέρα του σε ξενοδοχείο της πόλης όταν η άτυχη μητέρα πέθανε από καρδιακή προσβολή. Αμέσως κινητοποιήθηκαν οι αρχές και βρέθηκε συγγενής του στην Αυστραλία, ο οποίος ήρθε και παρέλαβε τον 7χρονο.
Σύμφωνα με τους αρμόδιους φορείς, δεν είναι μόνο η εικόνα των εξαφανισμένων προσφυγόπουλων ασαφής αλλά και εκείνων των παιδιών που φιλοξενούνται στις δομές, καθώς τον τελευταίο καιρό έχουν παρατηρηθεί πως «χάνονται» από αυτούς τους χώρους.
«Μαθαίνουμε ότι οι ασυνόδευτοι ανήλικοι δεν παραμένουν στις δομές φιλοξενίας και αυτό είναι ένα μεγάλο ερώτημα και το θέτω και ο ίδιος σε προσωπικό επίπεδο» δηλώνει ανήσυχος ο διοικητής του φυλακίου του Έβρου. Στο ίδιο πρόβλημα ο κ. Γιαννόπουλος συμπληρώνει πως «σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης ένα μεγάλο ποσοστό αυτών των παιδιών φεύγει από τους χώρους φιλοξενίας», δημιουργώντας μια ολόκληρη γενιά αγνοούμενων προσφυγόπουλων.
1.096 χάθηκαν το 2014 στην Ελλάδα
Σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας, οι εξαφανίσεις των ασυνόδευτων ανηλίκων στη χώρα μας ανέρχονται για το 2014 και το 2015 σε 1.481 και οι ανευρέσεις σε 385. Οι αναζητήσεις ανέρχονται σε 1.096 και η πλειονότητα αφορά αγόρια (1.080) και μόλις 16 είναι για κορίτσια. Λαμβάνοντας υπόψη ότι κάποια από τα άτομα έχουν εξαφανιστεί περισσότερες από μία φορά μέσα στο ίδιο έτος, τότε οι πραγματικοί αριθμοί των ασυνόδευτων παιδιών που αναζητούνται είναι τελικά μικρότεροι.
Ο μεγαλύτερος αριθμός των ασυνόδευτων είναι από το Αφγανιστάν και τη Συρία. Οι υπόλοιποι είναι κυρίως από την Αίγυπτο, το Πακιστάν, το Ιράκ, το Μαρόκο, το Μπαγκλαντές, την Παλαιστίνη, τη Σομαλία, το Σουδάν και την Αλγερία.
Για την καλύτερη διαχείριση των ασυνόδευτων παιδιών το υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής προχωρά στη σύσταση επιτροπής, αποτελούμενης από τα υπουργεία Μεταναστευτικής Πολιτικής, Δικαιοσύνης, Υγείας και Προστασίας του Πολίτη, το ΕΚΚΑ, την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, τη UNICEF και μη κυβερνητικές οργανώσεις με εμπειρία στην προστασία παιδιών. Η επιτροπή αναμένεται να συσταθεί μέχρι το τέλος Μαρτίου.
Επιπλέον, σύμφωνα με τον πρόεδρο του «Χαμόγελου του Παιδιού» Κώστα Γιαννόπουλου, ως όπλο κατά της εμπορίας των ασυνόδευτων παιδιών αναμένεται να λειτουργήσουν τα μηχανήματα βιομετρικής ταυτοποίησης που θα τοποθετηθούν σε hot spots. Τα μηχανήματα αυτά θα τα προμηθευτεί το υπουργείο Εθνικής Άμυνας. Θα τοποθετηθούν σε ειδικούς χώρους για ασυνόδευτα παιδιά μέσα στα κέντρα καταγραφής, ενώ την εποπτεία των χώρων αυτών θα αναλάβει το «Χαμόγελο του Παιδιού». «Με τα μηχανήματα αυτά θα εντοπίζεται η πραγματική ταυτότητα των παιδιών και αυτό αναμένεται να αποτελέσει όπλο κατά της εμπορίας ανθρώπων και να μειωθούν οι περιπτώσεις που εμφανίζονται διάφοροι ως συγγενείς παιδιών χωρίς να είναι στην πραγματικότητα», εξηγεί ο κ. Γιαννόπουλος.
«Δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα ο αριθμός των 10.000 ασυνόδευτων προσφυγόπουλων που χάθηκαν στην Ευρώπη», σύμφωνα με την προϊσταμένη επιτελείου του αρχηγείου της Ελληνικής Αστυνομίας, αντιστράτηγο Ζαχαρούλα Τσιριγώτη. Η κ. Τσιριγώτη αντικρούει τα νούμερα της Europol και επισημαίνει ότι «θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι στις βάσεις δεδομένων της Σένγκεν και της Ιντερπόλ έχουμε τις καταχωρήσεις των ανήλικων που εξαφανίζονται. Οι εξαφανίσεις ανηλίκων προέρχονται συχνά από διαφορές μεταξύ διαζευγμένων, που σημαίνει ότι πολλές φορές καταγγέλλουν στην αστυνομία απαγωγές, εξαφανίσεις, ενώ είναι κάτι που συμβαίνει μεταξύ δύο χωρισμένων γονέων». Όπως παραδέχεται πάντως η αντιστράτηγος, είναι σαφές ότι «υπάρχουν και υποθέσεις που ένα ανήλικο παιδί το εκμεταλλεύονται οργανωμένα κυκλώματα».
Ρεπορτάζ: Έλενα Αποστολίδου
Πηγή: εφημερίδα "Μακεδονία"
