- Αν προσπαθήσει κάποιος να απαριθμήσει τις πολιτικές υποσχέσεις για άρση των περιορισμών, μάλλον θα... χάσει το μέτρημα. Στις 2 Ιουλίου συμπληρώνονται δύο χρόνια από την ημέρα που άλλαξε για πολλά χρόνια, αν όχι για πάντα, τη σχέση των Ελλήνων με το τραπεζικό σύστημα...
Πριν από περίπου είκοσι ημέρες, ο υπουργός Οικονομικών κ. Ευκλείδης Τσακαλώτος προέβλεπε ότι τα capital controls θα αποσυρθούν μέχρι το τέλος του έτους, καθώς μετά την ολοκλήρωση της αξιολόγησης, η χώρα θα έμπαινε σε... τροχιά ένταξης στην ποσοτική χαλάρωση και εξόδου στις αγορές. Παράλληλα, δόθηκε στη δημοσιότητα, μετά από πεντάμηνη καθυστέρηση, ο οδικός χάρτης χαλάρωσης των κεφαλαιακών περιορισμών, μέσω του οποίου ωστόσο, δεν προβλέπεται συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα αλλά οι παράγοντες που θα καθορίσουν τα επόμενα βήματα.
Αν προσπαθήσει κάποιος να απαριθμήσει τις πολιτικές υποσχέσεις για άρση των περιορισμών, μάλλον θα... χάσει το μέτρημα. Στις 2 Ιουλίου συμπληρώνονται δύο χρόνια από την ημέρα που άλλαξε για πολλά χρόνια, αν όχι για πάντα, τη σχέση των Ελλήνων με το τραπεζικό σύστημα. Όχι γιατί δεν θα αντιστραφεί ποτέ το κλίμα, αλλά διότι στο εξής οι πολίτες είναι «υποψιασμένοι» και σε κάθε κρίση θα θυμούνται τα γεγονότα του καλοκαιριού του 2015 και την περίοδο των capital controls.
Τι μας δίδαξαν αυτά τα δύο χρόνια; Πρώτον, ότι δεν θα πρέπει να έχουμε καμία εμπιστοσύνη στις πολιτικές υποσχέσεις, αφού αν είχαν τηρηθεί, τότε οι περιορισμοί θα είχαν αρθεί μέσα σε λίγους μήνες. Δεύτερον, ότι οι πολιτικές υποσχέσεις δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματική οικονομία, όπου οι συνεχόμενες εκρήξεις αβεβαιότητας δεν αφήνουν την αγορά να «ηρεμήσει» για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Όσο για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στις τράπεζες, τι να πει κανείς; Μέχρι και σύσφιξη των capital controls θα μπορούσαμε να έχουμε δει, αν συνεχιζόταν η αβεβαιότητα του πρώτου τριμήνου του 2017. Έτσι φτάνουμε στο σημείο οι κεφαλαιακοί περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων, ενώ στο παρελθόν έμοιαζαν κάτι το απίστευτο, να βρίσκονται στη ζωή μας για να μείνουν.
Σε αντίθεση, βέβαια, με τις δηλώσεις κυβερνητικών στελεχών, όπως του κ. Σταθάκη, του κ. Χουλιαράκη και του κ. Δραγασάκη, αλλά και θεσμικών παραγόντων όπως της πρώην προέδρου της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών, κ. Κατσέλη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα των... εύκολων ή άστοχων προβλέψεων-υποσχέσεων, ή ακόμη και της άγνοιας που υπήρχε για ένα μέτρο που δεν είχε προηγούμενο στη χώρα, όπως αυτό των capital controls, ήταν η πρόβλεψη του νυν υπουργού Ανάπτυξης. Ο κ. Σταθάκης είχε εκτιμήσει λίγο μετά την εφαρμογή τους, ότι οι περιορισμοί θα μπορούσαν να αρθούν σε διάστημα δύο μηνών!
Στη συνέχεια, οι εκτιμήσεις των πολιτικών για τα capital controls συνοδεύονταν κατά κύριο λόγο από συγκεκριμένες προϋποθέσεις, οι οποίες τις περισσότερες φορές αποτελούσαν μέρος ενός ευρύτερου αφηγήματος που εξυπηρετούσε την εκάστοτε συγκυρία. Οι προϋποθέσεις αυτές, βέβαια, σε καμία περίπτωση δεν εκπληρώθηκαν. Η πρώτη αξιολόγηση έκλεισε με μεγάλη καθυστέρηση, η δεύτερη ξεκίνησε με ένα χρόνο καθυστέρηση και εκτός απροόπτου θα κλείσει στις 15 Ιουνίου, 6 μήνες δηλαδή από την αρχική επιδίωξη. Η συμφωνία για το χρέος μοιάζει χαμένη και η ποσοτική χαλάρωση όνειρο θερινής νυκτός.
Συνεπώς, για να προβλέψει κανείς το πότε θα απελευθερωθούν πλήρως οι τραπεζικές συναλλαγές θα πρέπει να έχει... κληρονομικό χάρισμα. Ή να μπορεί να προβλέψει πότε θα βελτιωθεί η κατάσταση στην οικονομία σε τέτοιο βαθμό, που οι πολίτες να νιώσουν την ανάγκη να επιστρέψουν τις όποιες οικονομίες τους έχουν απομείνει στις τράπεζες. Όσο για τα μεγάλα ποσά που έφυγαν στο εξωτερικό, αυτά θα είναι τα τελευταία που θα γυρίσουν, εκτός και αν εγκαταλείψουμε τελικά το ευρώ. Τότε το σενάριο αλλάζει, αφού οι ευκαιρίες για αγορές σε εξευτελιστικές τιμές θα είναι πολλές.
Όπως χαρακτηριστικά επισημαίνουν τραπεζικά στελέχη, κρίση είχαμε και πριν το κλείσιμο των τραπεζών, όχι όμως και capital controls. Οι περιορισμοί επιβλήθηκαν μετά τις τεράστιες εκροές καταθέσεων που σημειώθηκαν μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2015, οι οποίες προκάλεσαν σοβαρά προβλήματα ρευστότητας στις ελληνικές τράπεζες. Από τη στιγμή όμως που εφαρμόστηκε το μέτρο είναι πολύ δύσκολο να αποσυρθεί, όσο δεν βελτιώνεται η ψυχολογία στην αγορά και δεν αποκαθίσταται η εμπιστοσύνη στις τράπεζες.
Την ίδια ώρα, υψηλόβαθμες τραπεζικές πηγές υπογραμμίζουν ότι τα μέτρα χαλάρωσης θα εφαρμοστούν με γνώμονα την χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να υπάρξει μία «στιβαρή» αλληλουχία θετικών εξελίξεων. Εκκρεμούν, επίσης, τα stress tests του 2018, τα αποτελέσματα των οποίων θα ανακοινωθούν στα μέσα του έτους. Αν οι τράπεζες διώξουν για πάντα το «φάντασμα» μίας νέας ανακεφαλαιοποίησης, τότε σίγουρα θα έχει γίνει ένα σοβαρό βήμα.
Και μόνο μία ματιά στον οδικό χάρτη αρκεί για να καταλάβει κανείς ότι σήμερα απέχουμε «έτη φωτός» από την πλήρη άρση. Σύμφωνα με το πλάνο, η αποκατάσταση της ελεύθερης κίνησης κεφαλαίων στο εσωτερικό, προϋποθέτει:
- ευρεία οικονομική ανάκαμψη, όπως αντανακλάται στη διαρκή βελτίωση των μακροοικονομικών συνθηκών (π.χ. συνεχείς θετικές εξελίξεις σε κατανάλωση, απασχόληση, εξαγωγικές επιδόσεις) και της εμπιστοσύνης (δείκτες εμπιστοσύνης καταναλωτών και επιχειρήσεων).
- περαιτέρω σταθερή βελτίωση της ρευστότητας των τραπεζών, όπως προκύπτει από σταθερά θετικούς ρυθμούς αύξησης των καταθέσεων του ιδιωτικού τομέα και από τη διατηρήσιμη πρόσβαση των τραπεζών στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Σημειώνεται ότι η Τρ. Πειραιώς προβλέπει εισροές καταθέσεων 35 δισ. ευρώ έως το 2020, ωστόσο αναλυτές επενδυτικών οίκων κρατούν μικρό καλάθι.
- μείωση των δεικτών μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων των τραπεζών και βελτίωση άλλων δεικτών λειτουργικής αναδιάρθρωσης με βάση τους συμφωνηθέντες στόχους. Χρονικός ορίζοντας επίτευξης των στόχων είναι το τέλος του 2019. Ουσιαστικά σημάδια μείωσης θα έχουμε μετά τα μέσα του 2018.
- εξέλιξη των αναλήψεων μετρητών και των τραπεζογραμματίων σε κυκλοφορία που υποδηλώνει βελτίωση του κλίματος και συνάδει με τις συνολικές εξελίξεις στην οικονομία. Πρόκειται για μία εξέλιξη που εξαρτάται από τις προηγούμενες «μεταβλητές».
Συνυπολογίζοντας όλες τις παραμέτρους, αναλυτές εκτιμούν ότι η πλήρης άρση των περιορισμών μπορεί να επιτευχθεί 12-18 μήνες από την αντιστροφή του κλίματος, καθώς αναμένεται να υπάρξουν πολλά επίπεδα χαλάρωσης, άρα το... 2019 μάλλον θα μας βρει με capital controls. Τονίζουν δε, ότι ο βασικότερος παράγοντας θα συνεχίσει να είναι η πολιτική σταθερότητα.
Toυ κ.Κ.Μαριολή
