Τα μέτρα στήριξης που εφάρμοσε η κυβέρνηση στη διάρκεια της πανδημίας απέτρεψαν την κατάρρευση δεκάδων χιλιάδων μικρών επιχειρήσεων, αλλά η πρόκληση της επιβίωσής τους μεσοπρόθεσμα παραμένει, καθώς χαρακτηρίζονται από εξαιρετικά χαμηλή ανταγωνιστικότητα και παραγωγικότητα.
Σύμφωνα με ανάλυση της Alpha Bank, το 58% των ελληνικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων είχε πρόσβαση σε κρατική ενίσχυση έναντι 33,6% κατά μέσον όρο στις χώρες του ΟΟΣΑ. Μάλιστα, ένας στους τρεις μικρομεσαίους πήρε επιδότηση ή επιχορήγηση, δηλαδή ζεστό χρήμα, και ένα επίσης σημαντικό τμήμα διευκολύνθηκε με πιστώσεις και αναβολές πληρωμών.
Με τη στήριξη αυτή, η ελληνική επιχειρηματικότητα εμφανίστηκε ανθεκτική πάρα την ένταση της διαταραχής που προκάλεσε η πανδημία. Για παράδειγμα, το δεύτερο τρίμηνο του 2020, ο αριθμός των νέων επιχειρήσεων μειώθηκε κατά 26,2% σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2019, αλλά το τρίτο τρίμηνο αυξήθηκε κατά 18,6% σε ετήσια βάση. Συνολικά, το 2020 έκλεισαν 22,7% λιγότερες επιχειρήσεις σε σχέση με το 2019. Αν και ο τζίρος τους μειώθηκε δραματικά (π.χ. κατά 52% στα καταλύματα και στην εστίαση), η απώλεια θέσεων εργασίας ήταν ηπιότερη (-10% στα καταλύματα και στην εστίαση). Ωστόσο, όταν η πανδημία ξεπεραστεί, η ελληνική μικρομεσαία επιχειρηματικότητα θα βρεθεί αντιμέτωπη με τη δομική ανταγωνιστικότητά της. Η παραγωγικότητα σε όρους ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας των πολύ μικρών επιχειρήσεων –με λιγότερους από 10 απασχολουμένους– είναι μόλις 7.000 ευρώ ανά εργαζόμενο, έναντι 22.000 ευρώ στις υπόλοιπες μικρομεσαίες και 44.300 ευρώ στις μεγάλες επιχειρήσεις. Την ίδια στιγμή, αυτές οι χαμηλής ανταγωνιστικότητας επιχειρήσεις απασχολούν έναν στους δύο εργαζομένους στην Ελλάδα έναντι μόλις 29% κατά μέσον όρο στις χώρες του ΟΟΣΑ, γεγονός που πρακτικά σημαίνει ότι η πορεία τους επηρεάζει δραματικά την προοπτική της ελληνικής οικονομίας συνολικότερα.
Το Ταμείο Ανάκαμψης
Η αύξηση του μεγέθους των επιχειρήσεων και η αξιοποίηση των ευκαιριών που προσφέρει το Ταμείο Ανάκαμψης είναι υπό αυτή την έννοια ένα μεγάλο στοίχημα. Οπως σημειώνουν οι αναλυτές της Alpha Bank, το Ταμείο Ανάκαμψης «ειδικά για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις περιλαμβάνει μία σειρά κινήτρων για την ανάπτυξη συνεργασιών, συγχωνεύσεων ή εξαγορών, με σκοπό την ενίσχυση της παραγωγικότητας και της διεθνούς ανταγωνιστικότητάς τους, της βελτίωσης των παρεχόμενων προϊόντων και υπηρεσιών και κατ’ επέκταση της δημιουργίας θέσεων εργασίας». Επιπροσθέτως, προβλέπει τη διενέργεια επενδύσεων με σκοπό την αναβάθμιση του εξοπλισμού και των υποδομών ειδικά στη μεταποίηση, τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας της λειτουργίας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων, παραγωγικών διαδικασιών κ.λπ.) και τον ψηφιακό μετασχηματισμό τους (ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών ηλεκτρονικών πληρωμών, εργασίας από απόσταση, ψηφιακού γραφείου, digital marketplace, κυβερνοασφάλειας κ.λπ.). Τέλος, σύμφωνα με το σχέδιο, θα δοθούν ειδικά φορολογικά κίνητρα με σκοπό την ενίσχυση των πράσινων επενδύσεων, π.χ. σε εξοπλισμό σχετικό με την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, την ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση υλικών κ.λπ.
Τραπεζικός δανεισμός
Επιπλέον, η αύξηση του μεγέθους των ΜμΕ θα τις καταστήσει κατάλληλες και επιλέξιμες για τραπεζικό δανεισμό, ώστε να χρηματοδοτήσουν αναπτυξιακές επενδύσεις. Στην Ελλάδα, παρά το γεγονός ότι το ποσοστό των αποθαρρημένων επιχειρήσεων (επιχειρήσεις που δεν προχώρησαν σε αίτηση για δάνειο υπό τον φόβο της απόρριψης από τις τράπεζες) είναι υψηλό (Survey on the Access to Finance of Enterprises in the Euro area, October 2020 to March 2021), συγκριτικά με άλλες χώρες, ωστόσο έχουν δημιουργηθεί οι κατάλληλες συνθήκες για αύξηση της τραπεζικής χρηματοδότησης αξιόλογων επενδυτικών έργων που θα βοηθήσουν τις ΜμΕ να αναπτυχθούν μετά την πανδημία.
