"Μπορεί μια γραβάτα να αποδίδει πραγματικά μια άποψη;
\Έλληνες και Βρετανοί δημοσιογράφοι αντάλλαξαν πλημμυρίδες εικασιών την περασμένη εβδομάδα, αφότου ο βασιλιάς του Ηνωμένου Βασιλείου Κάρολος Γ' φόρεσε μια έντονα μπλε γραβάτα (και ασορτί μαντηλάκι τσέπης) για να μιλήσει στη διάσκεψη για το κλίμα COP28 στο Ντουμπάι. Το χρώμα και το σχέδιο, διακήρυξαν τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης, ήταν μια σαφής νύξη για την ελληνική σημαία. Κάποιες αναφορές έφτασαν να ονοματίσουν ακόμη και συγκεκριμένη μπουτίκ στην Αθήνα ως πηγή του αξεσουάρ. Γιατί φτάσαμε σε όλα αυτά γύρω από ένα κομμάτι ύφασμα;
Με το βλέμμα στον Σούνακ;
Για τους Έλληνες, αυτό οφείλεται στον άνθρωπο δίπλα στον βασιλιά στο COP28: τον πρωθυπουργό του Ηνωμένου Βασιλείου Ρίσι Σούνακ. Λίγες ημέρες νωρίτερα, ο Σούνακ αποφάσισε να ματαιώσει μια συνάντηση με τον Έλληνα πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, εξαιτίας μίας διαμάχης σχεδόν δύο αιώνων γύρω από γλυπτά 2.600 ετών από τον Παρθενώνα στην Αθήνα. Αυτά στάλθηκαν στη Βρετανία από την τότε οθωμανοκρατούμενη Ελλάδα από τον Βρετανό στρατιωτικό-διπλωμάτη Thomas Bruce, κόμη του Έλγιν, στις αρχές του 19ου αιώνα. Ο Μητσοτάκης θέλει τα γλυπτά - που βρίσκονται αυτή τη στιγμή στο Βρετανικό Μουσείο - να επανενωθούν με τα ερείπια του ναού, το πιο σημαντικό ορόσημο στην ελληνική πρωτεύουσα. Είχε δηλώσει στο BBC: "Δεν είναι θέμα επιστροφής αντικειμένων… δεν είναι ζήτημα ιδιοκτησίας, πρόκειται για μια υπόθεση επανένωσης. Πού μπορεί κανείς να εκτιμήσει καλύτερα εκείνο που είναι ουσιαστικά ένα και ενιαίο μνημείο; Είναι σαν να σας έλεγα ότι θα έκοβα τη Μόνα Λίζα στη μέση και θα εξέθετα τη μισή στον Λούβρο και τη μισή στο Βρετανικό Μουσείο".
Ο Σούνακ είπε ότι δεν επιθυμούσε να συρθεί σε μια τέτοια συζήτηση. Ο αντίπαλός του από το Εργατικό Κόμμα, Κιρ Στάρμερ, έχει ήδη κάνει γνωστή την προτίμησή του: ο ηγέτης της βρετανικής αντιπολίτευσης είπε ότι δε θα σταθεί εμπόδιο στον επαναπατρισμό των πολιτιστικών θησαυρών. Πλέον, η γραβάτα του βασιλιά έχει γίνει δημοσιογραφική συντομογραφία για το ελληνικό επιχείρημα σε αυτή τη χρόνια διαμάχη. Ο μονάρχης σηματοδότησε ότι ευνοούσε τον επαναπατρισμό, υποστηρίζουν οι Έλληνες. Για ποιον άλλο λόγο να φορούσε ένα χρώμα που να κρύβει τέτοια συμπάθεια, τόσο σύντομα μετά τη διαμάχη του Σούνακ με τον Μητσοτάκη;
Οι βρετανικές αναφορές ήταν πιο φλεγματικές. Ο Κάρολος θα μπορούσε απλώς να φορούσε μια από τις αγαπημένες του γραβάτες (όπως φαίνεται, την είχε φορέσει και σε προηγούμενες υποχρεώσεις του). Ο Βρετανός βασιλιάς έχει εξάλλου ελληνικές ρίζες: ο πατέρας του Φίλιππος, αν και ως επί το πλείστον Δανός, ανήκε στη βασιλική οικογένεια που ίδρυσαν οι ευρωπαϊκές δυνάμεις στην Ελλάδα μετά την κατάρρευση μιας προηγούμενης μοναρχικής δυναστείας. Η γιαγιά του Καρόλου θα γινόταν αργότερα Ελληνορθόδοξη μοναχή (αν και κάπνιζε και έπαιζε κανάστα).
Ως διάδοχος του θρόνου, ο Κάρολος είχε περάσει επίσης χρόνο στα μοναστήρια της Χερσονήσου του Άθω στη βόρεια Ελλάδα, όπου απαγορεύεται η είσοδος στις γυναίκες. Πολλοί από τους μοναχούς που συνάντησα κατά τη διάρκεια μιας πρόσφατης επίσκεψης θυμούνται με αγάπη τον Κάρολο, αν και θυμούνται επίσης την ταλαιπωρία του σε ένα μοναστήρι το οποίο κρεμόταν κυριολεκτικά στην άκρη του βουνού.
Συμβολισμοί
Οι γραβάτες και άλλα είδη μόδας έχουν χρησιμοποιηθεί για να φανερώνουν τις προθέσεις των ισχυρών στο παρελθόν. Όταν ο Μάριο Ντράγκι ήταν ο πιο ισχυρός νομισματικός αξιωματούχος στην Ευρώπη, οι δημοσιογράφοι προσπαθούσαν πάντα να μαντέψουν τι σήμαινε η επιλογή του χρώματος της γραβάτας του για τα επιτόκια της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.
Δυστυχώς, μια ανάλυση της Credit Agricole γύρω από 18 γραβάτες που κοσμούσαν τον κεντρικό τραπεζίτη σε 72 ομιλίες του δεν έδειξε στατιστική σημασία ανάμεσα στην κόκκινη, τη μπλε ή οποιαδήποτε άλλη απόχρωση. Οι μελέτες για τα κασκόλ της διαδόχου του Ντράγκι, Κριστίν Λαγκάρντ ή για τις 50 αποχρώσεις των ρούχων της τότε Γερμανίδας καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ, παρήγαγαν επίσης ελάχιστη ουσία σχετικά με την πολιτική - αν και η αξία όλων των παραπάνω παρατηρήσεων για τη διασκέδαση των δημοσιογράφων στα γκρίζα μεσοδιαστήματα των συνεδριάσεων δεν πρέπει να αγνοείται.
Αυτό δε σημαίνει ότι τα αξεσουάρ και το χρώμα δεν έχουν χρησιμοποιηθεί για την αποστολή μηνυμάτων στο παρελθόν. Μετά από μια σκληρή ρητορική αντιπαράθεση στο βήμα του ΟΗΕ, στην οποία συμμετείχαν εκπρόσωποι του καθεστώτος του Σαντάμ Χουσεΐν το 1997, η Μαντλίν Ολμπράιτ χαρακτηρίστηκε "απαράμιλλο φίδι" από τον επίσημο ποιητή του Ιρακινού δικτάτορα. Η Αμερικανίδα διπλωμάτης φόρεσε μια καρφίτσα που απεικόνιζε ένα φίδι στην επόμενη συνάντησή της με τους Ιρακινούς, μόνο και μόνο για να ξέρουν με ποιαν είχαν να κάνουν. Απηχούσε επίσης την αμερικανική ιστορία: τη σημαία του Γκάντσεν με τον κροταλία και το μότο "Don’t tread on me".
Οι Άγγλοι μονάρχες έχουν χρησιμοποιήσει το χρώμα στο παρελθόν για να καταστήσουν σαφές εκείνο που δεν μπορούσε να ειπωθεί διπλωματικά. Η αυλή της Ελισάβετ Α' έμεινε έκπληκτη από τη σφαγή των Γάλλων προτεσταντών την Ημέρα του Αγίου Βαρθολομαίου το 1572. Όσο θυμωμένη κι αν ήταν η βασίλισσα με τη δολοφονία των ομοθρήσκων της στην ήπειρο, δεν μπορούσε να απομακρυνθεί εντελώς από τη συμμαχία με τη Γαλλία εναντίον της Ισπανίας. Ωστόσο, άφησε έναν Γάλλο απεσταλμένο που στάλθηκε προκειμένου να εξηγήσει τις ενέργειες της χώρας του να την περιμένει για μέρες. Όταν ο πρέσβης οδηγήθηκε ενώπιον της βασίλισσας, ανακάλυψε ότι ολόκληρη η αυλή ήταν συγκεντρωμένη για να τον συναντήσει - σιωπηλή και με όλους ντυμένους στο πιο βαθύ μαύρο. Το μήνυμα παραδόθηκε.
Το 2017, η Ελισάβετ Β’ πιθανόν να έστειλε επίσης ένα μη λεκτικό μήνυμα, αν και όχι τόσο παθητικά-επιθετικά όσο η συνονόματή της. Στην πρώτη της επίσημη ομιλία μετά το δημοψήφισμα στο Ηνωμένο Βασίλειο υπέρ της αποχώρησης από την Ευρωπαϊκή Ένωση, η βασίλισσα φόρεσε ένα μπλε φόρεμα με μπλε καπέλο και μικρά κίτρινα στολίδια που έδιναν εντύπωση παρόμοια με εκείνη της σημαίας της ΕΕ. Ή έστω έτσι επέλεξαν ορισμένοι να το ερμηνεύσουν. Οι παρατάξεις του Leave και του Remain συζητούσαν για μέρες τον συμβολισμό.
Περιθώρια
Το θέμα με τους σύγχρονους Βρετανούς μονάρχες - συμπεριλαμβανομένου, φυσικά, του Καρόλου και της αείμνηστης μητέρας του - είναι ότι έχουν λίγα περιθώρια να πουν τη γνώμη τους: πρέπει να απηχούν την επίσημη κρατική θέση. Ως εκ τούτου, ο άλλοτε έντονα ειλικρινής Πρίγκιπας της Ουαλίας είναι πλέον ο πολύ πολιτικός και ευγενικός Κάρολος Γ'. Ειδικά όσον αφορά τα γλυπτά του Παρθενώνα, υπάρχει επίσης το πολύ σημαντικό "οδόφραγμα" του βρετανικού νόμου, το οποίο εμποδίζει το Βρετανικό Μουσείο να εγκαταλείψει αντικείμενα τα οποία θεωρούνται μέρος της εθνικής κληρονομιάς.
Ωστόσο, αυτό δε σημαίνει ότι δεν υπάρχει προσωπική γνώμη βαθιά μέσα στην ψυχή του λάτρη της βασιλικής αρχιτεκτονικής, περιβαλλοντικού ακτιβιστή και θρησκευτικού πανθεϊστή. Η ιδιοφυής χρήση της μπλε γραβάτας είναι ίσως ο μόνος τρόπος με τον οποίο ο βασιλιάς μπορεί να εκφράσει δημόσια το τι αισθάνεται προσωπικά για το θέμα. Δε θα το πει ποτέ, φυσικά.
Και είναι - όπως κάθε άλλη μη λεκτική επικοινωνία - υποκείμενη σε διάφορες ερμηνείες. Σε βάζει πάντως σε σκέψεις...
*Αρθρο του Howard G. Chua-Eoan,
πηγή Bloomberg
