Η σημερινή πολύπλευρη κρίση είναι αποτέλεσμα της μετακίνησης πλούτου και ισχύος από τη Δύση, ιδιαίτερα από την Ε.Ε., στις αναδυόμενες δυνάμεις της Ανατολής. Της διάσπασης της Ε.Ε. σε ελλειμματικές και πλεονασματικές ζώνες. Της άνισης κατανομής πλούτου και εισοδήματος στο εσωτερικό των κοινωνιών της Ε.Ε. Του γεγονότος ότι τα...μέτρα που λαμβάνει επιταχύνουν τις προαναφερόμενες ανισότητες.
Οι δυνάμεις που κερδίζουν στην Ε.Ε. από την κρίση εμφανίζουν ως αποκλειστική αφετηρία και πηγή της κρίσης τα κράτη. Στην πραγματικότητα η κρίση είχε παγκοσμίως ως πηγή της τον ιδιωτικό τομέα. Στο δε ευρωπαϊκό επίπεδο, τις τράπεζες. Αρκεί να θυμηθεί κανείς πώς ξεκίνησε η κρίση από τις ΗΠΑ, με την κατάρρευση μεγάλων χρηματοπιστωτικών ιδιωτικών θεσμών οι οποίοι σώθηκαν με την εν μέρει κρατικοποίησή τους. Ανάλογα, στην Ελλάδα, επί κυβέρνησης Καραμανλή, τα πρώτα μέτρα αντιμετώπισης της κρίσης αφορούσαν τον τραπεζικό τομέα.
Με τις προσβάσεις που αυτός ο τομέας διαθέτει στο ίδιο το Δημόσιο, στα μεγάλα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ιδιαίτερα στην τηλεόραση, καθώς και τους εκατοντάδες δημοσιογράφους που έχει στη δούλεψή του, μπόρεσε να αποκρύψει το ρόλο του ως αιτίας και επιταχυντή της κρίσης.
Η κρίση είναι αποτέλεσμα της διττής εξυπηρέτησης των συμφερόντων των τραπεζών. Αφενός τα εθνικά κράτη παρενέβησαν ποικιλότροπα προκειμένου να σώσουν τις «δικές τους» τράπεζες, αφετέρου οι ισχυροί της Ε.Ε. υποχρέωσαν τα πλέον αδύνατα κράτη, Ιρλανδία και Ελλάδα -και το ίδιο επιδιώκουν με την Πορτογαλία- να περάσουν σε καθεστώς συγκεκριμένων «μνημονίων» προκειμένου να σωθούν οι τράπεζες των ισχυρών και ιδιαίτερα η κερδοφορία τους.
Η κρίση της Ελλάδας και της Ιρλανδίας συνδέονται, λοιπόν, διττώς με το τραπεζικό σύστημα. Αφενός οι τράπεζες και οι λανθασμένες επιλογές τους είναι σημαντική αιτία και πηγή της κρίσης. Ιδιαίτερα δε διότι οι ιδιοκτήτες τους απέφευγαν να βάλουν λεφτά από την τσέπη τους προκειμένου να τις σώσουν, ή, ορθότερα, να επενδύσουν τμήμα των υπερκερδών που έκαναν στο παρελθόν στις δικές τους τράπεζες. Και δεν χρειάστηκε να το κάνουν διότι το «έργο» αυτό το ανέλαβε το ελληνικό και το ιρλανδικό κράτος. Αφετέρου η αδύναμη θέση των τραπεζών από τη Γερμανία και τη Γαλλία, πρωτίστως της πρώτης, που δεν είναι ανταγωνιστικές στην παγκόσμια αγορά, τις έκανε ευάλωτες στις προβληματικές επενδύσεις που είχαν στις ελλειμματικές χώρες. Κίνδυνο που ανέλαβαν να πληρώσουν οι ίδιες οι ελλειμματικές χώρες. Οι τελευταίες υποτάχτηκαν στα βραχυχρόνια συμφέροντα αυτών των τραπεζών.
Ουσιαστικά η Ε.Ε. αποφάσισε κάτω από την ημιηγεμονία των Γερμανών να καλέσει τους πολίτες του Νότου να πληρώσουν την κρίση από την τσέπη τους και να αφεθεί άθικτο το τραπεζικό σύστημα. Ο θεμελιακός μηχανισμός ήταν ο δανεισμός των τραπεζών με 1% από την Κεντρική Ευρωπαϊκή Τράπεζα, ενώ τα κράτη εξαναγκάστηκαν να δανείζονται με 5% έως και 6,5% από τις τράπεζες.
Το αποτέλεσμα ήταν ότι η τοκογλυφία γνωρίζει σήμερα στην Ε.Ε. ημέρες δόξας. Και το κυριότερο, από τη μετάθεση των κινδύνων από τις τράπεζες στα κράτη του Νότου προέκυψε πληθωρισμός και βαθιά ύφεση, με αρνητικές προοπτικές σε χώρες όπως η Ελλάδα. Κατά συνέπεια ο Βορράς μάλλον μας χρωστά, παρά του χρωστάμε. Αυτό είναι καλό να το θυμούνται όσοι διαπραγματεύονται το παρόν και το μέλλον αυτού του τόπου.
Ν.Κοτζιάς,
συγγραφέας, καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιώς
