Εχουμε τη δυνατότητα να μετράμε την ένταση, να υπολογίζουμε τις ζημιές, να εντοπίζουμε αιτίες και να κάνουμε ορισμένες προβλέψεις για τους σεισμούς, συμπεριλαμβανομένου κι αυτού στην Ιαπωνία.
Δυστυχώς, δεν μπορούμε να κάνουμε το ίδιο για τον αραβικό σεισμό, οι συνέπειες του οποίου ξεπερνούν τα τσουνάμι, τη δονούμενη γη και την πυρηνική τήξη.
Τα γεγονότα στον αραβικό κόσμο αντιπροσωπεύουν το κλείσιμο ενός ιστορικού κύκλου που ξεκίνησε με μια διάσπαση του.. «αραβικού έθνους» στην αρχή του 20ού αιώνα, η οποία είχε προκληθεί από εξωτερικούς παράγοντες. Μέχρι τότε ήταν ένα «έθνος», ενωμένο υπό μια θρησκευτκή ομπρέλα, γνωστή ως Χαλιφάτο, αλλά διασπάστηκε με ιδιαίτερη σχολαστικότητα από τον αυθεντικό εφευρέτη της αποικιοκρατίας και της βαλκανοποίησης, την Αγγλία. Η γεωγραφία χρησιμοποιήθηκε ως βάση για την απόδοση «εθνικότητας» και τα ποτάμια και οι σιδηροδρομικές γραμμές χρησιμοποιήθηκαν για τη χάραξη συνόρων. Ταυτοχρόνως εκκολάφθηκε μια ψευδο-αριστοκρατία, στην οποία οι Αγγλοι δίδαξαν πώς να συμπεριφέρεται με το «δυτικό» τρόπο και της ανέθεσαν τη δημιουργία εμπόλεμων εθνών από διάσπαρτες φυλές. Στο τέλος, αυτό που παρήγαγαν οι Βρετανοί και κληρονόμησαν οι Αμερικανοί ήταν υλικό για χολιγουντιανές καρικατούρες της αραβικής κουλτούρας και επιτήδειοι ντόπιοι κλέφτες του εθνικού πλούτου. Ομως μια μορφωμένη και τεχνολογικά εκπαιδευμένη νέα αραβική γενιά μαζί με μια πολιτικώς επιδέξια τάξη μουλάδων, τα ξεπέρασαν όλα αυτά κι αποφάσισαν να ξεσκεπάσουν τη δυτική μπλόφα. Με τις ενέργειες τους ρώτησαν και ουσιαστικά δήλωσαν: θέλετε πραγματικά δημοκρατία στον αραβικό κόσμο; Για να δούμε αν και πώς σας αρέσει.
Αμφιβολίες βγήκαν στην επιφάνεια, ενώ εκτυλίχθηκαν ανεξέλεγκτα γεγονότα. Η ευφορία των μέσων μαζικής ενημέρωσης υποχώρησε και αναλυτές όλων των ιδεολογικών εκφάνσεων άρχισαν να θέτουν με τη συνήθη επιμονή τους ερωτήματα, όπως: «με ποιον έχουμε να κάνουμε» στο αραβικό τσουνάμι; Οι εξεγέρσεις σε Λιβύη και Υεμένη θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε «σομαλοποίηση» άλλων δύο κρατών, τα οποία εν δυνάμει θα έδιναν πρόσφορο έδαφος στην Αλ Κάιντα; Ειλικρινά, κανείς δεν γνωρίζει μετά βεβαιότητος τι θα ακολουθήσει. Εκείνο που είναι βέβαιο είναι ότι μετά την άνοιξη έρχεται πάντα το καλοκαίρι, το οποίο μπορεί να είναι και πολύ θερμό. Ωστόσο, κάποιες προβλέψεις μπορούν να γίνουν:
α. Μια περιοχή στο μέγεθος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αναζητά τώρα μια κοινή θρησκευτικο-πολιτική σύνδεση και μια λειτουργική ιδεολογία που θα αντικαταστήσει πενήντα χρόνια «κατακερματισμένου εθνικισμού» και υπερβολικά εκλεκτικών δικτατόρων, που ήταν έτοιμοι να σταθούν προσοχή όταν καλούνταν να πολεμήσουν ο ένας εναντίον του άλλου.
β. Είναι γεγονός ότι δεν γνωρίζουμε ποια είναι τα «τζεφερσονιανά μυαλά» της άνοιξης των Αράβων. Γνωρίζουμε όμως ότι η Δύση θα δοκιμαστεί όταν κατακαθίσει η σκόνη και ίσως διαπιστώσει ότι δεν υπάρχουν πια ευεπηρέαστοι ηγέτες στην αραβική γειτονιά του Ισραήλ. Φαίνεται ότι η δυτική υποκρισία έκλεισε τον κύκλο της, εκτός και ποντάρει πως πίσω από κάθε αποκαλούμενη Αραβική Δημοκρατία (αν ποτέ ανθήσουν) θα βρίσκουμε και πάλι έναν καλοεκπαιδευμένο, εξελιγμένο στρατιωτικό, «κολλητό» των Δυτικών και πρόθυμο να παίξει τον τουρκικό ρόλο.
γ. Ο φόβος παραμένει, οι ταραχές μπορεί να αγγίξουν και τους αξιόπιστους «δικτάτορές μας στη Σαουδική Αραβία και την Ιορδανία». Και στις δύο περιπτώσεις, είμαστε αντιμέτωποι με μια δύσκολη περίπτωση. Εάν αυτοί οι δύο «αξιόπιστοι» εταίροι στην καταπίεση έρθουν αντιμέτωποι με εξέγερση, το «Αραβικό Εθνος» μπορεί να επιστρέψει στην προ της διασπάσεως εποχή ως ένα επιθυμητό περιφερειακό μοντέλο. Η νοσταλγία για τις «παλιές καλές μέρες» των Σουλτάνων και των Μουφτήδων έχει αναγεννηθεί. Με δεδομένη την ιμπεριαλιστική προβολή ισχύος της Αγκυρας στην περιοχή, αυτό το μοντέλο θα μπορούσε να αποκαλείται «Ελαφρύ Χαλιφάτο» ή «Νεο-Οθωμανισμός».
δ. Αυτό είναι ακριβώς το μοντέλο που φαντάζονταν ο Ρόμπερτ Κάπλαν και ο Γκρέιαμ Φούλερ της Rand Corporation στη μέση της δεκαετίας του '90. Και οι δύο πίστευσαν ότι η Τουρκία δεν έπρεπε να είναι «η ουρά της Ευρώπης», αλλά ένας μεγάλος παράγοντας στην περιφέρειά της. Πρέπει επίσης να επισημανθεί ότι στο εκτυλισσόμενο δράμα η Τουρκία θεωρείται μοντέλο και βασικός «σύμβουλος». Στην πραγματικότητα, μπροστά μας παίζεται μια παράσταση Καμπούκι και η Ελλάδα έχει επιλέξει να παίξει ένα μικρό αλλά προσωρινό ρόλο βοηθώντας την Αγκυρα να φανεί καλύτερη στον αραβικό κόσμο με την περίεργη συμμαχία της στην ανατολική Μεσόγειο.
ε. Ανεξαρτήτως του τι άλλο θα συμβεί, ένα πράγμα είναι βέβαιο: οι κοσμικοί μουσουλμάνοι στην Αίγυπτο και αλλού απαιτούν το δικό τους χώρο σε ένα «δημοκρατικό» κράτος, και η Τουρκία μοιάζει το κατάλληλο μοντέλο στο οποίο χωράνε και η «πολιτική της μαντίλας» και ο κοσμικός χαρακτήρας.
*N.Σταύpou,
Επίτιμος καθηγητής Διεθνών Σχέσεων
στο Πανεπιστήμιο Howard
