«Τεμαχίζοντας» την κρίση,η Ευρώπη έχασε πολύτιμο χρόνο

Η ιστορία της E.Ε. είναι ιστορία αντιθέσεων και συνθέσεων, κρίσεων και υπερβάσεων. Αυτή τη φορά, όμως, είναι αμφίβολο εάν θα υπάρξει «χάπι εντ». Η παρούσα κρίση δεν έχει προηγούμενο. Εχει βγει στην επιφάνεια η δομική αντίφαση της Ευρωζώνης, η οποία στην περίοδο των «παχειών αγελάδων» επικαλυπτόταν από το κλίμα ευφορίας. Το χειρότερο είναι ότι οι άρχουσες ελίτ αποδεικνύονται κατώτερες των περιστάσεων.

Υπενθυμίζουμε ότι όταν εκδηλώθηκε η ελληνική κρίση, το ευρωπαϊκό «ιερατείο» αντιμετώπισε την Ελλάδα σαν το «μαύρο πρόβατο» μιας «ενάρετης» οικογένειας και όχι ως τον πιο αδύναμο κρίκο μιας όχι και τόσο... στέρεης αλυσίδας.

Η Ελλάδα ήταν άσωτη, αλλά η εικόνα ενός τοπικά εντοπισμένου προβλήματος ήταν πλαστή. Το απέδειξαν η Ιρλανδία, η Πορτογαλία και όσες ακολουθούν. Η Ευρωζώνη, όμως, έχασε πολύτιμο χρόνο. Τεμαχίζοντας την κρίση, το «ιερατείο» της έβλεπε δένδρα, αλλά έχανε το δάσος. Και το δάσος είναι η εγγενής αντίφαση της νομισματικής ένωσης, το γεγονός ότι η ανισόμερη ανάπτυξη και η διαφορά ανταγωνιστικότητας στο εσωτερικό της Ευρωζώνης δημιουργούν ανισορροπία και αδύναμους κρίκους. Αυτός είναι ο λόγος που τα προγράμματα λιτότητας περιορίζουν τα ελλείμματα, αλλά δεν συνιστούν από μόνα τους λύση.

Η ηγεμονία της Γερμανίας

Το ευρώ ωφελεί τις πιο ανταγωνιστικές οικονομίες. Τα πλεονάσματα της Γερμανίας είναι σε μεγάλο βαθμό τα ελλείμματα του ευρωπαϊκού Νότου. Το κοινό νόμισμα εμποδίζει τις λιγότερο ανταγωνιστικές χώρες-μέλη να εξισορροπήσουν το μειονέκτημά τους. Χωρίς το ευρώ, η αναπόφευκτη ανατίμηση του μάρκου θα καθιστούσε ακριβότερα τα γερμανικά προϊόντα και θα εξισορροπούσε το πλεονέκτημα της Γερμανίας.

Οι Γερμανοί θέλουν την Ευρωζώνη, επειδή εκεί διοχετεύουν ένα μεγάλο τμήμα των εξαγωγών τους. Τη θέλουν, επίσης, επειδή ηγεμονεύουν στην Ευρώπη και μέσω αυτής έχουν τη δυνατότητα να παίξουν πρωταγωνιστικό γεωοικονομικό ρόλο με φιλοδοξίες και στο γεωπολιτικό πεδίο. Η Γερμανία βολευόταν μια χαρά με τη μέχρι πρότινος κατάσταση. Η κρίση, όμως, κατέδειξε ότι δεν πάει άλλο έτσι.

Οι αρχιτέκτονες του ευρώ έχουν «βάλει το κάρο μπροστά από το άλογο». Θέσπισαν κοινό νόμισμα χωρίς μηχανισμούς εξισορρόπησης. Στο σημείο που έχουν φθάσει τα πράγματα, η Ευρωζώνη ή θα πάει ολόκληρη μπροστά ή θα αντιμετωπίσει διαλυτικά φαινόμενα.

Η δυναμική των γεγονότων υποχρεώνει το «ιερατείο» να κάνει εκπτώσεις στις ιδεοληψίες του. Η προσαρμογή, όμως, γίνεται με καθυστέρηση. Πολλοί την αποδίδουν στη στενοκεφαλιά της Μέρκελ και του Τρισέ. Στην πραγματικότητα, όμως, η καγκελάριος εκφράζει τον ανερχόμενο οικονομικό εθνικισμό της Γερμανίας. Ο δε επικεφαλής της ΕΚΤ ενδιαφέρεται πρωτίστως για τα «παιδιά» του, τις τράπεζες. Η αδυναμία του «ιερατείου» να δράσει αποτελεσματικά οφείλεται στην εσωτερική διαμάχη για το πώς θα κατανεμηθεί το κόστος.

Οι Γερμανοί πρέπει να αποφασίσουν. Ο ένας δρόμος είναι να στηρίξουν με πράξεις το ευρώ. Αυτό πρακτικά σημαίνει βήματα ενοποίησης, αλλά και στήριξη των αδύναμων κρίκων. Ο άλλος δρόμος είναι να αποσυνδεθούν νομισματικά από τους αδύνατους κρίκους, συμπαρασύροντας συνολικά το ενοποιητικό εγχείρημα. Προς το παρόν το Βερολίνο επιχειρεί να ξεφύγει, προωθώντας αλυσιτελή ημίμετρα που το βολεύουν. Η τακτική αυτή, όμως, αφήνει έκθετη την Ευρωζώνη και ταυτοχρόνως καθιστά σισύφειο έργο την προσπάθεια των αδύναμων κρίκων να ανατάξουν τις οικονομίες τους.

Εργασία και ανταγωνισμός

Η κρίση της Ευρωζώνης τροφοδοτείται και από τις ραγδαίες αλλαγές στον διεθνή καταμερισμό εργασίας, που έχει επιφέρει η παγκοσμιοποίηση. Η ανάδυση των νέων βιομηχανικών χωρών ολοένα και περισσότερο θα περιορίζει τη ροή πλούτου προς την Ευρώπη (και τις ΗΠΑ). Αυτό σημαίνει ότι η κρίση έχει και μία μόνιμη διάσταση, η οποία οξύνει τον ενδοευρωπαϊκό ανταγωνισμό.

Ούτε η Γερμανία μπορεί μεσο-μακροπρόθεσμα να διατηρήσει το πλεονέκτημά της. Οι Κινέζοι έχουν τις προϋποθέσεις προοπτικά να την ανταγωνισθούν επιτυχώς στις εξαγωγές και μηχανολογικού εξοπλισμού και ποιοτικών βιομηχανικών προϊόντων. Οταν ισχύουν κραυγαλέες διαφορές σε μισθούς, εργασιακές σχέσεις και συνθήκες εργασίας, το ελεύθερο εμπόριο είναι παγίδα. Οση λιτότητα και αν εφαρμοστεί στην Ευρωζώνη, η διαφορά κόστους εργασίας θα παραμείνει καταλυτική.

Η Ευρώπη κινδυνεύει να γίνει το πρώτο μεγάλο θύμα αυτού του άνισου ανταγωνισμού. Η παραγωγική της δομή απειλείται με συρρίκνωση. Το σημερινό επίπεδο ευημερίας δεν μπορεί να διατηρηθεί με μερίσματα πολυεθνικών. Επειδή οι επιπτώσεις διαγράφονται καταστροφικές, αργά ή γρήγορα θα τεθεί θέμα ενός περιφερειακού (όχι εθνικού) προστατευτισμού.
Κ.Λυγερός