Εξαιτίας των λανθασμένων χειρισμών που προηγήθηκαν, η κυβέρνηση Παπανδρέου υπέγραψε τον Μάιο του 2010 ένα μνημόνιο που ήταν από τότε προφανές ότι δεν θα πετύχει.
Γνωρίζοντας ότι λύση υποτίμησης δεν υφίσταται κι εφαρμόζοντας την πολιτική γραμμή «παραδειγματισμού» της Ελλάδας, η τρόικα επέλεξε μια... συνταγή του ΔΝΤ, η οποία σε άλλες χώρες πέτυχε και σε άλλες όχι.
Την επέλεξε χωρίς να λάβει υπ' όψιν της μια σειρά από ιδιαίτερες ελληνικές συνθήκες ή το μέγεθος της απαιτούμενης «προσαρμογής». Και κυρίως ότι δεν είμαστε χώρα του τρίτου κόσμου ή του πάλαι ποτέ υπαρκτού σοσιαλισμού.
Το γεγονός, άλλωστε, ότι το πρώτο μνημόνιο προέβλεπε πληρωμή των νέων διακρατικών δανείων σε… τρία χρόνια(!) προδίδει όχι μόνο τον σκληρό χαρακτήρα «τιμωρίας» που είχε, αλλά και το ανεφάρμοστο του σχεδίου.
Η κυβέρνηση το αποδέχτηκε πιθανότατα υπό τον πανικό της συγκυρίας, ενδεχομένως λόγω υποταγής στη γενικότερη διεθνή θέληση - και ίσως υποτιμώντας τις διαπραγματευτικές της δυνατότητες,.
Η αξιωματική αντιπολίτευση δεν το ψήφισε εκ του ασφαλούς, χωρίς όμως να έχει η ίδια κάποια εφαρμόσιμη εναλλακτική λύση ή μια συγκεκριμένη θεωρητική προσέγγιση στο γιατί είναι λάθος.
Το κυριότερο, όμως, είναι ότι τότε δεν υπήρξε από καμία πλευρά, ούτε από την ελληνική ούτε, κυρίως, από την ευρωπαϊκή, η θέληση για την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους.
Έκτοτε η επιλογή του λάθους απέκτησε ολοένα αυξανόμενη δυναμική.
Αντιμέτωπη με τις δικές της οφθαλμοφανείς αποτυχίες, που της στερούσαν έστω και μια ισχνή διαπραγματευτική ισχύ, αλλά και με πιεστικές ανάγκες νέου δανεισμού, η κυβέρνηση συνέχισε να συναινεί σε επαχθέστερες προσαρμογές του σχεδίου.
Η μόνη εναλλακτική, άλλωστε, ήταν η χρεοκοπία. Κι ενδεχομένως η έξοδος από το ευρώ.
Από την πλευρά της, η αντιπολίτευση συνέχισε, πάλι εκ του ασφαλούς, την πατροπαράδοτη πολιτική φθοράς της κυβέρνησης. Με τον κ. Σαμαρά να επισημαίνει μεν το «λάθος», αλλά να μη στηρίζει -με λίγες εξαιρέσεις- ούτε το σωστό ούτε εν τέλει τον ίδιο τον σκοπό.
Κάπως έτσι, τα σκληρά μέτρα διαδέχτηκαν σκληρότερα, ενώ το «φιλάρισμα» του χρέους τον Ιούλιο έδωσε εν τέλει τη θέση του στο κανονικότατο «κούρεμα» του Οκτωβρίου. Κίνηση που δεν ήταν δυστυχώς «δράση» εκ μέρους της Ελλάδας ή της Ευρώπης, αλλά «αντίδραση» στις αποτυχίες τόσο της συνταγής όσο και της εφαρμογής της.
Στο μεταξύ, όμως, ο ορυμαγδός των οριζόντιων, πρόχειρων και «εύκολων» μέτρων, σε συνδυασμό με την έλλειψη νομιμοποίησης της κυβέρνησης και του σάπιου πολιτικού συστήματος στην κοινωνία, έφερε ένα παράδοξο εκ πρώτης αποτέλεσμα.
Τα συμφέροντα των συντεχνιών και των ευνοημένων αναμίχθηκαν σε πλατείες, δρόμους και σε παντός είδους κινητοποιήσεις με τους πραγματικά αδύναμους της κοινωνίας, σχηματίζοντας ένα ασύμμετρο, ετερόκλητο, αλλά διαβρωτικό σχήμα αντίδρασης. Το βάρος αυτό αποδείχτηκε πολύ μεγάλο για εκείνους τους βουλευτές της συμπολίτευσης που είτε ιδεολογικά είτε για ιδιοτελείς λόγους δεν μπορούσαν να ταυτιστούν με την πολιτική των μνημονίων.
Σε αυτές τις συνθήκες, η τελευταία συμφωνία του Οκτωβρίου, που οικονομικά είναι πράγματι η πιο επωφελής ως τώρα για την Ελλάδα, δεν ήταν αρκετή για να εξασφαλίσει, όψιμα έστω, την απαιτούμενη στήριξη στο Κοινοβούλιο, ούτε βέβαια για να κατευνάσει τα κοινωνικά πνεύματα.
Αντιμέτωπος με τη σχεδόν βέβαιη πτώση της κυβέρνησής του, ο κ. Παπανδρέου επέλεξε να τα παίξει όλα για όλα, με το στρατήγημα του δημοψηφίσματος.
Μπορεί σε άλλα να απέτυχε, μπορεί το στρατήγημά του να ήταν άτεχνο και να τον καταστρέψει, μπορεί τα ελατήριά του να ήταν λανθασμένα, κατάφερε όμως να αποδείξει κάτι ουσιώδες:
Ότι και τα υπόλοιπα αστικά κόμματα, περιλαμβανομένης της Νέας Δημοκρατίας, είναι πρόθυμα να δεχτούν την όποια ετυμηγορία της Ευρώπης, προκειμένου να μείνει η χώρα στο ευρώ και να αποφευχθεί η ανεξέλεγκτη χρεοκοπία.
Έχοντας ίσως καλή οπτική για τη μελλοντική πορεία των εξελίξεων, ο κ. Σαμαράς προσπάθησε με μισή καρδιά να κρατήσει κάποιο ίχνος διαφοροποίησης. Ξέρει όμως ότι τελικά έως ότου αλλάξουν γνώμη οι διεθνείς συνταγογράφοι θα είναι κι αυτός δέσμιος της ίδιας συνταγής.
Δεν είναι περίεργο που όλα τα αστικά κόμματα έχουν την ίδια άποψη. Δεν είναι τυχαίο ότι τις τελευταίες ημέρες οι οποιεσδήποτε θεωρίες περί αναδιαπραγμάτευσης πετάχτηκαν ολοταχώς στα σκουπίδια. Κι όχι μόνο από τους πολιτικούς αλλά και από τα ΜΜΕ.
Διότι αυτή είναι η πραγματική θέση στην οποία βρίσκεται η χώρα - ήταν καιρός να το συνειδητοποιήσουμε όλοι.
Σημαίνει αυτό ότι θα βρούμε τώρα διέξοδο;
Μάλλον όχι, ο δρόμος είναι ακόμη πολύ μακρύς. Το κούρεμα του χρέους ήδη δεν θεωρείται αρκετό από τις αγορές, η κοινωνία είναι σε αφασία, ενώ οι πιθανότητες να προκύψει ως διά μαγείας μια ικανή κυβέρνηση, που θα φέρει τα πάνω κάτω, έχοντας το απαραίτητο ηθικό και πολιτικό ανάστημα, είναι από ελάχιστες έως μηδαμινές.
Επιπρόσθετα, η ίδια η Ευρώπη κυριαρχείται από τη γερμανική εμμονή σε λύσεις που δεν πείθουν ούτε τις αγορές ούτε και τους οικονομολόγους ότι μπορούν να δώσουν απάντηση στο γενικότερο πρόβλημα της κρίσης. Το μέλλον του ευρωπαϊκού νομίσματος φαντάζει πολύ αβέβαιο, τουλάχιστον με τη μορφή που έχει σήμερα
Παρ' όλα αυτά, πιστεύω ότι η Ελλάδα πρέπει πάση θυσία να παραμείνει στην ευρωζώνη. Πρέπει να μάθει, έστω με ξένη «επιτροπεία», να λειτουργεί με κανόνες, να αποκτήσει ένα συντεταγμένο κράτος, μια περισσότερο οργανωμένη και παραγωγική κοινωνία.
Κι αυτά δεν πρόκειται να συμβούν αν φύγει από το ευρώ για να επιστρέψει -κατεστραμμένη από τη χρεοκοπία- στο βαλκανικό παρελθόν της, στην ανεξέλεγκτη διαφθορά και διαπλοκή, που σίγουρα θα φέρει η κρατική «πρέσα» της δραχμής.
Ωστόσο, ύστερα από χρόνια, μπορεί να αποδειχτεί ότι αυτήν τη θεμελιώδη και επίπονη απόφαση θα ήταν καλύτερο για όλους αν την είχε πάρει, σε πιο κατάλληλο χρόνο, ο ίδιος ο λαός. Κι όχι ένα πολιτικό σύστημα υπό κατάρρευση.
Γ.Παπανικολάου
